«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
جایگاه ایران در ماراتن واکسیناسیون
واکسیناسیون در دنیا و ایران
در این بین یکی از چالش‌ها و نگرانی‌های اصلی مساله آغاز واکسیناسیون در ایران است. در شرایطی که تزریق واکسن در بین کشورهای همسایه مدتی است آغازشده و سرعت واکسیناسیون در آنها بر اساس آمارهای منتشرشده مناسب و همپا با برخی کشورهای توسعه‌یافته گزارش می‌شود، اما در ایران هنوز کمی بیش از یک‌درصد از جمعیت کشور واکسینه شده‌اند که اغلب آنها نیز کادر درمان و گروه‌های آسیب‌پذیر هستند.
بر اساس اعلام مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت، تاکنون ۸۸۹هزار و ۹۵ نفر دز اول واکسن کرونا و ۲۱۱هزار و ۸۲۲ نفر نیز دز دوم را تزریق کرده‌اند؛ به عبارتی درمجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به یک‌میلیون و ۱۰۰هزار و ۹۱۷ دز رسیده است.
علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، با اشاره به پایان فاز اول واکسیناسیون در کشور، می‌گوید: فاز دو برای افراد بالای ۸۰ سال آغازشده که امیدوارم تا پایان این هفته این افراد واکسینه شوند و از هفته آینده افراد ۷۵ تا ۸۰ ساله را واکسینه کنیم و پس از آن هم واکسیناسیون ۶۵ تا ۷۰ ساله‌ها آغاز خواهد شد.
این آمارها در حالی است که در حال حاضر بعد از انگلستان با 51درصد واکسیناسیون جمعیت خود، آمریکا بیش از 40درصد مردم خود را واکسینه کرده است. در منطقه خاورمیانه نیز امارات بیش از 10 میلیون دز (80درصد جمعیت) و بحرین بیش از یک‌میلیون و 200 هزار دز (35درصد جمعیت) واکسن به مردم تزریق‌شده است. در ترکیه نیز بیش از 16 میلیون دز واکسن تزریق‌شده است و این در حالی است که آمارهای تزریق در ایران اصلا قابل‌قبول نیستند و انتظار می‌رود دولت در این زمینه تصمیم جدی‌تری بگیرد، زیرا واکسیناسیون بیماری کرونا در دنیا اکنون به یک ماراتن تبدیل‌شده است و چند تولیدکننده مهم و معتبر دنیا از آمریکا، اروپا و آسیا در حال تولید انبوه واکسن هستند که از آن جمله می‌توان به آمریکا، انگلیس، چین و هند اشاره کرد که با استاندارد بسیار بالایی واکسن‌های تولیدی خود را در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌دهند.
در حال حاضر واکسن فایزر به‌رغم مشکلاتی که در زمینه حمل آن وجود دارد و نگهداری آن باید در دمای کمتر از نقطه انجماد انجام شود، اما با آمار ادعایی 95درصد ضریب درمان معتبرترین واکسن دنیا عنوان می‌شود.
پس از آن واکسن آکسفورد آسترازنکا امروز درده‌ها کشور جهان توزیع شده است که هرچند در مقایسه با فایزر از اعتبار کمتری برخوردار است، اما در رتبه دوم قرار گرفته است.
سایر واکسن‌های ویروس کرونا در سراسر جهان عبارتند از: مدرنا ساخت آمریکا، سینووک چین با نام کروناوک و سینوفارم، اسپوتنیک وی روسیه و جانسون اند جانسون.
تقریبا 100 کشور دنیا امروز از واکسن‌های نام‌برده استفاده کرده‌اند و بسیاری از آنها از دسامبر سال گذشته عملیات واکسیناسیون را آغاز کرده‌اند و این در حالی است که هنوز در ایران بحث بر سر واردات واکسن، تولید واکسن در داخل، تولید واکسن با همکاری مالزی و کوبا و... است و هنوز هم نتیجه نهایی در این زمینه حاصل نشده است.
در حال حاضر در ایران نیز واردات چهار واکسن خارجی مورد بررسی قرار گرفته است که این چهار نوع عبارتند از: اسپوتنیک وی (قرمز و آبی)، واکسن سینوفارم برای قطع زنجیره انتقال در خاستگاه کرونا، آسترازانکا و بهارات هند.
واکسن وارداتی پولی است؟
در سوی دیگر اخبار جدید و سخنان چندی پیش رئیس‌جمهور مبنی بر آزادی واردات واکسن خارجی توسط بخش‌خصوصی و با استفاده از ارز آزاد این نگرانی را افزایش داد که دولت برخلاف وعده‌های گذشته که از خردادماه واکسن ایرانی به بازار خواهد رسید، حالا نگرانی‌هایی دارد؛ نگرانی‌هایی که تلاش می‌کند با واردات واکسن آنها را برطرف کند. این سخنان در شرایطی است که دولت پیش از این برنامه‌ای برای واردات واکسن خارجی با استفاده از ارز نیمایی نداشت.
انتقادهای زیادی از طرف بسیاری از کارشناسان و نخبگان داخلی واردشده که نشان می‌دهد یکی از نگرانی‌ها آن است که سیاست جدید دولت برای واردات واکسن به معنای پولی شدن واکسیناسیون باشد. به گفته رئیس‌جمهور «هر بخش خصوصی با ارز نیمایی می‌تواند واکسن وارد کند، بیاورد و در بیمارستان‌های خصوصی، دولتی و هر جا که وزارت بهداشت و درمان مناسب می‌دانند تزریقات انجام بگیرد. حتی اگر یک کارخانه و یک تولیدکننده بزرگ برای کارگران خودش می‌خواهد، برود و با هماهنگی وارد کند و از واکسن استفاده کند.»
وی یادآور شد: «واکسنی که ما وارد می‌کنیم و به‌صورت مجانی استفاده خواهد شد، آن حساب و برنامه دیگری دارد که طبق آن برنامه عمل می‌کنیم؛ کادر درمان، افراد مسن و افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند در اولویت هستند و ممکن است به افراد عادی مقداری دیرتر برسد».
این نگرانی در شرایطی است که مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی چندی پیش با اشاره به اینکه در حال حاضر واکسن کرونا در تمام دنیا به‌صورت رایگان است می‌گوید بر این اساس صحبت کردن از واکسن کرونای پولی اصلا جایز نیست و هیچ کجا این موضوع را برنمی‌تابند. حق مردم ما هم نیست که خدایی نکرده قرار باشد واکسن کرونا را به‌صورت پولی دریافت کنند؛ زیرا اکنون دولت باید هزینه کند تا ملت ایمن شوند. این چالش هم کوچک نیست. اگر به این معتقد باشیم که واکسن نباید فروخته شود، باید دولت واکسن را تامین کند.
حسین کرمان‌پور معتقد است نظام پزشکی قاطعانه با این مساله مخالف است که قرار باشد واکسنی وارد شود که به ملت فروخته شود.
این صحبت‌ها در شرایطی است که ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت نیز اعلام کرده تا کمتر از یک ماه دیگر دور اول واکسیناسیون در کشور آغاز می‌شود و سپس ماهانه حدود 8 تا 10میلیون دز واکسن بر مبنای ویروس ضعیف و کشته‌شده در دسترس مردم قرار خواهد گرفت.
واکسیناسیون عمومی در چه وضعیتی است؟
اما مساله تولید واکسن ایرانی نیز موضوع دیگری است که از اهمیت زیادی برخوردار است. آن‌طور که مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرده، واکسیناسیون عمومی کرونا با واکسن ایرانی دیرتر از واکسیناسیون گروه‌های خاص انجام می‌شود. وی معتقد است امیدواریم یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان که در زمینه تولید واکسن مشابه «مدرنا» مبتنی بر پلت‌فرم MRNA فعالیت خود را از شروع اپیدمی کرونا آغاز کرده بود تا سه ماه آینده بتواند وارد فاز تست بالینی شود.
وی در خصوص تحقیقات واکسنی که در دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله مورد پیگیری قرار گرفته گفت: به‌تازگی فاز حیوانی این واکسن به اتمام رسیده و به‌زودی تا یک ماه آینده مجوز بالینی را دریافت می‌کند؛ این واکسن مبتنی بر ویروس کشته‌شده بوده که آماده برای تست انسانی است.
قانعی می‌گوید: همچنین یک واکسن دیگر که محصول دو شرکت دانش‌بنیان است تا سه ماه آینده وارد فاز بالینی می‌شود؛ این واکسن مشابه واکسن نوواکس است.
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز بابیان اینکه برای سایر گروه‌های سنی از هفته آینده سایت Salamat.gov.ir معرفی شده و افراد به این سایت مراجعه کرده و اسم آنها ثبت می‌شود.
بر اساس ثبت‌نام انجام شده، برای افراد پیامک ارسال‌شده و به آنها اطلاع داده می‌شود که در کدام فاز واکسیناسیون قرار گرفته‌اند. سپس از طریق پیامک از افراد برای واکسیناسیون دعوت می‌شود.
رئیسی می‌گوید واکسیناسیون در شبکه بهداشت در سراسر کشور به‌صورت رایگان انجام‌شده و هیچ‌گونه وجهی برای ثبت‌نام و تزریق واکسن دریافت نمی‌شود.
بازار سیاه در انتظار واکسن؟
حریرچی، قائم‌مقام وزیر و معاون کل وزارت بهداشت بابیان اینکه ازنظر ما هیچ واکسنی که امکان دسترسی به آن خارج از اماکن مورد تایید وزارت بهداشت وجود دارد، دارای اعتبار نخواهد بود می‌گوید: از همه‌کسانی که در فضای مجازی فعال هستند و به‌هرحال تعدادی مخاطب دارند این تقاضا را داریم که نسبت به واکسن‌های مورد تایید وزارت بهداشت اما و اگر مطرح نکنند. هر واکسنی که توسط خادمان شما تایید شده را با اطمینان دریافت کنید و به هیچ واکسن دیگری اعتماد نداشته باشید.
با این حال نگرانی‌هایی وجود دارد؛ یکی از این نگرانی‌ها در مورد واردات واکسن به کشور است که در کنار تاخیر در ورود واکسن تولید داخل می‌تواند باعث ایجاد بازار سیاه واکسن در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو شود. تجربه نشان داده است در شرایطی که تقاضا در کشور بالاست و قرار است نیاز بازار تنها از یک محل (واردات) تامین شود، اما دولت ممکن است در واردات انحصار ایجاد کند تا تنها افراد یا شرکت‌های مورد اعتماد دولت کالا را وارد کنند که این انحصار همیشه به زیان مردم بوده است و نمونه‌های آن را در یک سال گذشته در حوزه‌های مختلف از دانه‌های روغنی، کره و روغن و... مشاهده کرده‌ایم با این حال از آنجا که در حال حاضر بیش از 40 شرکت خواستار واردات واکسن هستند تا حدی این نگرانی برطرف می‌شود، اما نگرانی‌ها هیچ‌گاه در کشوری که با تهدیدهای مختلف روبه‌رو است برطرف نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال در حال حاضر ترس از انتقال پول و ارز، تخصیص به موقع و کافی ارز و مشکلات مربوط به خرید واکسن در شرایط تحریم مطرح هستند.
آن‌طور که نایب‌رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران می‌گوید تاکنون تعداد شرکت‌هایی که درخواست واردات واکسن کرونا را دارند به ۴۹ شرکت رسیده است و پس از تایید ثبت سفارش هر یک از آنان می‌توان اسامی ایشان را در سایت سازمان غذا و دارو مشاهده کرد.
به گفته وی در مرحله اول بیشتر از ۱۰۰ هزار دز واکسن کرونا وارد نمی‌کنیم تا مسائلی مانند نحوه انتقال پول، شیوه حمل‌ونقل، محل نگهداری، متصدیان تزریق و چگونگی ثبت مشخصات گیرندگان در سامانه تیتک سازمان غذا و دارو و… آزموده شود. از طرف دیگر کنترل دما در جریان حمل‌ونقل در این مورد مساله مهمی است؛ بنابراین به علت ریسک بالا در مرحله اول کمتر از ۱۰۰هزار دز وارد می‌کنیم.
دولت زمانی که ارز دولتی برای واردات کالاها در نظر می‌گرفت نظارت جدی روی رفتار واردکنندگان نداشت و احتمالا موضوع نظارت زمانی که ارز نیمایی برای واردات در نظر گرفته می‌شود با اهمیت کمتری روبه‌رو خواهد شد که در این صورت عملا قیمت‌های واکسن در کشور به‌صورت رقابتی افزایش خواهد یافت و از سوی دیگر احتمال ناعادلانه توزیع شدن وجود دارد.
موضوع مهم دیگر چالش تحریم در مسیر واردات واکسن است. تحریم مانع اصلی انتقال ارز محسوب می‌شود و این مساله می‌تواند روند انتقال واکسن به کشور را طولانی کند؛ موضوعی که همیشه معضل اصلی کشور ما برای واردات بوده و هست.
دراین‌بین مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با «ایرنا» اعلام کرده اگر قرار باشد 70درصد جمعیت کشور واکسینه شوند به 110میلیون دز واکسن نیاز است که هزینه زیادی به همراه دارد و تاکنون حدود یک‌میلیون دز بیشتر وارد نشده است.
