مدیریت شهری تهران موفق به اصلاحات ترافیکی می‌شود؟
۲+۱ جایگزین طرح ترافیک
دو گزینه اصلی برای اینکه در سال آتی جایگزین طرح ترافیک شود، طراحی شده و هنوز در مجموعه مدیریت شهری توافق بر سر عملیاتی شدن یکی از آنها از ابتدای سال ۹۷ صورت نگرفته است. در این بین گزینه سومی مبتنی بر ایده‌های تجربه شده در دنیا وجود دارد که پرداختن به آنها در جریان بازنگری در طرح ترافیک کمرنگ است.
شهرداری و شورای شهر تهران به‌عنوان دو رکن اصلی مدیریت شهری هر دو بر سر این موضوع به توافق رسیده‌اند که شکل فعلی اعمال محدودیت برای ورود خودرو در محدوده مرکزی شهر تهران بازدارندگی لازم برای استفاده از خودروهای شخصی و در نتیجه اثر کافی برای مهار ترافیک و آلودگی هوا را ندارد. بنابراین تغییر مختصات طرح ترافیک دغدغه مشترک مجموعه مدیریت شهری است که با این موضوع جلسات مشترک بسیاری در چند هفته اخیر برگزار شده است. بر این اساس محسن پورسید آقائی، معاون حملونقل شهرداری از ارسال طرح لغو آرم طرح ترافیک به شورای عالی ترافیک خبر می‌دهد و درباره جزئیات آن می‌گوید: در طرح جدید، طرح ترافیک در پنج‌شنبه‌ها لغو و همچنین مردم ساکن منطقه طرح می‌توانند تا ۵/ ۸ صبح بدون پرداخت عوارض از محدوده خارج شوند.
با این حال دست نیافتن به توافق کامل‌تر موجب شده فرآیند ثبت‌نام اولیه طرح ترافیک سال ۹۷ در مقایسه با سال‌های گذشته با تاخیر همراه باشد؛ به نحوی که با فرارسیدن دی‌ماه هنوز سایت ثبت‌نام متقاضیان دریافت مجوز طرح ترافیک باز نشده است.
در این میان چیزی که می‌تواند مسیر تصمیم‌گیری درست برای طرح ترافیک را منحرف کند، غفلت چندباره مدیریت شهری پایتخت در همه دوره‌ها از دو الگوی موفق جهانی برای کنترل جریان استفاده از خودروی شخصی در کلانشهرها است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در روزهای اخیر هم معاون حملونقل و ترافیک هم رئیس، اعضا و دبیر کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر اعلام کردند که برای تغییر طرح ترافیک برای سال آینده مصمم هستند، چراکه طرح فعلی بر اساس نسخه‌ای که ۳۷ سال قبل برای تهران با جمعیت کمتر از نصف میزان کنونی و بدون اینکه چالش آلودگی هوا و ترافیک به شکل بغرنج فعلی در آن مطرح باشد، تدوین شده بود. به‌رغم اینکه تهران در طول چهار دهه گذشته به لحاظ کالبدی، جمعیتی، شبکه معابر و سبک کار و زندگی دستخوش تحولات اساسی شده، اما طرح ترافیک متناسب با این تحولات به‌روز نشده است؛ ضمن اینکه شواهد و علائم نشان می‌دهد طرح ترافیک اصلی و زوج و فرد، هیچ‌یک بر حل معضل ترافیک اثری نداشته است. برای تغییر طرح ترافیک دو گزینه اصلی روی میز مدیران شهری است. گزینه اول که معاونت حملونقل و ترافیک ارائه کرده، بر این چارچوب استوار است که طرح ترافیک حفظ شود اما طرح سالانه به متقاضیان فروخته نشود و تغییراتی نیز در محدوده مشمول طرح، میزان سهمیه نهادها و اصناف و تعرفه ورود به طرح ترافیک اعمال شود. گزینه بعدی این است که طرح ترافیک به کلی حذف شود به این معنا که همه استفاده‌کنندگان از خودروی شخصی بتوانند وارد محدوده طرح ترافیک شوند و هیچ سهمیه‌ای وجود نداشته باشد، اما ورود به محدوده مرکزی شهر تهران مشمول عوارضی با بهای به مراتب بیشتر از ارقام فعلی در طرح‌های سالانه شود، به این معنا که کسانی که با خودروی شخصی وارد محدوده می‌شوند، متناسب با عارضه‌ای که از بابت آلودگی به شهر تحمیل می‌کنند و میزان استفاده از معبری که با بودجه کل شهر ساخته شده است، هزینه تردد در معابر را پرداخت کنند.
در حال حاضر تنها ۱۰۰ هزار خودرو از مجموع بیش از چهار میلیون خودروی پلاک تهران با پرداخت هزینه نازلی که در طول سال به حدود ۳۰۰ میلیارد تومان می‌رسد، در تهران امکان ورود به محدوده طرح ترافیک را دارند که ارقام پرداختی آنها در مقایسه با عارضه‌ای که به شهر وارد می‌کنند بسیار ناچیز است. با توجه به تعرفه‌های بسیار پایین کنونی، سهمیه این خودروها به یک رانت برای آنها تبدیل شده که از عدالت به دور است. به نظر می‌رسد در گزینه دوم جایگزین طرح ترافیک مبنی بر حذف این طرح عدالت بیشتر حاکم خواهد شد، چراکه با حذف این طرح اعمال مقررات بازدارنده از تردد خودروهای شخصی در تمام معابر بزرگراهی و شریان‌های درجه یک سطح شهر اجرا خواهد شد و در عین حال همه خودروها امکان تردد در همه معابر را خواهند داشت، اما هرچه به مرکز شهر و مناطق پرتراکم به لحاظ میزان ترافیک نزدیک‌تر شوند، میزان تعرفه پرداختی نیز افزایش خواهد یافت. افزون بر این تعرفه پرداختی خودروها بر اساس مدت زمان حضور در محدوده‌های مرکزی شهر تعیین خواهد شد و خودروهایی که زمان بیشتری در این محدوده باقی بمانند، هزینه بیشتری می‌پردازند. به این ترتیب عده محدودی از شهروندان که در گذشته با برخورداری از طرح ترافیک سالانه با پرداخت ارقام بسیار نازلی که حتی به روزی هفت هزار تومان هم نمی‌رسید، به سادگی در مرکز شهر تردد و توقف می‌کردند، اکنون برای استفاده از خودروی شخصی باید متناسب با میزان حضور در مرکز شهر هزینه بپردازند که قطعا رقم بیشتری متناسب با حجم آلاینده‌هایی که به شهر تحمیل می‌کنند، خواهد بود. در عین حال اجرای این طرح که از آن با عنوان «اخذ تعرفه تراکم ترافیک از معابر» یاد می‌شود، نیازمند تامین مالی قابل توجهی است که باید صرف تجهیز کامل شبکه معابر به دوربین‌های پلاک‌خوان، ایجاد سامانه کارت‌های اعتباری برای خودروها و نظایر آن شود. به همین خاطر احتمالا زمان بیشتری برای فراهم کردن مقدمات آن لازم است و همین مایه تردید مدیران شهری شده که برای سال آینده، صرفا به حذف طرح سالانه و تغییرات جزئی طرح ترافیک بسنده کنند یا نسبت به اجرای گزینه دوم همت بگمارند.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، این دو گزینه در حالی مطرح است که جای دو الگوی جهانی در چکش‌کاری ایده‌های جایگزین طرح ترافیک کمرنگ است. یکی از این دو گزینه طرح کاهش (LEZ) و دیگری «اخذ عوارض سوخت» است. محمدعلی نجفی، شهردار تهران چند هفته قبل پیشنهاد داد قیمت بنزین برای سال آینده هر میزان که افزایش یافت، در تهران ۱۵ درصد بالاتر اعمال شود و این ۱۵ درصد به‌عنوان عوارض یا مالیات سبز در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد تا صرف اجرای برنامه‌های کاهش آلودگی هوا شود. کمیسیون عمران و حملونقل شورای شهر تهران نیز شاکله طرح جایگزین ترافیک را بر سراسری کردن اجرای طرح «LEZ» استوار کرده و بنا دارد در هر صورت، سال آینده اجرای این طرح را با همین مختصات فعلی (ممنوعیت تردد خودروهای فاقد معاینه فنی در محدوده طرح ترافیک) در سراسر شهر اجرا کند. بنابراین جرقه اولیه استفاده از هر دو الگوی جهانی در فکر مدیران شهری مشهود است اما لازم است این الگوها پررنگ‌تر و جدی‌تر از قبل دنبال شود.
در حالی که مدیریت شهری برای انتخاب جایگزین طرح ترافیک سال ۹۷ میان دو گزینه مانده است، گزینه سومی وجود دارد که در شرایط فعلی که شهرداری با مضیقه مالی روبه‌رو است، می‌تواند موقتا راهگشا باشد. این گزینه همان اخذ مالیات سوخت توسط شهرداری تهران واجرای کامل «LEZ» است که نیازی به آماده‌سازی شهر و به‌روز شدن تجهیزات در مدت‌زمان بسیار کوتاه ندارد. از طرفی به نظر می‌رسد زمان اجرای کامل «LEZ» متناسب با مختصاتی که از ابتدا طراحی شده بود، فرا رسیده است. بر اساس طرح اولیه قرار بود اعمال محدودیت تردد در مرکز شهر بر اساس کیفیت مصرف سوخت، سیستم احتراق موتور و میزان آلایندگی خودروها تعیین شود. بر این اساس تردد خودروهای هیبریدی در همه روزها و در تمام سطح شهر مجاز، تردد خودروهای انژکتوری نیز تا زمانی که وضعیت هوا «ناسالم» نباشد، مجاز و در این صورت در محدوده طرح ترافیک ممنوع می‌شود. خودروهای کاربراتوری نیز در ساعات طرح ترافیک (۶:۳۰ تا ۱۷) اجازه تردد در این محدوده را نداشته و خودروهای فاقد معاینه فنی و فرسوده تحت هیچ شرایط و در هیچ‌یک از روزهای سال این امکان را نخواهند داشت. در حال حاضر مدل ناقصی از این طرح تحت قالب ممنوعیت تردد خودروهای فاقد معاینه فنی در محدوده طرح ترافیک اجرایی شده است.
ارسال نظر