مدل بهینه تعرفه‌‌گذاری انرژی در سه کشور بررسی شد
قواعد تعرفه برق در شمال آمریکا
کانادا
ایالت کبک بزرگ‌ترین ایالت کانادا است. سازمان تامین برق ایالت کبک کانادا، وظیفه تولید، انتقال و توزیع برق این ایالت را بر عهده دارد اما به دیگر مناطق کانادا نیز برق صادر می‌کند. این سازمان توسط دولت در سال 1944 تاسیس شده است. بیش از 40 درصد از منابع آب کانادا در کبک است و چهارمین تولیدکننده بزرگ برق‌آبی جهان است. طبق گزارش منتشر شده توسط سازمان کنترل و تنظیم انرژی کانادا، بیش از 95 درصد برق تولیدشده توسط سازمان تامین برق ایالت کبک در سال 2016، از منابع برق‌آبی بوده است.
بر اساس تعرفه‌‌گذاری منتشر شده در سال 2018 توسط سازمان تامین برق ایالت کبک کانادا، تعرفه ثابت برق یا همان آبونمان در ایالت کبک روزانه 64/ 40 سنت کانادا معادل 31 سنت دلار آمریکا مشخص شده است. یعنی ماهانه مشترکان برق خانگی باید تعرفه ثابت 19/ 12دلار کانادا معادل حدودا 9 دلار آمریکا را بپردازند. بر اساس تعرفه‌های فوق، مشترکان برق خانگی تا 36 کیلووات ساعت برق مصرف روزانه خود را با تعرفه 91/ 5سنت کانادا، معادل 6/ 4 سنت آمریکا می‌‌پردازند. مشترکان برق خانگی مازاد بر مصرف 36 کیلووات ساعت در روز را نیز با تعرفه 12/ 9 سنت کانادا، معادل 1/ 7 سنت آمریکا می‌‌پردازند. بنابراین قیمت هرکیلووات برق برای مشترکان پرمصرف تا 54 درصد افزایش می‌‌یابد.
اغلب مصارف مشترکان برق خانگی مواردی همچون لوازم آشپزخانه، لوازم صوتی و تصویری، گرمایش و سرمایش و موارد مشابه را شامل می‌شود که کمتر از 36 کیلووات ساعت در روز است. بنابراین در ایالت کبک تنها مشترکانی که مصرف بالاتری دارند، مشمول پلکان دوم تعرفه برق خواهند بود.
ایالات متحده آمریکا
در آمریکا چندین شرکت بزرگ، مسوولیت تامین برق و گاز مشترکان واقع در ایالت‌‌های مختلف این کشور را بر عهده دارند. از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به شرکت ادیسون کالیفرنیای جنوبی (SCE)، گاز و برق سن‌دیگو (SDG&E) و شرکت پیجی اند ای (PG&E) اشاره کرد. شرکت سن‌دیگو (SDG&E) مسوول برق و گازرسانی به بیش از 3/ 3 میلیون مشترک در ایالت کالیفرنیا بوده و بیش از 5هزار کارمند دارد.
شرکت ادیسون کالیفرنیای جنوبی بزرگ‌ترین زیرشاخه از شرکت بین‌المللی ادیسون و اصلی‌‌ترین شرکت تامین برق در جنوب ایالت کالیفرنیای آمریکا است. این شرکت برای 14 میلیون نفر در منطقه‌‌ای با مساحت حدود 50هزار مایل مربع برق تامین می‌کند. با این حال، شرکت‌‌های اداره آب و برق لس آنجلس، گاز و برق سن‌دیگو، بخش آبیاری ایمپریال و شرکت‌‌های برق کوچک‌تر شهرداری‌‌ها هم به بخش‌های مهمی از منطقه جنوب کالیفرنیا خدماترسانی می‌کنند. بخش شمالی ایالت کالیفرنیا نیز عموما به وسیله شرکت پیجی اند ای (PG&E) سن فرانسیسکو خدماترسانی می‌شود.
در سال 2001 همراه با بحران برق در کالیفرنیا راهکارهای مختلفی برای مقابله با بحران برق در این ایالت به کار بسته شد. یکی از مهم‌ترین این راهکارها، اصلاح تعرفه‌های برق برای مشترکان دو شرکت ادیسون کالیفرنیای جنوبی (SCE) و پی‌‌جی‌اند ای (PG&E) بود. اما افزایش قیمت برای همه مشترکان به صورت یکسان اعمال نشد و صرفا با تمرکز بر مشترکان پرمصرف صورت گرفت. جدول(1) درصد افزایش تعرفه‌های برق را در این سال‌ها نشان می‌دهد.
همان‌طور که در جدول (1) نیز مشاهده می‌شود، سیاست افزایش قیمت در ایالت کالیفرنیا به‌طور یکسان برای همه مشترکان اعمال نشده و مشترکانی که دارای مصارف حداقلی بودند (دو پله اول) بدون هیچ افزایش قیمت باقی ماند و قیمت تعرفه برق مشترکان بسیار پرمصرف (واقع در پله پنجم) حدود 47 درصد افزایش یافت. این سیاست هوشمندانه باعث شد تا توان مصرفی در زمان اوج بار حدود 12 درصد نسبت به سال 2000 کاهش یابد. اصلاح تعرفه‌های برق در ایالت کالیفرنیا به سال 2001 ختم نشد. تجربه موفق کاهش برق در سال 2001 و همچنین نظر به اینکه عموم مشترکان واقع در پله‌های پایین از اقشار کم‌درآمد جامعه هستند، مسوولان اجرایی را متقاعد کرد که اصلاح تعرفه‌های برق طی سال‌های 2002 تا 2006 را هم با تمرکز بر مشترکان پرمصرف ادامه دهند. به طوری که قیمت برق سال 2002 نسبت به سال 2000 برای مشترکان کممصرف 17 درصد اما برای مشترکان پرمصرف 79 درصد زیاد شده است. همچنین از سال 2004 به 2006، تعرفه نخستین پله تنها 3 درصد اما تعرفه پله آخر 83 درصد افزایش پیدا کرده است.
تعرفه برق استاندارد شرکت سن‌دیگو شامل سه پله قیمتی بوده و در فصل‌‌های سرد و گرم متفاوت است؛ به‌طوری که قیمت فصل گرم بیشتر از قیمت‌‌های فصل سرد است. همچنین در این نوع از تعرفه‌‌گذاری، میزان مصارف پله‌ها به صورت درصدی از یک خط پایه (Baseline) محاسبه شده و مقدار خط پایه نیز تابع فصل و موقعیت مکانی مشترکان است. به عنوان مثال، مقدار خط پایه در نواحی ساحلی و فصل گرم برابر 249 اما در نواحی گرمسیری بیابانی برابر 555 کیلووات ساعت در ماه است.
تعرفه‌های استاندارد شرکت سن‌دیگو نشان می‌دهد اختلاف قیمت برق بین فصل زمستان و تابستان برای مشترکان پرمصرف بیش از مشترکان کممصرف است. به‌طوری که اختلاف قیمت پله اول در فصل تابستان و زمستان کمتر از 2 سنت اما همین اختلاف در پله آخر به حدود 4 سنت می‌‌رسد. از آنجا که قیمت برق در پله سوم مصرفی، بیش از 46 سنت بر کیلووات ساعت است، در نتیجه مشترکان پرمصرف با قبوض بالای برق مواجه شده و به همین دلیل بهتر است این مشترکان از تعرفه برق کنتورهای چند‌زمانه استفاده کنند. تعرفه برق چند زمانه این امکان را به مشتری می‌دهد تا تنها با تغییر رفتار و جابه‌جایی مصارف برق از زمان اوج بار به کمباری، مبلغ نهایی قبض برق خود را به‌طور چشمگیری کاهش دهد و در صورتی که نخواهد الگوی مصرف برق خود را تغییر دهد باید بهای زیادی بابت مبلغ برق خویش بپردازد. تعرفه‌های برق مدل دوزمانه در این شرکت در دو پله مصرفی شامل زمان اوج بار و غیر اوج بار بوده و همچنین برای فصول گرم و سرد متفاوت است.
چنانچه فرض شود که متوسط تعرفه استاندارد برای پله دوم و سوم در فصل تابستان 43 سنت بر کیلووات ساعت باشد، آنگاه می‌توان گفت برای این دو پله، قیمت زمان اوج بار حدودا 20 سنت بیشتر از قیمت برق استاندارد و قیمت زمان غیر اوج نیز 7 سنت کمتر از قیمت برق استاندارد است؛ اما برای پله اول، قیمت اوج بار تنها 12 سنت از قیمت برق استاندارد بیشتر بوده و قیمت کمباری پله اول در تعرفه دوزمانه هم حدود 3 سنت نسبت به تعرفه استاندارد کاهش یافته است.
همچنین قیمت برق مشترکان پرمصرف در زمان اوج مصرف، 75 درصد بیشتر از مشترکان کممصرف است. این قاعده برای زمان عادی مصرف نیز صادق است. این شیوه قیمتگذاری باعث می‌شود تا نسبت قیمت زمان اوج به کمباری برای پله‌های مختلف مصرفی ثابت مانده و در نتیجه مشترکان پرمصرف و کممصرف، احساس یکسانی از جریمه یا پاداش را تجربه کنند.
عوامل کلیدی تاثیرگذار بر قیمت برق: در آمریکا بخشی از قیمت برق منعکس‌‌کننده هزینه‌های ساخت، سرمایه‌‌گذاری و تامین مالی، نگهداری و بهره‌‌برداری از نیروگاه‌ها است. بخش دیگر قیمت برق نیز بازگشت سرمایه و حاشیه سود برای صاحبان و سهامداران نیروگاه‌ها و خطوط انتقال و توزیع برق را شامل می‌شود. عوامل کلیدی تاثیرگذار در قیمت برق آمریکا موارد متعددی هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
سوخت: هزینه سوخت می‌تواند بسته به هزینه هر واحد سوخت، از قبیل دلار برای هر تن زغال سنگ یا هزار فوت مکعب برای گاز طبیعی، متفاوت باشد. در زمان اوج مصرف (به دلیل قابلیت اطمینان بالاتر و الزامات فنی) معمولا نیروگاه‌ها از ژنراتورهایی استفاده می‌کنند که از سوخت‌‌های نسبتا گرانتر بهره می‌‌برند. بنابراین قیمت تمام شده تولید برق در زمان اوج مصرف از این جهت گرانتر می‌شود.
نیروگاه: هر نیروگاه هزینه ساخت، بهره‌‌برداری و نگهداری دارد که این هزینه در قیمت برق منعکس می‌شود.
سیستم انتقال و توزیع: شرکت‌‌های انتقال و توزیع برق، هزینه‌های تعمیر و نگهداری شبکه برق را بر عهده می‌گیرند. هزینه‌هایی از جمله تعمیر آسیب‌‌های احتمالی به سیستم در برابر حوادث یا شرایط بد آب و هوایی در این بخش قرار دارند. این هزینه‌ها نیز در قیمت برق منعکس می‌شود.
شرایط آب و هوایی: باران و برف، آب را برای تولید برق کم‌هزینه فراهم می‌کند. باد هم اگر سرعت آن مطلوب باشد می‌تواند تولید برق کم‌هزینه از توربین‌‌های بادی را فراهم کند. با این حال، دمای شدید می‌تواند تقاضا برای برق را افزایش دهد و افرایش تقاضا نیز به نوبه خود می‌تواند باعث افزایش قیمت شود.
مقررات حاکم بر نظام قیمتگذاری برق: در برخی از ایالت‌‌ها، کمیسیون خدمات رفاهی-عمومی به‌طور کامل قیمت برق را تعیین می‌کند. در حالی که در ایالت‌‌های دیگر یک قیمت شناور و متغیر برای تولید برق و یک قیمت مصوب برای انتقال و توزیع برق در نظر گرفته می‌شود که ترکیب این دو، قیمت نهایی برق را مشخص می‌کند.
حقیقت آن است که هزینه تولید برق هر دقیقه تغییر می‌کند. با این حال اکثر مشترکان بر اساس یک نظام قیمتگذاری فصلی، هزینه برق خود را می‌‌پردازند. تغییرات قیمت برق به‌طور کلی از تغییر در تقاضای مصرف برق، دسترسی به منابع تولید برق، هزینه‌های سوخت و دسترسی به نیروگاه‌ها ناشی می‌شود. در تابستان به دلیل افزایش تقاضای مصرف و افزایش هزینه‌های تولید به دلایل فنی، قیمت برق معمولا گرانتر از فصول دیگر سال است. در آمریکا قیمت برق معمولا برای مصرف‌‌کنندگان خانگی و تجاری بیشتر است، زیرا برای توزیع و رساندن برق به مشترکان خانگی و تجاری هزینه بیشتری انجام می‌شود. از سوی دیگر مشترکان صنعتی، برق بیشتری مصرف می‌کنند و همچنین می‌توانند آن را در ولتاژهای بالاتر دریافت کنند که موجب کاهش هزینه انتقال برق می‌شود. بنابراین عرضه برق به مشترکان صنعتی کارآمدتر و ارزان‌تر است.
در سال 2016، قیمت میانگین برق سالانه در ایالات متحده 28/ 10 سنت در هر کیلووات ساعت بود، اما این قیمت برای مشترکان مختلف متفاوت بوده است؛ به‌طوری‌که در این سال قیمت متوسط هر کیلووات ساعت برق برای مشترکان خانگی 55/ 12 سنت، مشترکان تجاری 37/ 10 سنت، بخش حمل و نقل 48/ 9 سنت و مشترکان صنعتی 75/ 6سنت بوده است. قیمت برق در آمریکا به دلایلی همچون در دسترس بودن نیروگاه‌ها و سوخت، هزینه‌های سوخت محلی و مقررات قیمتگذاری هر ایالت متفاوت است و در واقع بسته به محل زندگی افراد، قیمت برق نیز تفاوت دارد. در سال 2016، میانگین قیمت برق سالانه از حدود 78/ 23 سنت برای هر کیلووات ساعت در هاوایی تا حدود 41/ 7 سنت برای هر کیلووات ساعت در لوئیزیانا متغیر بوده است.
در آمریکا هزینه برق که توسط مشترکان پرداخت می‌شود، به طور معمول بر اساس دو پارامتر محاسبه می‌شود:
1- کل میزان مصرف انرژی برق یک مشترک در طول یک دوره زمانی که قبض برق برای آن دوره صادر می‌شود (به طور معمول یک ماه).
2- بالاترین شدت مصرف برق (قدرت) توسط یک مشترک در طول یک دوره (بیشترین میزانی که حداقل ۱۵ دقیقه در دوره زمانی که قبض برق در آن صادر می‌شود ادامه داشته است). میزان مصرف برق درست شبیه عددی است که در کیلومترشمار خودرو ثبت می‌شود و می‌گوید چقدر مسیر با این خودرو طی شده است. اما بالاترین شدت مصرف برق درست مانند عددی است که سرعت‌سنج خودرو نشان می‌دهد.
هزینه‌های مصرف برق و شدت مصرف برق هرکدام بخشی از هزینه‌هایی را شامل می‌شوند که در قبوض برق منعکس می‌شود. درباره مشترکان خانگی ممکن است این دو هزینه در قبوض برق از هم تفکیک نشوند، اما برای مشترکان تجاری و صنعتی، به دلیل اختلاف زیاد این دو هزینه برای آنها، اغلب هزینه مصرف برق و هزینه شدت مصرف برق (قدرت) از یکدیگر تفکیک می‌شوند. شبکه ملی برق آمریکا در این خصوص گفته است: مصرف‌‌کنندگان تجاری و صنعتی به مقدار زیادی برق در زمان‌های مشخصی و به طور مداوم نیاز دارند. نمی‌توان برق را در مقیاس‌‌های بزرگ ذخیره کرد تا در ساعات کمباری شبکه، برق مازاد مورد نیاز این مشترکان را تولید و ذخیره کرد و در زمان اوج مصرف، برق ذخیره شده را به آنها تحویل داد. از این رو پاسخگویی به نیاز این مشترکان مستلزم آماده به کار بودن مداوم تجهیزات گران‌قیمت شبکه برق است. بنابراین از این مشترکان هزینه بیشتری درباره شدت مصرف برق دریافت می‌شود. مصرف انرژی برق با واحد کیلووات ساعت و شدت مصرف برق (قدرت) با واحد کیلووات اندازه‌‌گیری می‌شود. هزینه مصرف انرژی برق به ازای هر کیلووات ساعت 473/ 0 دلار و هزینه شدت مصرف برق به ازای هر کیلووات 79/ 2 دلار در نظر گرفته شده است. به عنوان نمونه در جدول (2) تفاوت میان هزینه مصرف انرژی و هزینه شدت مصرف برق نشان داده شده است.
جدول (2) به خوبی نشان می‌دهد که وقتی شدت مصرف برق بالاتر باشد، حتی برای یک دوره زمانی کوتاه‌‌تر، هزینه برق بالاتر از زمانی است که همان مقدار انرژی برق، در طول دوره زمانی طولانی‌‌تر و با شدت کمتری مصرف می‌شود. چنان‌که مشاهده می‌شود، هزینه انرژی برق به دلیل مصرف برق یکسان بین دو مشترک ثابت باقی می‌‌ماند، اما هزینه‌های کل هر یک از آنها به دلیل تفاوت در هزینه‌های شدت مصرف برق، متفاوت است. در آمریکا با توجه به ساختار قیمتگذاری برق، هزینه شدت مصرف برق می‌تواند تا 30 درصد از هزینه قبض برق یک مشترک را به خود اختصاص دهد.
مکزیک
طبق قانون اساسی مکزیک، کمیسیون فدرال برق (CFE) یک نهاد دولتی است و وظیفه کنترل و توسعه صنعت برق و همچنین تولید، انتقال و توزیع برق این کشور را بر عهده دارد. این کمیسیون در تعرفه‌‌گذاری برق از پارامترهای مختلفی استفاده می‌کند، که ویژگی‌‌های مهم آن موارد زیر هستند: اثرگذاری کمینه دمای متوسط در تابستان در تعیین قیمت پلکان تعرفه برق، تغییر پلکان‌‌های تعرفه برق، متناسب با فصل، تعیین حد بیشینه مصرف و جریمه ماهانه برای مشترکان پرمصرف تعرفه برق مکزیک پلکانی است و همچنین برای مناطق مختلف کشور، تعداد و مقادیر پلکان‌‌ها متفاوت از یکدیگر تعریف شده‌‌اند. مناطق مختلف مکزیک با توجه به کمینه دمای متوسط در تابستان به هفت دسته تقسیم می‌شوند. برای هریک از این هفت منطقه، حد بیشینه مصرف مشخص کرده‌‌اند. همچنین هریک از این مناطق هفت‌گانه نیز تعرفه پلکانی منحصر به خود را دارد.هرکدام از مناطق هفت‌گانه اگر بیشتر از حد بیشینه مشخص شده استفاده کنند، جزو مشترکان پرمصرف حساب شده و تعرفه بسیار گران‌تری را می‌‌پردازند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2018، در کشور مکزیک، کلیه مشترکان برقی که الگوی مصرف را رعایت می‌کنند از برق ارزان‌قیمت بهره می‌‌برند، همچنین مشترکان پرمصرف تعرفه بسیار گران‌تری را پرداخت می‌کنند. مصرف متوسط12ماهه مشترکان برق هریک از مناطق هفت‌گانه، اگر از بیشینه مشخص‌شده تجاوز کند این مشترکان جریمه شده و تعرفه بسیار گران‌تری را باید بپردازند. تعرفه مشترکان پرمصرف برق مکزیک حدودا 4.464 پزوی مکزیک، معادل 24/ 0 دلار یا همان 24 سنت آمریکا برای هر کیلووات ساعت برق است.
