مسیر عبور گردشگری چابهار از بحران امنیتی چیست؟

دو درس از قربانیان توریستی ترور

نوید شکراللهی دنیای اقتصاد : هفته گذشته یکی از مقاصد نوشکفته گردشگری کشور قربانی یک حمله تروریستی شد؛ بندر چابهار که در جنوبی‌ترین نقطه از استان محروم سیستان و بلوچستان قرار دارد به سبب برخورداری از جاذبه‌های طبیعی حیرت‌انگیز، اقلیمی با آب‌وهوای معتدل و فرهنگ بومی منحصر‌به‌فرد خود طی سال‌های اخیر تبدیل به یکی از مقاصد محبوب سفر گردشگران داخلی در کشور شده و در ایام تعطیلات به‌ویژه در نوروز میزبان مسافران پرشماری بوده است. اما اکنون و در پی عملیات انتحاری صورت‌گرفته نگرانی‌هایی درخصوص آینده گردشگری این خطه به‌وجود آمده است. تاثیر گرفتن صنعت توریسم از حملات تروریستی در بسیاری از نقاط جهان به دفعات تجربه شده و به باور کارشناسان، این حوزه اقتصادی نخستین قربانی چنین حملاتی است. اما بررسی تجارب خارجی نشان می‌دهد با برقراری مجدد امنیت و ثبات در این مقاصد و تلاش مضاعف بر حفظ صنعت توریسم، گردشگری خیلی سریع‌تر از آنچه که ممکن است به‌نظر برسد، احیا می‌شود و کشورهایی همچون فرانسه، انگلستان، تونس، مصر و ترکیه که همواره از مقاصد محبوب سفر در ابعاد جهانی بوده‌اند؛ توانسته‌اند بحران رکود گردشگری ناشی از حملات تروریستی را در سال‌های اخیر با موفقیت پشت‌سر بگذارند؛ تجربه‌هایی که درخصوص چابهار نیز باید مدنظر قرار بگیرد و دست‌اندرکاران حوزه گردشگری نباید اجازه دهند این مقصد پرظرفیت سفر در کشور که کمکی جدی برای اقتصاد سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود، قربانی اتفاق هفته گذشته شود.

شوک امنیتی در قلب اروپا

جمعه‌ای در ماه نوامبر سال ۲۰۱۵، شهروندان پاریسی و گردشگرانی که به پایتخت فرانسه سفر کرده بودند با تاریک شدن هوا هرکدام به سویی برای تفریح روانه بودند که ناگهان صداهای مهیب انفجار و گلوله در چندین نقطه از شهر، سایه وحشتی بی‌سابقه را در سراسر پاریس گستراند و فرانسه و جهان را در شوکی عمیق فرو برد. یکی از امن‌ترین و محبوب‌ترین مقاصد گردشگری جهان توسط تروریست‌های داعش مورد حمله واقع شده بود و در اذهان عمومی چنین تصوری شکل گرفت که در نقطه‌ای از جهان که امنیت یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های آن بود دیگر برای سفر و گردشگری امنیتی وجود ندارد. این حادثه که در نوع خود بی‌سابقه بود، مورد توجه و پوشش قریب به اتفاق رسانه‌های جهان قرار گرفت و ترسی که ایجاد شده بود، بسیاری را از سفر به فرانسه و خصوصا پاریس منصرف کرد.

دولت این کشور به منظور کنترل اوضاع وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد و تا چندین روز پس از وقوع حمله تنها دارندگان ویزای فرانسه امکان ورود به کشور را داشتند و گردشگرانی که تا پیش از آن می‌توانستند با ویزای شنگن از دیگر کشورهای اروپایی به فرانسه سفر کنند، پشت مرزهای این کشور ماندند. این اتفاق، ضربه‌ای کاری به گردشگری پاریس که عروس شهرهای اروپا خوانده می‌شود، وارد کرد و پس از آن ماه‌های نگران‌کننده‌ای برای فعالان این صنعت آغاز شد؛ هراس ایجاد شده به‌وضوح بر گردشگری این کلانشهر تاثیر گذاشته بود. بنابر آماری که نهاد «مسترکارت» سالانه درخصوص گردشگری شهرهای جهان منتشر می‌کند، پاریس در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تقریبا میزبان ۲/ ۱۷ میلیون گردشگر خارجی بوده است، اما این رقم در سال ۲۰۱۵ (سالی که در انتهای آن حملات تروریستی پاریس رخ داد) رشدی در تعداد گردشگران خود مشاهده نکرد و تعداد آنها به‌سختی به ۱۷ میلیون نفر رسید. با آغاز سال ۲۰۱۶، ناامیدکننده‌ترین ایام برای صنعت گردشگری در پاریس نیز شروع شد.

در این سال تعداد گردشگران پاریس به‌میزان ۴۵/ ۱۵ میلیون نفر بود که نشان از افتی در حدود ۵/ ۱ میلیون نفر در تعداد بازدیدکنندگان این شهر داشت؛ این در حالی بود که در آن مقطع پاریس رقابت تنگاتنگی با شهرهای بانکوک و لندن برای کسب عنوان توریستی‌ترین شهر جهان داشت و با این رشد منفی چشمگیر، اختلاف قابل‌توجهی با دو شهر برتر توریستی جهان پیدا کرد. اما در مقابل این اتفاقات، مقامات فرانسوی و دست‌اندرکاران صنعت گردشگری این کشور تلاش مضاعفی را برای کسب مجدد سهم خود از بازار گردشگری جهان آغاز کردند. دولت این کشور با رعایت مصالح امنیتی و تلاش حداکثری برای عدم تکرار چنین حملاتی، در اعطای ویزا به گردشگران تسهیلات بیشتری نسبت به گذشته ارائه کرد و با تهیه بسته‌های سفر ارزان‌تر و تبلیغ جاذبه‌های گردشگری پاریس و تاکید بر امنیت شهر، تلاش کرد نظر گردشگران خارجی را برای بازدید از این شهر مجددا جلب کند؛ تلاشی که خیلی زود منجر به نتیجه شد و این شهر در سال ۲۰۱۷ رشد قابل‌توجهی نسبت به سال ۲۰۱۶ در جذب گردشگر به‌ثبت رساند. تعداد بازدیدکنندگان پایتخت فرانسه در این سال به‌رقم ۴۴/ ۱۷ میلیون نفر رسید. درخصوص سال ۲۰۱۸ نیز «یورومانیتور» چنین پیش‌بینی می‌کند که تعداد گردشگران خارجی در پایتخت فرانسه رشدی ۵/ ۶ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۷ داشته باشد و به این ترتیب، به نظر می‌رسد با فراموش شدن حادثه تلخ سال ۲۰۱۵، پاریس مجددا بر مدار رشد توریستی قرار گرفته است.

افول و صعود توریسم همسایه

آنچه که بر اثر حملات تروریستی برای صنعت گردشگری در یک مقصد توریستی بحران‌آفرین می‌شود، مسائل امنیتی است که به شکل قابل‌توجهی از انگیزه سفر گردشگران برای بازدید از یک شهر یا کشور می‌کاهد. در سال‌های اخیر ترکیه که سالانه بیشترین بازدیدکننده را میان کشورهای خاورمیانه دارد و صنعت گردشگری آن یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد این کشور است، آسیب‌هایی جدی از بحران‌های امنیتی دیده که تنها منحصر به حملات تروریستی نبوده است. آسمان و خیابان‌های آنکارا، استانبول و تعدادی دیگر از شهرهای مهم ترکیه محل حضور هواپیماها و تانک‌های ارتش و نیروهای نظامی شده بود که خبر از یک کودتا می‌داد. هرچند این کودتا نهایتا با شکست مواجه شد و دولت حاکم در مدت نسبتا کوتاهی موفق شد کنترل اوضاع را در دست بگیرد، اما خبر آن حاکی از بروز خلائی امنیتی در مرزهای این کشور بود و خصوصا در اذهان عمومی گردشگران ورودی به ترکیه، امنیت موجود در این کشور مخدوش شد. به‌علاوه، در سال ۲۰۱۶ ترکیه شاهد سلسله‌ای از حملات تروریستی در نقاط مختلف کشور بود که امنیت داخلی ترکیه را با بحرانی کم‌سابقه روبه‌رو کرد.

در یکی از شدید‌ترین موارد و در تاریخ ۲۸ ژوئن این سال، فرودگاه آتاتورک استانبول که محل تردد میلیون‌ها گردشگر محسوب می‌شود، آماج حمله‌ای تروریستی از جانب داعش قرار گرفت و طی این حمله ۴۵ غیرنظامی و ۳ مهاجم کشته شدند. این حمله درحالی صورت گرفت که فرودگاه آتاتورک یکی از کلیدی‌ترین نقاط توریستی ترکیه محسوب می‌شود و بروز چنین بحران امنیتی عمیقی در آن، انبوهی از گردشگران خارجی را از سفر به ترکیه منصرف کرد. به‌این ترتیب این کشور که موفق شده بود در سال ۲۰۱۴ رکورد پذیرش بیش از ۴۱ میلیون گردشگر خارجی طی یک سال را به‌ثبت برساند، در صنعت گردشگری خود با رکودی بی‌سابقه روبه‌رو شد و تعداد گردشگران خارجی در ترکیه در سال ۲۰۱۶ به حدود ۲۵ میلیون نفر رسید.

پس از این بحران‌ها بود که ترکیه مصمم شد بار دیگر گردشگری خود را احیا کند و به‌منظور تحقق این امر، چاره‌ای جز ایجاد ثبات و امنیت و بازاریابی فعالانه‌تر نداشت؛ تجربه‌ای که نهایتا منجر به موفقیت شد و این کشور توانست در سال ۲۰۱۷ بیش از ۳۲ میلیون گردشگر خارجی جذب کند و هم‌اکنون این روند روبه‌رشد به‌لطف واحد پول ارزان‌تر از گذشته چنان سرعت گرفته که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این کشور تا پایان سال ۲۰۱۸ از رکورد سال ۲۰۱۴ خود در جذب گردشگر عبور خواهد کرد. به این ترتیب و با توجه به این تجارب خارجی، درخصوص حادثه‌ای که در چابهار به‌وقوع پیوست می‌توان امیدوار بود که در صورت برقراری ثبات و امنیت و مشارکت فعالانه مسوولان و دست‌اندرکاران گردشگری کشور جهت بازاریابی و نمایش جلوه‌های توریستی این منطقه، گردشگری این دیار به رشد و شکوفایی خود ادامه دهد و از این رهگذر اقتصاد پرچالش سیستان و بلوچستان را نیز منتفع سازد.