تبعات تنش اوکراین دامن محصولات کشاورزی را گرفت
گندم زیر تیغ جنگ
دو کشور بزرگ تولیدکننده گندم جهان درگیر جنگ شدیدی شده‌‌‌‌‌‌‌اند و این مساله چشم‌‌‌‌‌‌‌انداز ناخوشایندی را برای کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که به واردات گندم نیاز دارند رقم زده است.
براساس گزارش خبر‌گزاری الجزیره، روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده گندم جهان است و پس از چین و هند بزرگ‌ترین تولیدکننده این کالای استراتژیک محسوب می‌شود، و اوکراین نیز در میان پنج صادرکننده برتر گندم جهان قرار دارد. به گفته کارابکر اکویونلو، استاد دانشگاه لندن، برداشت گندم از جولای آغاز می‌شود و انتظار می‌رود امسال محصول سالمی داشته باشد، که به معنای عرضه فراوان در بازارهای جهانی در شرایط عادی است؛ ولی طولانی شدن جنگ در اوکراین می‌تواند محصول امسال و بنابراین عرضه جهانی را تحت‌تاثیر قرار دهد. به‌علاوه انتظار می‌رود حذف برخی از بانک‌های روسیه از سیستم بین‌‌‌‌‌‌‌المللی سوئیفت که به‌دنبال تنش روسیه- اوکراین توسط قدرت‌‌‌‌‌‌‌های غربی انجام شده، بر صادرات این کشور تاثیرگذار باشد. به گفته اکویونلو، با توجه به بحران جهانی غذا و اختلال در زنجیره‌‌‌‌‌‌‌های عرضه جهانی که به علت همه‌‌‌‌‌‌‌گیری کرونا ایجاده شده است، این مساله می‌تواند یک نگرانی جدی باشد که همین حالا هم سبب افزایش سطح قیمت‌ها شده است.
به‌عنوان نمونه گرچه ترکیه حدودا نیمی از گندم موردنیاز خود را در داخل تولید میکند، وابستگی آن به واردات افزایش یافته است، به‌طوری‌که ۸۵درصد گندم موردنیاز از روسیه و اوکراین تامین می‌شود. طولانی شدن جنگ می‌تواند شرایط را برای شهروندان قشر متوسط ترکیه که همین حالا هم با گرانی نان مواجه شده‌‌‌‌‌‌‌اند بدتر کند. در ماه‌های اخیر صف مردمی که در انتظار نان یارانه‌‌‌‌‌‌‌ای هستند در مناطق مختلف استانبول به‌وجود آمده است؛ شهروندانی که با کمبود نقدینگی مواجه هستند وقت خود را برای صرفه‌‌‌‌‌‌‌جویی چند لیر معامله می‌کنند، چراکه تورم سرسام‌‌‌‌‌‌‌آور و کاهش ارزش پول هزینه‌‌‌‌‌‌‌ها را به‌شدت افزایش داده و ضربه سختی به قدرت خرید مردم وارد کرده است. افزایش قیمت‌ها و عرضه ناکافی، کشورهای با اقتصاد ضعیف در خاورمیانه و شمال آفریقا را که بخش عمده گندم خود را از روسیه و اوکراین خریداری می‌کنند، تحت‌تاثیر قرار داده و آنها را در آستانه بحران قرار داده است. به گفته مونیکا مارکس، استاد دانشگاه نیوریک در ابوظبی، برخلاف ترکیه، بیشتر اقتصادها در دنیای عرب به‌شدت به واردات گندم وابسته هستند.
مصر وابسته‌‌‌‌‌‌‌ترین کشور در میان سایر کشورهاست، به‌طوری که ۸۵درصد از واردات گندم خود را از روسیه و اوکراین تامین میکند. تونس نیز حدود ۵۰ تا ۶۰درصد از گندم خود را از طریق اوکراین تامین میکند. مارکس با اشاره به گزارش‌هایی که نشان می‌دهد دولت تونس قادر به پرداخت هزینه محموله گندم ورودی نبوده است، می‌گوید: این کشور با کمبود گسترده محصولات گندم چون پاستا روبه‌روست که بخش مهمی از رژیم غذایی تونسی‌‌‌‌‌‌‌ها را تشکیل می‌دهد.
به گفته آکویونلو، مصر، تونس و لبنان نیز علاوه‌بر یمن و سودان در معرض ریسک بالای افزایش قیمت گندم قرار دارند. با شدیدتر شدن جنگ میان روسیه و اوکراین، کاهش بالقوه در صادرات گندم از سوی این زمین‌‌‌‌‌‌‌های حاصلخیز در کشورهای آسیب‌‌‌‌‌‌‌پذیر، از شمال آفریقا گرفته تا شامات، احساس خواهد شد. به گفته مارکس، حتی در کشورهایی که سرشار از منابع هیدروکربن هستند و ما تصور می‌‌‌‌‌‌‌کنیم در شرایط بهتری برای تحمل این توفان قرار دارند نیز وابستگی زیادی وجود دارد. بر اساس گزارش الجزیره، با توجه به اهمیت گندم در این بخش از جهان به‌عنوان یک کالای سیاسی، فشار بیشتر بر عرضه گندم و افزایش قیمت آن حتی می‌تواند از عوامل ایجادکننده شورش در این کشورها باشد. به گفته اکویونلو، نان یکی از عوامل اصلی شورش‌‌‌‌‌‌‌های مهم در مصر و تونس در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ بوده است. انقلاب مصر در سال۲۰۱۱ پس از یک خشکسالی بزرگ در اوراسیا و افزایش قیمت نان به‌راه افتاد.
قیمت گندم رکورد زد
بـراســاس گزارش خــبر‌گزاری وال‌‌‌‌‌‌‌استریت‌ژورنال، در واکنش به حمله روسیه به اوکراین، معاملات آتی گندم در بورس شیکاگو در بالاترین سطح خود از زمان بحران مالی جهان در سال۲۰۰۸ قرار گرفته است. روز سه‌‌‌‌‌‌‌شنبه معاملات آتی گندم در بورس شیکاگو با ۴/ ۵درصد افزایش به ۸۴/ ۹ دلار در هر بوشل (هر بوشل معادل ۲۷کیلو گندم است) رسید، به‌طوری‌که به بالاترین حد بورس برای کاهش یا افزایش قیمت گندم در یک روز رسید. این‌بار حمله روسیه به اوکراین علت اصلی افزایش قیمت گندم بوده است، چراکه تحریم‌های غرب علیه سیستم مالی روسیه سبب شده بزرگ‌ترین اپراتورهای کشتی‌‌‌‌‌‌‌های کانتینری جهان شامل گروه مرسک و شرکت ام‌‌‌‌‌‌‌اس‌‌‌‌‌‌‌سی، خدمات به بنادر روسیه را به‌طور موقت به حالت تعلیق درآورند. آمارهای وزارت کشاورزی آمریکا نشان می‌دهد در طول سال‌تجاری گذشته روسیه بیش از ۳۹میلیون تن گندم صادر کرده است. صادرات گندم اوکراین نیز در این دوره حدود ۱۷میلیون تن بوده است، در حالی‌که صادرات آمریکا در این مدت حدود ۲۷میلیون تن بوده است.
