تحریم چقدر موثر است؟
با نگاه به صدها مورد تحریم که آمریکا در چند دهه اخیر بر کشورهای گوناگون اعمال کرده به این نتیجه می‌رسیم که در بیشتر موارد هدف تحریم‌ها تحقق نیافته؛ البته به کشور مورد تحریم و آمریکا لطماتی وارد شده است. سال گذشته و امسال تحریم‌های متعددی از سوی آمریکا علیه دیگر کشورها، شرکت‌ها و اشخاص اعمال شده و در برخی موارد تحریم‌ها سبب تحولاتی محدود در رفتار کشور مورد نظر شده است اما احتمال تحقق اهداف تحریم‌ها زیاد نیست. برای مثال آیا اعمال تحریم علیه کره شمالی از سوی آمریکا بدون همکاری همه‌جانبه قدرت‌های بزرگ نظیر چین و روسیه می‌تواند این کشور را به خلع سلاح اتمی وادار کند؟ همچنین آیا اعمال تحریم علیه ونزوئلا که اقتصاد آن دچار فروپاشی شده است، سبب تغییر رفتار این کشور خواهد شد؟
تحریم‌های آمریکا علیه ایران وضعیت بسیار پیچیده‌تری دارد. قبل از سال ۲۰۱۵ تحریم‌های جهانی علیه این کشور، فشارهای بزرگ بر اقتصاد آن وارد کرد و برخی تحلیلگران معتقدند همین فشارها بود که به آغاز مذاکرات هسته‌ای و امضای پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ منجر شد. اما ترامپ معتقد است این پیمان بدترین پیمان تاریخ آمریکاست و او زمینه خروج آمریکا از این پیمان را فراهم کرد. نکته مهم دیگر پایبندی ایران به این پیمان و تمایل اعضای امضاکننده به حفظ پیمان یادشده است که کار را برای ترامپ در اعمال فشار بر ایران بسیار دشوار کرده است.
در واقع استفاده مکرر آمریکا از تحریم‌های اقتصادی برای رسیدن به اهداف گوناگون در نهایت به کاهش تاثیر این ابزار و تقویت رقبای آمریکا منجر می‌شود. دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران هنوز اثرات بزرگ بر اقتصاد این کشور به جای نگذاشته، اما تحریم‌های قبلی فشارهای بزرگی به مردم این کشور وارد کرده است. تداوم پایبندی ایران به پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ به‌رغم خروج آمریکا از آن و فشارهایی که بر اقتصاد ایران وارد شده نشان می‌دهد اثر تحریم‌های قبلی بسیار بزرگ بوده و تهران قصد ندارد به آن دوران سخت بازگردد.
سلطه دلار بر مبادلات مالی جهان و ارتباطات گسترده تجاری آمریکا با دیگر کشورها سبب شده تصمیم‌های این کشور بر دیگر کشورها اثرات بزرگی داشته باشد. تولید ناخالص داخلی آمریکا یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی جهان است و از هر ۱۰ تراکنش در بازارهای ارز جهان، دلار در ۹ تراکنش نقش دارد. همچنین حدود ۶۰ درصد ذخایر ارزی جهان به دلار است. به این ترتیب سیستم سوئیفت اهمیت بسیار بالایی در تجارت جهانی دارد. اما آیا در آینده تاثیر این عوامل به همین شکل باقی خواهد ماند؟ پاسخ منفی است، زیرا از تاثیر تحریم‌ها کاسته خواهد شد. فشار آمریکا بر دیگر کشورها برای رعایت تحریم‌ها علیه ایران و بسیاری دیگر از کشورها که مورد تحریم قرار گرفته‌اند، به تدریج به مقاومت آنها در برابر خواست آمریکا منجر می‌شود. زیرا این گونه تحریم‌ها اغلب به زیان دیگر کشورهاست.
ایران توانسته بین آمریکا و هم‌پیمان‌های قدیمی این کشور فاصله ایجاد کند و اکنون کشورهای اروپایی به دنبال ایجاد سازوکار ویژه ثبت مبادلات مالی برای جایگزینی سوئیفت هستند. از سوی دیگر روسیه، هند و برخی کشورهای دیگر به دنبال استفاده از ارزهای ملی به جای دلار در مبادلات اقتصادی هستند. اگر چه این اقدامات قدم‌های اولیه یک تحول فراگیر محسوب می‌شوند، اما شروع این برنامه‌ها نشان می‌دهد ابزارهایی نظیر تحریم و تعرفه در آینده اثرات بسیار کمتری خواهد داشت؛ به‌ویژه اگر آمریکا بر مبنای یکجانبه‌گرایی بخواهد خواست خود را که با خواست جامعه جهانی سازگار نیست به جهان تحمیل کند. از سوی دیگر هنگامی که آمریکا بدون هماهنگی با دیگر کشورها تحریم‌هایی را علیه کشوری اعمال می‌کند، لطماتی به بازارهای مالی و تجارت جهانی وارد می‌شود و این امر بر مقاومت‌ها در برابر خواست آمریکا می‌افزاید.
ارسال نظر