راز رشد چندصد درصدی
رشد شدید قیمت هر دارایی سبب می‌شود دیدگاه‌های متضادی درباره آن مطرح شود و این موضوع به‌ویژه درباره بیت‌کوین که طی چند ماه رشد چند صد درصدی داشته صادق است. برخی تحلیلگران درباره این ارز دیجیتال و دیگر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز دیدگاهی منفی دارند و در مقابل، برخی کارشناسان و مدیران شرکت‌ها معتقدند اگرچه بیت‌کوین حائز بسیاری از ویژگی‌های یک دارایی باثبات نیست، اما قیمت آن در مسیر رشد به حرکت خود ادامه خواهد داد. در واقع عده‌ای رشد قیمت‌ها را حبابی می‌دانند که در حال بزرگ‌تر شدن است و در نهایت از میان خواهد رفت، درحالی‌که عده‌ای می‌گویند بیت‌کوین به‌دلیل نقش‌هایی که اخیرا ایفا کرده یک دارایی جذاب باقی خواهد ماند. در مطلب حاضر به استدلال‌هایی که طرفداران و مخالفان این ارز بیان کرده‌اند اشاره می‌کنیم.
این پرسش مطرح است که چرا عده‌ای از کارشناسان می‌گویند نباید در بیت‌کوین سرمایه‌گذاری کرد؟ واقعیت این است که رشد سریع قیمت‌ها و ثبت رکوردهای جدید طبیعی نیست. قیمت دارایی‌های معتبر و با ثبات، هرگز طی چند هفته دو‌برابر و چندبرابر نمی‌شود و به ویژه دارایی‌هایی که سال‌ها وجود داشته‌اند از جمله بیت‌کوین، اگر رشد چند صد درصدی داشته باشند، این رشد کاملا غیرطبیعی محسوب می‌شود. مایکل هارت‌نت، استراتژیست ارشد بانک مریل‌‌لینچ می‌گوید: «کل بازار ارزهای دیجیتال در یک حباب بزرگ و بزرگ‌ترین حباب قرار دارد.» از ابتدای سال ۲۰۱۹ قیمت بیت‌کوین بیش از ۱۰۰۰ درصد افزایش یافته و به گفته هارت‌نت، این رشد از رشدی که در قیمت سهام شرکت‌های اینترنتی در اواخر دهه ۱۹۹۰ یا حباب بازار مسکن قبل از سال ۲۰۰۸ مشاهده شد بسیار بزرگ‌تر است.
هیچ تردیدی وجود ندارد که سفته‌بازها وارد بازار ارزهای دیجیتالی ویژه بیت‌کوین شده‌اند و با آنکه یک عامل رشد قیمت بیت‌کوین، ارزش فناوری این سیستم است، هیچ دلیل منطقی برای افزایش قیمت‌ها با این سرعت وجود ندارد. تحلیلگران دیگر نیز معتقدند یک چنین رشد بی‌سابقه در قیمت بیت‌کوین یک حباب است و در اغلب موارد، پس از تشکیل حباب، قیمت‌ها سریع‌تر از حدی که بالا رفته بودند کاهش می‌یابند. در مورد بازار بیت‌کوین حباب تشکیل‌شده حاصل خوش‌بینی بیش از حد زیاد درباره نوآوری‌هایی است که احتمالا در آینده نقشی بزرگ ایفا خواهند کرد. اما حتی با در نظر گرفتن چنین نقشی برای فناوری‌ها، این میزان رشد قیمت بیت‌کوین منطقی نیست. اما در برابر این استدلال‌ها، عده‌ای نیز معتقدند رشد قیمت‌ها چندان غیرمنطقی نیست. هنگامی که افزایش قیمت بیت‌کوین را یک حباب می‌نامیم، دو موضوع مهم مطرح است. نخست آنکه قیمت بیت‌کوین یک ماهیت چرخه‌ای دارد. یک حباب سنتی شکل می‌گیرد و سپس از میان می‌رود. اما یک حباب نمی‌تواند پیوسته بزرگ‌تر شود. برای آنکه یک حباب به حیات خود ادامه دهد، ضروری است دارایی مورد‌نظر با قیمتی بسیار بالاتر از ارزش ذاتی معامله شود. ارزیابی چنین شرطی برای یک دارایی نظیر بیت‌کوین بسیار دشوار است. البته می‌توان برای درک ارزش ذاتی این ارز تلاش کرد. این پرسش مطرح است که ارزش ذاتی بیت‌کوین چقدر است؟ بیت‌کوین یک ارز دیجیتالی است. ارزها هنگامی ارزش دارند که بتوان از آنها به‌عنوان ذخیره ارزش استفاده کرد. اگر شما بتوانید به پول خود اعتماد کنید، چه پول دیجیتال چه کاغذی، یعنی معتقد باشید که این پول در مقابل دارایی‌های دنیای واقعی دارای ارزش است آنگاه آن ارز ارزشمند است، به همین دلیل است که در گذشته از طلا یا دیگر فلزات گرانبها به‌عنوان پشتوانه ارزها استفاده می‌شد یا حتی به شکل مستقیم‌تر در مورد سکه‌ها به این شکل عمل می‌شد که خود سکه از فلزی که ارزشمند بود ساخته می‌شد، طوری‌که ارزش آن برابر ارزشی باشد که با آن دادوستد می‌شد. استاندارد طلا سده گذشته کنار گذاشته شد و درحال‌حاضر ارزش ارزها عمدتا حاصل اعتمادی است که اشخاص و گروه‌ها به آنها به‌عنوان ذخیره ارزش دارند. بیت‌کوین با یک دارایی در دنیای واقعی نظیر طلا پشتیبانی نمی‌شود، اما اکثر دیگر ارزها نیز در این زمینه مثل بیت‌کوین هستند؛ به این ترتیب نمی‌توان از بیت‌کوین به‌دلیل نداشتن پشتوانه در دنیای واقعی انتقاد کرد. ما باید به ویژگی‌هایی که یک ارز را ارزشمند می‌کند توجه کنیم و بر این مبنا ببینیم آیا قیمت بیت‌کوین منطقی است و دارای ارزش ذاتی هست یا نه. نخستین ویژگی مهم، کمیابی است. در این زمینه بیت‌کوین از مزیت کامل نسبت به ارزهای دیگر برخوردار است. از بیت‌کوین تنها ۲۱ میلیون عدد می‌توان استخراج کرد و بر مبنای کدهای بلاکچین این ارز امکان افزایش سقف استخراج بیت‌کوین وجود ندارد. از سوی دیگر بحث‌هایی درباره تعداد بیت‌کوین‌هایی که برای همیشه از میان رفته‌اند مطرح است. تخمین زده می‌شود که ۲۰ درصد کل بیت‌کوین‌هایی که تاکنون استخراج شده برای همیشه از میان رفته‌اند.
دومین موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که یک دارایی باید ابزاری خوب برای مبادله باشد. در این زمینه نیز بیت‌کوین مزیت دارد. زیرا کارمزد انتقال هر میزان پول با این ارز نسبت به کارمزد انتقال پول در سیستم سنتی بانکی کاملا رقابتی است. سومین نکته این است که بیت‌کوین برای ارزشمند بودن باید مورد استفاده قرار گیرد. در گذشته میزان استفاده از بیت‌کوین به‌عنوان ابزار پرداخت بسیار اندک بود اما اکنون چنین نیست؛ یعنی با ورود شرکت‌های بزرگ ارائه‌کننده خدمات پرداخت نظیر پی‌پال و اسکو ایر به حوزه پذیرش بیت‌کوین به‌عنوان ابزار پرداخت، شما اکنون می‌توانید از بیت‌کوین برای پرداخت در میلیون‌ها فروشگاه در سرتاسر جهان استفاده کنید. از سوی دیگر به سرقت بردن بیت‌کوین دشوار است و اگر به درستی ذخیره شود، سرقت آن غیرممکن است.
حالا این پرسش مطرح است که یک بیت‌کوین چقدر می‌ارزد؟ اینکه آیا بازار بیت‌کوین در حباب قرار دارد یا نه، به این امر بستگی دارد که یک بیت‌کوین چقدر می‌ارزد، البته نه به دلار. ارزش ذاتی بیت‌کوین به ویژگی‌هایی وابسته است که هر ارزی دارد. بیت‌کوین از بسیاری جهات منحصربه‌فرد بوده، اما این بدان معنا نیست که نمی‌توان آن را بر مبنای قواعدی که دیگر ارزها را ارزیابی می‌کنیم، بررسی کرد. بیت‌کوین از برخی جهات بهتر از دیگر ارزهای رقیب است. اگر فرض ما این است که یک ارز ابزاری برای تسهیل مبادله بین اشخاص است آنگاه بیت‌کوین نسبت به رقبا مزیت‌های گوناگونی دارد.
بدون‌شک افزایش قیمت بیت‌کوین در هفته‌های اخیر، پایدار نیست. در کوتاه‌مدت قیمت‌ها کاهش خواهد یافت و حتی ممکن است گفته شود قیمت بیت‌کوین حبابی است. اما در بلندمدت قیمت کنونی این ارز دیجیتال پایین محسوب می‌شود. پرسش دیگر این است که چطور می‌توان ارزش واقعی بیت‌کوین را تعیین کرد؟ به‌راحتی نمی‌توان به این سوال پاسخ داد. اما یک معیار که عموما نادیده گرفته شده میزان پذیرش این ارز از سوی مردم است. نمودار پذیرش بیت‌کوین از هر پدیده دیگری سریع‌تر رشد کرده است به این معنا که سرعت پذیرش بیت‌کوین از سرعت گسترش اینترنت، تلفن‌همراه و خدمات بانکداری مجازی بالاتر بوده است. به‌نظر می‌رسد ما در آغاز دوران حیات بیت‌کوین هستیم و اگر سرعت پذیرش این ارز دیجیتال در آینده هم بالا باشد، این ارز به‌راحتی می‌تواند در بخش مالی، رقبای خود را پشت‌سر گذارد و این به‌معنای افزایش قیمت‌هاست. اثرات گسترش استفاده از بیت‌کوین بر سیستم مالی جهان و بر نقش بانک‌های مرکزی بسیار فراگیر خواهد بود و یک نکته مهم دیگر این است که همزمان با گسترش پذیرش بیت‌کوین و رونق این ارز، دیگر ارزهای دیجیتال نیز مورد توجه مردم و شرکت‌ها قرار خواهند گرفت.
