«دنیای اقتصاد» صادرات محصولات ایرانی به عراق را در دوره جدید بررسی کرد
خودنمایی کالاهای پایه ایرانی در پساداعش
عكس: ایرنا
بازار عراق را باید یکی از جذاب‌ترین بازارها در تمام جهان به شمار آورد، زیرا از دو ویژگی حائز اهمیت برخوردار است؛ هم تقاضای بسیاری برای اغلب کالاها در این کشور وجود داشته و هم عراق از توانمندی مالی کافی برای پرداخت و مخصوصا فاینانس‌های بین‌المللی برخوردار است. برگزاری نمایشگاه مصالح ساختمانی در شهر بغداد همزمان با برگزاری کنفرانس بازسازی عراق در کویت فرصت مهمی را پدید می‌آورد که به بازار عراق باز هم پرداخته شود، زیرا هم‌اکنون دومین مقصد صادراتی کالاهای ایرانی بوده و همچنین مراودات مالی و تجاری دو کشور با فرض افزایش جدی حجم صادرات گاز ایران به عراق دوچندان خواهد شد. وجود پتانسیل ارتباط مستقیم بانکی بین ایران و عراق در کنار افزایش تقاضای این کشور و همچنین کاهش ارزش ریال و رشد جذابیت صادرات به این کشور در نهایت شرایط ایده‌آلی را برای حضور ایران در این بازار مهم و همسایه فراهم می‌سازد. هم‌اکنون تلاش‌های بسیاری برای افزایش حجم صادرات ایران به عراق صورت گرفته که این تلاش‌ها در کنار فعالیت‌های رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی بسترهای جدیدی را برای توسعه تبادل تجاری دو کشور ایجاد می‌کند.
هم‌اکنون حجم مراودات تجاری ایران و عراق رقمی نزدیک به ۷ میلیارد دلار در سال است و برنامه‌ریزی‌ها برای رسیدن این حجم به ۲۰ میلیارد دلار است. آمارها نشان می‌دهد که حجم صادرات گاز ایران به عراق نزدیک به ۱۴ میلیون مترمکعب در روز بوده که به معنی دومین بازار بزرگ صادراتی گاز طبیعی ایران است. این در حالی است که برنامه‌ریزی‌ها برای رسیدن به صادرات ۳۵ میلیون مترمکعب در روز انجام شده و تا اجرایی شدن آن با فرض احداث زیرساخت‌های لازم به سهولت به بیش از ۳۵ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید. این نکته به معنی آن است که عراق در آینده‌ای نزدیک به اولین بازار صادراتی گاز طبیعی ایران تبدیل خواهد شد و گاز طبیعی ایران می‌تواند بخش مهمی از بغداد را تغذیه کند. این شرایط را باید قدر دانست تا جایی که پتانسیل رشد بیشتر حجم صادرات و حتی عبور گاز طبیعی ایران از خاک عراق، ترانزیت و صادرات به سایر کشورها نیز فراهم خواهد شد. این موارد در ابعاد کلان جایگاه عراق را در مناسبات اقتصادی آینده کشورمان برجسته‌تر می‌سازد.
از سوی دیگر عراق پساداعش به معنی بازاری نامحدود برای عرضه مصالح ساختمانی و بسیاری از کالاهای ایرانی است که تقریبا تمامی آنها با ضعف تقاضای داخلی رو به رو هستند. این شرایط در کنار توجه عراق به ایجاد صنعت ملی با محوریت بخش خصوصی و تلاش‌ها برای تأمین مالی پروژه‌ها در نهایت بازاری جذاب و همیشگی را برای مواد اولیه و محصولات میانی تولیدی کشورمان ایجاد خواهد کرد که در صورت توجه به آن، بازاریابی حرفه‌ای و استمرار عرضه در کنار بسترهای رسمی تجاری و روابط بانکی، بازاری دائمی، مطمئن و امن را برای کشورمان پدید خواهد آورد. از سوی دیگر عراقی امن و قدرتمند به‌عنوان یک شریک تجاری مهم به‌عنوان یکی از جذابیت‌های استراتژیک برای کشورمان محسوب می‌شود.
آمارهای اقتصاد کلان عراق باز هم جذابیت‌های این بازار را برجسته می‌سازد مخصوصا در وضعیتی که تنش‌های امنیتی این کشور به شدت محدود شده و فضا برای سرمایه‌گذاری و رونق اقتصادی این کشور پدید آمده است. آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد رشد اقتصادی عراق در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۱۱ درصد بوده که به تنهایی معرفی برای رونق پیش روی اقتصاد عراق است. این در حالی است که هنوز آمارهای سال ۲۰۱۷ اعلام نشده ولی در کل شرایط مطلوب عراق ادامه خواهد داشت.
رشد قیمت نفت خام در کنار تقویت زیرساخت‌های صادراتی و فروکش‌کردن التهاب در اقلیم کردستان و حضور دولت مرکزی در برخی مناطق مورد مناقشه همگی مواردی است که به رشد بیشتر حجم تولید و صادرات نفت خام عراق مخصوصا در سال جاری میلادی منجر می‌شود. این در حالی است که ارزش دینار عراق نسبت به دلار آمریکا نسبتا ثابت است بنابراین، با فرض کاهش ارزش ریال ایران یا حتی لیر ترکیه فرصت حضور کشورهای منطقه در بازار عراق برجسته‌تر شده است. از سوی دیگر، تورم در عراق نزدیک به صفر بوده و همین نکته فضای مهمی را برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند اگرچه دلیل این شرایط را باید در ضعف سیستم بانکی در عراق، وارداتی بودن بسیاری از کالاها و همچنین ثبات ارزش دینار جست‌وجو کرد. نرخ بیکاری عراق رقمی نزدیک به ۱۶ درصد است که از بسیاری از کشورهای منطقه بالاتر بوده اگرچه برآوردهای میدانی احتمال بیشتر بودن این نرخ را نیز مطرح می‌کند، بنابراین توجه به تولید و صنعت داخلی در نهایت برای عراق یک انتخاب نیست، بلکه یک الزام است.
رشد بالای جمعیت این کشور و افزایش سطح رفاه و تقویت ساز و کارهای بهداشت و درمان و کاهش تنش‌های امنیتی باعث شده تا سن امید به زندگی در عراق افزایش یابد، بنابراین از هم‌اکنون می‌توان گفت که جمعیت عراق رشد مناسبی را تجربه خواهد کرد. به‌صورت دقیق‌تر و تنها با رویکرد گمانه‌زنی می‌توان گفت که جمعیت فعلی در عراق یعنی رقمی نزدیک به ۳۷ میلیون نفر تا چند سال آینده به نزدیکی ۶۰ میلیون نفر خواهد رسید و این به معنی بزرگ‌تر شدن جدی بازار عراق است. اگرچه عراق نیز همچون ایران با تنش‌های آبی رو به روست ولی تجمع جمعیتی در مناطقی که اغلب پر آب محسوب شده و خاک حاصلخیز و سفره‌های آب زیرزمینی گسترده احتمال شوک‌های آبی در این کشور را تقلیل می‌دهد، اگرچه مواردی همچون غبارآلود بودن آسمان این کشور باز هم ادامه داشته و حتی ممکن است تشدید شود.
تعهد بیش از ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در کنفرانس بازسازی عراق در کویت یکی از جذابیت‌های پیش‌روی بازار عراق است، اگرچه کشورها و نهادهای متعهد قطعا اولویت اول را به شرکت‌های داخلی خود محدود می‌کنند اما همین موارد به معنی تقویت این بازار و رونق روزافزون آن است و فرصت‌های پراکنده بسیاری را ایجاد خواهد کرد. این در حالی است که کمک‌های بین‌المللی بسیاری به دولت عراق چه در چارچوب کمک‌های بلاعوض و مخصوصا در مسیر وام و فاینانس تعلق می‌گیرد که شرکت‌های داخلی و حتی غیرعراقی می‌توانند از آن بهره برده و به معنی فضای جذاب پیش‌روی سرمایه‌گذاری خواهد بود.
برگزاری نمایشگاه اختصاصی تولیدات ایران در بغداد
۲۴ تا ۲۶ بهمن‌ماه شاهد برگزاری نمایشگاه صنعت ساختمان در بغداد بودیم که ایران در این نمایشگاه حضور گسترده‌ای داشت. این نمایشگاه همزمان با برگزاری نمایشگاه تخصصی صنایع غذایی و کشاورزی بود و ۱۳۰ شرکت از ایران در این نمایشگاه مشارکت داشتند. این نمایشگاه را می‌توان چهارمین نمایشگاه تخصصی، اختصاصی و عرضه گسترده کالاهای ایرانی در عراق برشمرد که مورد‌توجه فعالان اقتصادی در این کشور قرار گرفت. البته این نمایشگاه مصادف با برگزاری کنفرانس بازسازی عراق در کویت بود. در این نمایشگاه شاهد ورود بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده مصنوعات فولادی و سایر مصالح ساختمانی، کارخانجات تولید آرد، ظروف یکبار مصرف، خودرو، صنایع پلاستیکی، نساجی و بسیاری دیگر از شرکت‌های برجسته داخلی بود. این در حالی بود که بسیاری از تصمیم‌سازان اقتصادی در عراق از این نمایشگاه بازدید کرده و البته مورد توجه رسانه‌های عراقی نیز قرار گرفت. ویژگی جالب این نمایشگاه حضور بسیاری از تجار برجسته عراقی در غرفه‌های مختلف شرکت‌های ایرانی بود که فضای مهمی را برای بازاریابی و تبادل‌نظر مدیران شرکت‌های ایرانی و خریداران عراقی فراهم کرد. نکته جالب‌توجه در این نمایشگاه حضور شرکت‌های پیشگام ایرانی در بازار عراق با نمایندگان فروش عراقی بود؛ یعنی شرکت‌های مهمی از ایران در کنار شرکای اصلی تجاری خود در عراق در این نمایشگاه حضور پیدا کردند تا جایی که این رویکرد را می‌توان یکی از رموز بازاریابی در عراق به‌شمار آورد. به‌صورت دقیق‌تر طرف عراقی با سهولت بیشتری اقدام به بازاریابی محصولات ایرانی کرده و البته شرکت‌های برجسته ایرانی یا مستقیما در بازار عراق حضور پیدا کرده‌اند و یا به کمک نمایندگان عراقی حضوری دائمی را در این کشور تدارک دیده‌اند. حضور کالای ایرانی به‌صورت فیزیکی به‌عنوان نمونه و در کنار آن عرضه‌های گسترده در گمرکات مقصد استراتژی بازاریابی چند لایه‌ای را در عراق ایجاد کرده که از یکسو ریسک‌های تجاری را محدود می‌سازد و از سوی دیگر از تمامی ظرفیت‌های فروش استفاده خواهد کرد.
خوشنامی کالاهای ایرانی در بازار عراق در این نمایشگاه مشهود بود تا جایی که تقریبا تمامی شرکت‌کنندگان حرفه‌ای و تجار برجسته و بازدیدکننده از این نمایشگاه تلاش داشتند تا با شرکت‌های مطرح تعامل پیدا کرده و حتی بتوانند کالاهایی را به مقصد عراق خریداری کرده و یا با رایزنی فتح بابی برای سایر معاملات محسوب شود. این در حالی است که حضور دائمی در عراق و ورود کالای ایرانی خود بهترین معرف برای کارخانه تولیدی است و در صورتی که حضور دائمی شرکت‌ها در کنار خوشنامی، برندسازی و عرضه مستمر تداوم یابد می‌توان به موفقیت‌های بسیار بزرگی در این بازار امیدوار بود.
حضور هیاتی از بورس کالا در نمایشگاه بغداد
در نمایشگاه بغداد شاهد حضور تنی چند از مدیران بورس کالا بودیم که نویدبخش رونق معاملات در بازار عراق از بستر بورس کالاست. این دومین سفر هیاتی از بورس کالا به بازار عراق است آن‌هم در شرایطی که پس از سال‌ها معاملات صادراتی به مقصد عراق در این بازار رسمی کلید خورده و برنامه‌ریزی‌ها از تقویت این حجم معاملاتی خبر می‌دهد. ذات حضور بورس کالا در بازار عراق این جذابیت را دارد که دیگر خریدار عراقی نگران نوسان کیفیت تولیدات نیست و همچنین اعتماد به فرآیندهای تجاری با اهرم‌های حمایتی حداکثری همراه شده و نگرانی‌ها درخصوص معاملات به حداقل ممکن تقلیل پیدا می‌کند. این در حالی است که بستر تسویه وجوه در فرآیندهای بانکی در دستور کار بورس کالا قرار داشته یعنی خریدار عراقی می‌تواند به‌صورت مستقیم وجه معامله را به حساب بورس کالا واریز کرده و تبدیل دینار به ریال نیز در همین سیستم بانکی با حداقل هزینه صورت پذیرد. این وضعیت مرتفع شدن یکی از نگرانی‌های جدی تجارت بین ایران و عراق است مخصوصا در شرایطی که داد وستد در بورس کالا از پتانسیل استمرار عرضه و تایید کیفیت و سهولت تجارت و حمایت‌های گمرکی در ایران نیز برخوردار خواهد بود.در گذشته به شرایط حضور بورس کالا در بازار عراق بسیار پرداخته‌ایم و با توجه به شرایط و جذابیت‌های فعلی باز‌هم در آینده به این بحث خواهیم پرداخت.
ارسال نظر