«دنیای اقتصاد» اثرات خروج آمریکا از برجام را روی بازارهای کالایی بررسی کرد
چشم بازارهای پایه دنیا به ایران
به هر حال ایران و کشورهای اروپایی در دو سال گذشته مسیرهای متعددی را برای مراودات اقتصادی و تجاری باز کرده‌اند و این در حالی است که ترامپ در تلاش است این مسیرها را با اتخاذ تحریم‌های ثانویه مسدود کند. در این بین طی هفته گذشته واکنش بازارهای کالایی جهان به این تصمیم و اقدام آمریکا را می‌توان در یک بازه زمانی بسیار کوتاه مدت مورد بررسی قرار داد. به گزارش «دنیای اقتصاد» به نقل از منابع آماری معتبر بین‌المللی، طی یک هفته گذشته قیمت نفت برنت ۳ درصد رشد را تجربه کرده و از ۷۷ دلار نیز گذشت. البته نفت آمریکا تاثیر کمتری از این اخبار دریافت کرده به‌طوری‌که تنها یک درصد رشد قیمت را تجربه کرده و به سقف قیمتی ۷۰ دلار و ۳۳ سنت رسید. البته قیمت نفت روز جمعه با کاهش روبه‌رو شد، با این حال بهای کنونی نفت بزرگ‌ترین رکورد قیمتی از اکتبر ۲۰۱۴ تاکنون محسوب می‌شود. تحلیلگران خارجی می‌گویند آنچه در شرایط کنونی قیمت نفت را بالا برده ترس از خلأ ناشی از عدم حضور ایران در بازار جهانی نفت است، اما وزیر نفت و مسوولان کشور معتقدند جای نگرانی برای نفت ایران نیست. از سوی دیگر تحریم‌های آمریکا ممکن است سایر حوزه‌های کالایی را نیز در‌بر‌بگیرد. از آن جمله حوزه فولاد و محصولات پتروشیمی قابل ذکر است به اضافه مشکلاتی که در مسیر نقل و انتقال ارزی رخ خواهد داد. در این رابطه «سی‌ان‌ان‌مانی» روز گذشته در گزارشی به بررسی این موضوع پرداخته و گفت ایران و اروپا باید یک ارز جایگزین دلار کنند (مثلا یورو) تا به مشکلات ناشی از تحریم‌های بانکی آمریکا برخورد نکنند. تمام این موارد در حالی است که بازارهای ایران با واکنش جدی و تندی مواجه نبودند و تقریبا آرامش بر بازارهای کالایی حاکم بود. البته شرایط حاکم بر بازار نیز رکودی است.
بازارهای کالایی دنیا تحت تاثیر ایران
بررسی آمارها نشان می‌دهد در یک هفته گذشته اغلب کالاهای پایه با رشد قیمت روبه‌رو بودند؛ هرچند در پایان هفته مسیر خود را تغییر داده و به جز فلزات غیرآهنی سایر کالاها با افت روبه‌رو شدند. بر این اساس طی یک هفته گذشته بهای مس در بازار لندن ۱۳/ ۱درصد رشد را تجربه کرد و به ۳ دلار و ۹ سنت در هر پوند (واحد وزنی-کمی کمتر از نیم کیلوگرم) رسید. سرب در همین مدت ۶۱/ ۱ درصد رشد قیمتی را تجربه کرد و هرتن ۲ هزار و ۲۹۲ دلار و ۵۰ سنت معامله شد. قیمت آلومینیوم نیز ۸۴/ ۰ درصد رشد قیمت را تجربه کرد و معامله‌گران در بهای ۲ هزار و ۲۸۸ دلار به معامله این کالا پرداختند. قیمت قلع و روی نیز به ترتیب با افت ۰۸/ ۱ درصدی و رشد ۵۶/ ۲ درصدی مواجه شد. این دو فلز در بازار لندن به ترتیب به قیمت‌های ۲۰ هزار و ۹۷۵ دلار و همچنین ۳ هزار و ۸۴ دلار در هر تن معامله شدند. قیمت سنگ آهن نیز بدون تغییر در بازه هفتگی در قیمت ۶۸ دلار ثبت شد. در بازار محصولات پتروشیمی نیز هفته گذشته شاهد رشد قابل توجه اکثر گریدها بودیم که البته در روز جمعه همه این بازارها تقریبا متعادل شدند، اما آنچه مسلم است فرمان‌گیری بازار این محصولات از بهای نفت است. در این بین شاخص دلار آمریکا نیز در رقم کم سابقه ۵۴/ ۹۲ واحد قرار گرفته است که این مساله بازار فلزات گرانبها را در هفته گذشته تحت تاثیر خود قرار داد و آنها را با افت روبه‌رو ساخت.
در این بین، اما پیش‌بینی‌ها از بازارهای کالایی چیست؟ کارشناسان می‌گویند در حال حاضر ریسک بزرگی در منطقه خاورمیانه نهفته است و بازار نفت را بیش از هر چیز دیگر تهدید می‌کند، اما گروهی بر این باورند که خللی در بازار نفت ایجاد نخواهد شد و حتی اگر ایران از دور خارج شود باز هم بازار نفت به کمک کشورهای عربی پر می‌شود. اما نکته‌ای که در این تحلیل مفقود است نقش چین و هند در حلقه خریداران نفت ایران است. این دو کشور به تنهایی در حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت ایران را در روز خریداری می‌کنند و این در حالی است که در دوره قبلی تحریم‌های ایران این دو کشور از خرید نفت ایران محروم نبودند هرچند برای آنها سقف مشخصی تعریف شده بود. با این حال این تصمیم تا ۶ ماه آینده عملی نخواهد شد و بعید به نظر می‌رسد در کوتاه مدت بازارهای کالایی از این تصمیم تاثیر قابل توجهی بپذیرند همان‌طور که روز جمعه بازارها با بازگشت قیمتی روبه‌رو شدند.
تحلیلگران اما معتقدند فولاد و بازارهای پتروشیمی نیز از این وضعیت مستثنی نیستند، یعنی علاوه بر نفت این دو حوزه نیز احتمالا تحت تاثیر تحریم‌ها قرار خواهند گرفت. ایران یکی از کشورهای صادرکننده محصولات پتروشیمی و نفتی است. ایران سال گذشته بیش از ۹ میلیون تن فولاد صادر کرده است که در نوع خود یک رکورد قابل توجه محسوب می‌شود. همچنین در حوزه صادرات محصولات پتروشیمی بدون احتساب میعانات گازی سال گذشته بیش از ۱۱میلیارد دلار صادرات داشتیم که البته بیش از ۷ میلیارد دلار نیز میعانات صادر کرده‌ایم. در حوزه صادرات معدنی نیز ۱۵/ ۲ میلیارد دلار صادرات در سال ۹۶ به نام کشور ثبت شده است که تمام این موارد نشان می‌دهد حوزه‌های مهمی ممکن است تحت تاثیر رفتار آمریکا قرار بگیرد و دولت باید برای آنها برنامه‌ریزی داشته باشد. این در شرایطی است که با توجه به رکود حاکم بر بخش تولید کشور تقاضا در داخل کاهش یافته و صادرات نسخه شفابخش فعالان حوزه معدن و صنایع معدنی بوده و هست. ایران در افق ۱۴۰۴ قصد دارد در حدود ۲۰ میلیون تن فولاد در سال صادر کند و این مساله نیازمند رفع موانع و ایجاد زیرساخت‌های مختلف به خصوص در بخش مالی است و در صورتی که فولاد ایران تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا و احیانا اروپا قرار بگیرد ممکن است شرایط سختی برای فعالان این حوزه پیش بیاید. این در شرایطی است که وضع تعرفه‌های ترامپ روی واردات فولاد و آلومینیوم می‌توانست فرصت‌های جدیدی را برای ایران به وجود بیاورد با این حال در صورتی که صنعت فولاد مورد تحریم آمریکا قرار گیرد بخشی از این فرصت‌ها از بین خواهند رفت. با این حال هنوز امید زیادی به همکاری کشورهای اروپایی در برجام باقی است. اعمال تعرفه ۲۵ درصدی روی فولاد اروپا جا را برای فولاد ایرانی باز می‌کند اما به شرطی که نقل و انتقالات مالی به سهولت انجام شود که مدل جایگزینی یورو به جای دلار می‌تواند بخش زیادی از این مشکل را برطرف کند.
در مورد محصولات پتروشیمی اما حساسیت‌ها بالاتر هم هست. ایران در گذشته نیز در صادرات این گروه از محصولات با تحریم روبه‌رو بوده است. این مساله باعث بروز مشکلاتی برای تولیدکنندگان ایرانی شده بود به‌طوری‌که در حوزه‌های مختلف از جمله مالی و بانکی، تحریم کشتیرانی و حمل و نقل، تحریم دانش فنی و تجهیزات، تحریم تامین مالی بخش پتروشیمی و... را شامل می‌شد. طی آن سال‌ها تولیدکنندگان در زمینه تولید و صادرات خود با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شدند اما آن‌طور که فعالان بخش خصوصی می‌گویند انتظار نمی‌رود تحریم‌های این دوره مشابه دوره قبل باشد چراکه اروپا ترامپ را در این مسیر همراهی نخواهد کرد و ثانیا بیشترین میزان صادرات محصولات پتروشیمی و میعانات گازی ما به چین بوده است (حدود ۳۰ درصد). هندوستان نیز حدود ۱۳ درصد از محصولات پتروشیمی ما را خریداری می‌کند و به این ترتیب دو بازار مستقل فراروی فعالان این حوزه قرار دارد؛ با این حال باید تلاش کرد سایر بازارها از جمله بازارهای خاورمیانه را که حدود ۲۰ درصد از خرید محصولات پتروشیمی ایرانی به این کشورها انجام می‌شود از دست نداد. کشورهای جنوب شرق آسیا ۲۳ درصد محصولات پتروشیمی ما را خریداری می‌کنند و تمام این مسائل نشان می‌دهد که تمرکز ایران بعد از این باید روی بازارهای صادراتی باشد.
با تمام این اوصاف باید روی تحریم‌های بانکی نگران بود. این تحریم‌ها قادر است آینده صادرات ایران را در همه حوزه‌ها تحت تاثیر خود قرار دهد که البته استفاده از ارزهای محلی، تهاتر کالا با مواد اولیه و دانش فنی، استفاده از ارزهای جایگزین و... روش‌هایی برای رفع این مشکلات هستند.
کامودیتی‌ها در انتظار تغییر شرایط
به این ترتیب باید گفت بازارهای کالایی دنیا در انتظار روشن شدن وضعیت تحریم‌ها در میان مدت خواهند ماند. تعیین تکلیف قیمت نفت از اهمیت بالایی برای این بازارها برخوردار است. اگر خدای ناکرده در منطقه خاورمیانه، تنش‌ها بالا بگیرد، انتظار کارشناسان جهانی رشد قیمت نفت تا رقم بالاتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه خواهد بود اما آیا بازارهای کالایی توان تحمل این قیمت را دارند؟آن هم در شرایطی که اغلب اقتصادهای بزرگ دنیا در حال بازدهی مثبت سالانه و خروج کامل از بحران اقتصادی هستند.
در مورد محصولات پتروشیمی اما آی‌سی‌آی‌اس در گزارشی اشاره کرد چین در سال‌های قبل از ۲۰۱۵ نیز یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان پلی اتیلن و متانول از ایران است. امی یو، تحلیلگر Olefins & polyolefins در ICIS در این رابطه می‌گوید: در میان مدت، تحریم‌های جدید می‌تواند جریان معاملاتی را تا حدی تغییر دهد، در حالی‌که در زمینه نقل وانتقال پولی نیز بعید است مشکلی ایجاد شود. زیرا شکل مبادلاتی چین و ایران چندان تحت الشعاع آمریکا نیست. ولی به هر حال هزینه‌های این نقل و انتقال ممکن است افزایش یابد. بر اساس آمارها چین در سال گذشته ۵/ ۱۷ درصد از واردات پلی اتیلن را از ایران انجام داده و ۶/ ۳۵ درصد از متانول وارداتی این کشور نیز از ایران انجام گرفته است. به علاوه چون پکن در معرض جنگ تجاری با آمریکا است، بنابراین برخی آثار ناشی از تهدیدهای آمریکا به همین دلیل نادیده گرفته می‌شود. به اضافه اینکه روابط چین با ایران در آینده به شکنندگی بیشتر روابط پکن-واشنگتن منجر خواهد شد.
در این بین اما در حوزه فولاد شرکت‌های اروپایی شامل شرکت SMS، دانیلی، سارال، اوتوتک و وستال پین از زمان به اجرا درآمدن برجام در اوایل سال ۲۰۱۶، همکاری و مشارکت در پروژه‌های تولید و توسعه فولاد ایران را گسترش دادند. به گزارش «ایسنا» به نقل از پلاتس، تصمیم اخیر آمریکا برای خروج از برجام ممکن است بر پروژه‌های مشترک فولادی تاثیر بگذارد که در این شرایط انتظار می‌رود ایران در صورت عدم امکان همکاری با اروپایی‌ها، برای پروژه‌های توسعه فولاد و فلزات به فناوری چینی متمایل شود.ایران در سال‌های اخیر که میزان تولیدش از تقاضای داخلی فراتر رفته، به یک صادرکننده بزرگ فولاد تبدیل شده است. طبق اعلام انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مجموع صادرات فولاد و آهن اسفنجی ایران در سال گذشته از رکورد ۹ میلیون تن فراتر رفت. از این میزان، صادرات محصولات فولاد نیمه نهایی ۸۵/ ۶ میلیون تن بود که ۸۴ درصد رشد سالانه داشت.ایران مجموع صادرات فولاد و آهن اسفنجی برای سال جاری را ۱۲ تا ۱۳ میلیون تن هدف‌گذاری کرده است. تولید فولاد خام نیز قرار است از ۲۱ میلیون تن در سال گذشته به ۲۶میلیون تن در سال جاری افزایش پیدا کند.
ایران به آمریکا فولاد صادر نمی‌کند و صادراتش عمدتا به کشورهای آسیایی شامل تایلند، تایوان، اندونزی و فیلیپین و همچنین کشورهای خاورمیانه شامل عمان و کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا و ایتالیا انجام می‌گیرد.به گفته منابع بازرگانی، صادرکنندگان ایرانی معمولا از اعتبارنامه استفاده نمی‌کنند و صادرات فولادشان معمولا از طریق معامله‌گرانی انجام می‌شوند که ارتباطات آمریکایی ندارند؛ بنابراین انتظار نمی‌رود صادرات ایران از تجدید تحریم‌های آمریکا چندان متاثر شود به خصوص که صادرات فولاد ایران به دلیل نرخ مبادلات ارزی، رقابتی محسوب می‌شود. صادرات سنگ آهن ایران در سال‌های اخیر به دلیل تقاضای بالاتری که در داخل برای تولید فولاد وجود دارد، کمتر شده است. ایران سال گذشته ۱۸ میلیون تن سنگ آهن صادر کرد که کمتر از ۲۵ میلیون تن در مقایسه با چند سال قبل بود. تقریبا همه صادرات سنگ آهن ایران به مقصد چین است و انتظار نمی‌رود از تحریم‌های آمریکا متاثر شود.
ارسال نظر