افت بهای ارز و قیمت‌های جهانی به کاهش قیمت‌های پایه بورس کالا منجر شد
پتک نرخ بر معاملات پتروشیمیایی‌ها
قیمت مبنای دلار که مبتنی بر میانگین هفتگی بهای نیمایی ارز محاسبه می‌شود و در معادله کشف نرخ پایه محصولات پتروشیمیایی به عنوان یکی از اهرم‌های اصلی قرار دارد، برای 12 اردیبهشت ماه از کانال 23 هزار تومانی عقب‌نشینی کرد و با افت 13/ 1 درصد، به میزان 22 هزار و 871 تومان در نظر گرفته شد. این در حالی است که تا لحظه تنظیم این گزارش بهای ارز در بازار آزاد هنوز هم نوسان کاهشی را در پیش دارد و در روز گذشته، قیمت 22 هزار و 100 تومانی را به خود دید. مجموعه سیگنال‌هایی که اثر موثری بر تحریک قیمتی ارز در بازار آزاد دارند، جریان رشد نرخ را مخابره نمی‌کنند و سایر بازارهای کالایی و به ویژه ابزارهای مالی بورس کالا از قوت گرفتن ذهنیت کاهشی معامله‌گران این بازارها خبر می‌دهند. این موارد در کنار انتظار برای مشخص شدن نتیجه مذاکرات برجامی از مهم‌ترین مسائلی به شمار می‌رود که این روزها ریشه اصلی ذهنیت کاهشی در عموم بازارها است. بنابراین اگر هم دورنمایی متصور باشیم چیزی جز نوسان نرخ در مسیر کاهشی حداقل در کوتاه‌مدت نخواهد بود، مگر آنکه در روزهای پیش‌رو محرک‌های سیاسی-اقتصادی، تغییر فاز داده تا به یکباره وارد مسیر افزایشی شود. قیمت‌های جهانی به عنوان دیگر بازیگر اصلی تعیین نرخ پایه، در مسیری زیگزاگی نوسان می‌کند که جهت‌گیری کلی آن کاهشی است، اما اثری از رشد محدود برای تعدادی از محصولات به ویژه محصولات شیمیایی دیده می‌شود که چندان قدرتمند ارزیابی نمی‌شود.
تداوم جریان کاهشی قیمت‌های پایه
در بین محصولات پلیمری یکی از گریدهای پلی وینیل کلراید(امولسیون 6834) تنها پلیمری است که هفته جاری را با رشد 89/ 0 درصدی قیمت پایه سپری می‌کند و سایر پلیمرها با کاهش نرخ پایه نسبت به هفته ماقبل در تالار فیزیکی بورس کالا عرضه می‌شوند. پلی‌اتیلن سنگین فیلم با کاهش 63/ 3 درصدی، بیشترین افت نرخ را داشته و در هفته جاری با بهای 24 هزار و 248 تومان عرضه خواهد شد. تغییرات بهای پایه پلیمرها، به گونه‌ای است که برای حدود 7 گروه از این محصولات، تنها متغیر اثرگذار نوسان بهای ارز بوده و قیمت جهانی نسبت به هفته ماقبل تغییر نکره است.
اما در بین مواد اولیه شیمیایی با وجود آنکه نزدیک به نیمی از این گروه محصولات به میزان محدودی در قیمت‌های پایه اعلامی روز گذشته تغییر مثبت را به خود دیدند، اما به نسبت هفته‌های قبل این میزان رشد محدود شده و در ارقامی بسیار پایین‌تر افزایش یافته است. این امر را می‌توان در مورد نوسان بهای آمونیاک مایع و گاز بررسی کرد چرا که برای چندین هفته متوالی صدرنشین رشد قیمت‌های محصولات شیمیایی بود که تا حدود 20 درصد رشد قیمت را تجربه کرد. اما در هفته جاری با وجود آنکه هنوز هم بالاترین رشد قیمت را در بین محصولات این گروه داشته است، تنها به میزان 88/ 5 درصد نسبت به قیمت پایه هفته ماقبل خود رشد داشته است که علت اصلی این رشد، مربوط به افزایش قیمت جهانی آن است. دی‌اتیلن گلایکول در بین شیمیایی‌ها با 22/ 11 درصد افت قیمت پایه بیشترین کاهش نرخ را برای این هفته دارد در عرضه‌های بورس کالا با قیمت پایه 17 هزار و 65 تومان روی تابلو می‌آید.
سراشیبی افت قیمت‌ها
دادوستد محصولات پلیمری و شیمیایی در حالی هفته گذشته را سپری کرد که تحت تاثیر ذهنیت کاهشی اهالی بازار و مخابره سیگنال‌های کاهشی از سوی محرک‌های اصلی این بازار، قرار داشت. بهای ارز در بازار آزاد در مسیر نزولی خود در حال نوسان است و تکانه‌های محدود بهای نیمایی ارز نیز به گونه‌ای است که علاوه بر آنکه در حال نزدیک شدن به قیمت بازار آزاد بوده اما روند نزولی آرامی را در پیش گرفته است. از اواسط هفته گذشته تا پایان هفته، بهای ارز در بازار آزاد از کانال 24 هزار تومانی عقب‌نشینی کرد و وارد کانال 23 هزار تومانی شد. مبتنی بر این تغییرات کاهشی که یکی از اهرم‌های اصلی معادله کشف نرخ پایه محصولات پتروشیمیایی به شمار می‌رود، ذهنیتی کاهشی برای اهالی بازار در بر داشت که سبب شد میزان تقاضای وارد شده به بازار در هر دو گروه محصولات پلیمری و شیمیایی کمتر از میزان عرضه‌های هفتگی باشد. به این ترتیب به وضوح می‌توان اثر دورنمای کاهشی را بر این بازار مشاهده کرد. چرا که تداعی‌کننده این است که تنها افرادی که در این بازار اقدام به خرید می‌کنند، تولیدکنندگان واقعی هستند که به منظور جلوگیری از به خطر افتادن حیات تولیدی خود سعی در تامین مواد اولیه دارند.
استراتژی پوشش ریسک با تقاضای حداقلی
برخلاف نیمه ابتدایی سال گذشته که در سالی توام با تورم رکودی قرار داشتیم و ذهنیت غالب بازار دورنمای افزایشی را ترسیم می‌کرد، در سال جاری آنچه به چشم می‌خورد انتظار افت قیمت‌ها و نوسان کاهشی آن است. استراتژی اهالی بازار در شرایط افزایش نرخ‌ها، خرید حداکثری و پر کردن انبارها به منظور پوشش ریسک نوسان قیمت‌ها بود که با خرید امروز به جای روزهای بعدی از رشد قیمت‌ها در امان باشند. اما آنچه این روزها دیده می‌شود، کاملا متفاوت است و به نظر می‌رسد تمایلی از سوی افراد برای انبار کردن وجود نداشته باشد و تولیدکننده واقعی، بازیگر اصلی این بازار به شمار می‌رود. این احتمال وجود دارد که بهای ارز در بازار آزاد به شکلی باشد که حتی در نرخ‌هایی پایین‌تر از قیمت‌های سامانه نیما نوسان کند. امری که بارها به صورت مقطعی تجربه شده است که ریسک مضاعفی را برای معاملات پتروشیمیایی‌های بورس کالا به دنبال دارد. چرا که اهالی بازار به منظور همگرایی دو نرخ ارز به یکدیگر سعی می‌کنند، خریدهای خود را به قدری کاهش دهند که متحمل فاصله قیمت ارز در بازار آزاد و سامانه نیما نشوند تا با گذر زمان و هفته‌های بعدی بهای آزاد و نیمایی ارز با یکدیگر همگرا شوند.
سیگنال کاهشی از بازارهای جهانی مخابره می‌شود
علاوه بر بهای ارز، سیگنال اصلی مخابره شده از بازارهای جهانی نیز بر این ذهنیت کاهشی دامن می‌زند چرا که نفت خام برنت تحرک قیمتی چندانی را طی هفته گذشته تجربه نکرد و با وجود آنکه ابتدای هفته را با قیمت 66 دلاری آغاز کرد، با نوسان محدودی که طی هفته پشت سر گذاشت در نهایت در روز 30 آوریل، به ازای هر بشکه در قیمت 67 دلار و 26 سنتی قرار گرفت. این در حالی بود که نوسان هفتگی آن تنها به میزان 74/ 1 درصد به ثبت رسید و در آخرین روز معاملاتی افت 90/ 1 درصدی را تجربه کرد. بهای نفتا نیز نوسان محدودی را تجربه می‌کند و آخرین روز معاملاتی هفته گذشته یعنی 30 آوریل را با قیمت 574 دلار و 49 سنت پشت سر گذاشت. این در حالی بود که نوسان هفتگی بهای این خوراک مهم برای شرکت‌های پتروشیمیایی تا 05/ 4 درصد به ثبت رسیده و در مسیر آرامی رشد قیمت را به همراه داشته است.
افت 22 درصدی حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا
هفته گذشته 87 هزار و 354 تن از انواع محصولات پلیمری در تالار فیزیکی بورس کالا عرضه شد که نسبت به هفته ماقبل از افت 7 درصدی حکایت دارد. این میزان از حجم عرضه‌ها کمترین مقدار طی دو هفته گذشته تاکنون به شمار می‌رود که در کنار افت میزان عرضه‌های هفتگی، تقاضا نیز افت محسوسی را به خود دید. تقویت ذهنیت کاهشی اهالی بازار با تکیه بر سیگنال‌هایی که به بازارهای کالایی مخابره می‌شود، از جمله دلایلی است که سبب شد برای معاملات هفته گذشته محصولات پتروشیمیایی شاهد تقاضای چشمگیری در تالار فیزیکی بورس کالا نباشیم. زیرا هم نوسان بهای ارز در بازار آزاد سیر نزولی در پیش گرفته و هم محرک قدرتمندی برای رشد بهای آن در روزهای آینده دیده نمی‌شود. از این رو بهای ارز به عنوان یکی از اهرم‌های اصلی تعیین نرخ پایه مواد اولیه پلیمری و شیمیایی پتانسیل رشد نرخ را ندارد. از طرف دیگر بازارهای جهانی نیز تمایل چندانی به نوسان شدید قیمت ندارند و به شکل زیگزاگی در حال نوسان محدود هستند. با توجه به آنکه برای مدتی در ابرچرخه رشد نرخ قرار گرفته بودیم، طبیعی است که برای مدتی بازارهای جهانی نیز در مسیر آرامی به معاملات خود ادامه دهند. به این ترتیب، دیگر مهره اصلی معادله کشف نرخ پایه برای اهالی بازار مسیری کاهشی را ترسیم می‌کند. از این رو خرید حداقلی و اکتفا به رفع نیاز برای حفظ بقای تولید، در اولویت متقاضیان بازار قرار گرفته تا از این راه بتوانند ریسک ناشی از افت قیمت پایه، برای هفته‌های آینده را به نوعی پوشش دهند. بنابراین هفته گذشته تقاضا افت محسوس 25/ 23 درصدی را به خود دید و به میزان 73 هزار و 900 تن ثبت شد. این میزان تقاضا کمترین مقدار طی سه هفته اخیر به شمار می‌رود. بنابراین از دو مسیر افت میزان تقاضا و حجم عرضه‌ها، حجم معاملات تحت فشار کاهشی قرار گرفت و با کاهش 53/ 21 درصدی نسبت به هفته ماقبل، در کانال 55 هزار و 207 تنی آرام گرفت. این در حالی بود که حجم دادوستدها تنها 63 درصد از عرضه‌ها را به خود اختصاص داده بودند.
موشکافی افت یکباره حجم معاملات
حاشیه‌سازترین محصول پتروشیمیایی در معاملات هفته گذشته بورس کالا که دادوستد آن به تایید ناظر بازار نینجامید، مربوط به گروه پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) گرید بطری بود که به دلیل وقوع رقابت قیمتی شدیدی که متقاضیان بر سر خرید این محصول شکل دادند و این رقابت بیش از 60 درصد قیمت پایه آن ارزیابی می‌شود، سرانجام دادوستد آن با عدم تایید مسوولان بورس کالا متوقف شد. از این‌رو یکی از دلایلی که می‌توان آن را مسبب افت حجم معاملات پلیمرهای بورس کالا طی هفته گذشته دانست مربوط به این رخداد است.
ماه رمضان و کاهش سنتی میزان دادوستدها به عنوان رخدادی بدیهی اثر کاهشی مضاعفی بر ذهنیت اهالی بازار بر جای گذاشته که در سال جاری با شرایط شیوع موج جدید ویروس کرونا و تمدید قرنطینه‌ها، اثر آن را بر معاملات بازار دو‌چندان کرده است. به این ترتیب میزان دادوستد محصولات پلیمری وارد فاز کاهشی شده و افت حدود 22 درصدی را به ثبت رسانده است. همچنین در هفته جاری نیز با تعطیلی روز سه‌شنبه و ایام قدر، انتظار بر این است که چنین ذهنیت کاهشی که به بازار وارد شده، برای یک هفته دیگر تداوم یابد. چرا که مجموعه سیگنال‌هایی که به بازیگران اصلی این بازار یعنی عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان مخابره می‌شود، دورنمای افت نرخ را ترسیم می‌کند که اگر از رخدادهای سنتی و قرنطینه مربوط به شیوع کرونا چشم‌پوشی کنیم، هنوز هم دو اهرم اصلی تعیین نرخ پایه یعنی قیمت مبنای دلار و بهای جهانی محصولات پتروشیمیایی در نرخ‌های نزولی نوسان می‌کنند. به این ترتیب این طبیعی است که تولیدکنندگان به منظور پوشش ریسک خود به خریدهای حداقلی اکتفا کرده و تقاضای چندان قدرتمندی به بازار وارد نشود.
به طور کلی اوضاع بخش تولیدی اقتصاد چندان مثبت ارزیابی نمی‌شود؛ چرا که علاوه بر آن که قیمت‌های مواد اولیه در همین سطوح نیز بعضا رشد صد درصدی را تجربه کرده‌اند و در نقطه جوش خود به سر می‌برند، قرنطینه‌های مکرر و تعطیلی بسیاری از مشاغل نیز مزید بر علت شده و انتظار می‌رود که تقاضای مصرف‌کننده نهایی به میزان محسوسی تعدیل شود زیرا در سال گذشته قیمت‌ها به شکل مستمر افزایش یافتند که به قوت گرفتن ذهنیت افزایشی در بازار دامن می‌زد. از این رو خرید با مقصد انبار جذابیت بسیار زیادی داشت. اما اکنون نه تنها چنین جذابیتی برای رشد موجودی انبار دیده نمی‌شود بلکه داده‌های مهم معاملاتی به وضوح گویای آن است که حتی تولیدکننده واقعی نیز تمایل به کاهش موجودی انبار خود دارد و به منظور حفظ حیات کسب و کار خود سعی دارد که ابتدا از موجودی انبار استفاده کرده و در مرحله بعدی به خریدهای حداقلی اقدام کند زیرا رشد موجودی انبار چه برای مواد اولیه و چه برای محصول نهایی از توجیه اقتصادی منطقی برخوردار نخواهد بود و شواهد حاکی از آن است که حتی تولیدکنندگان نیز به دنبال کاهش موجودی انبار خود تا سطوحی هستند که ریسک تولید خود را پوشش دهند و خریدهای بالاتر از آن را به زمانی که قیمت‌ها ثبات پیدا کند، موکول خواهند کرد.
سرایت ذهنیت کاهشی به بازار شیمیایی‌ها
معاملات محصولات شیمیایی بورس کالا نیز به گونه‌ای هفته گذشته را پشت سر گذاشت که داده‌های مهم معاملاتی کاهشی بودند و حجم معاملات از هر دو مسیر افت عرضه و تقاضا، کاهش یافت. به عبارت دقیق‌تر هفته گذشته به میزان 44هزار و 532 تن از انواع محصولات شیمیایی در بورس کالا عرضه شد که افت 13 درصدی را نسبت به هفته ماقبل نشان می‌دهد. این در حالی است که در برابر این میزان عرضه نیز تقاضای کاهشی شکل گرفت و به میزان 40/ 17 درصد حجم تقاضای وارد شده به تالار فیزیکی بورس کالا برای خرید مواد اولیه شیمیایی کاهش داشت و به میزان 38 هزار و 962 تن به ثبت رسید. تقابل عرضه و تقاضا سبب دادوستد 36 هزار و 43 تن از این گروه محصولات شد که حکایت از افت 23/ 13 درصدی حجم معاملات این گروه از محصولات در هفته ابتدایی اردیبهشت ماه دارد. در نهایت به میزان 81 درصد از حجم عرضه‌های هفتگی از سوی متقاضیان مورد معامله قرار گرفت.
