چرا جیمز متیس در برابر تهران تغییر موضع داد؟
عقب‌نشینی ژنـرال ضدایـرانی
عکس: AFP
ژنرال جیمز متیس فرمانده ارشد دولت باراک اوباما در خاورمیانه، از حامیان سرسخت حمله نظامی به ایران بود. اما اکنون که او وزیر دفاع دولت دونالد ترامپ است مواضع خود را در قبال ایران ملایم‌تر کرده است. در این باره جیمز متیس یکی از اصلی‌ترین صداهای سیاست‌های اعتدال‌گرایانه مربوط به تهران در کاخ سفید است. البته از آنجا که جنگ علیه داعش به تقابل متحدان آمریکا و ایران برای تصاحب قدرت در عراق تغییر شکل داده است، به نظر نمی‌رسد مواضع متیس چندان ماندگار باشد. به گزارش نشریه آمریکایی «پلیتیکو»، در حال حاضر اما این تغییری بزرگ برای فرمانده نظامی دولت سابق آمریکا که از مخالفان سرسخت روش دیپلماتیک باراک اوباما بود محسوب می‌شود، کسی که سه تهدید بزرگ خاورمیانه را این‌گونه توصیف کرده بود: «ایران، ایران و ایران.»
ژنرال همه را شگفت‌زده کرد!
در یک سال گذشته، جیمز متیس با تایید توافقی که دولت اوباما به آن دست یافت، آشکارا با دونالد ترامپ در موضوع «برجام» مخالفت می‌کرد. او معتقد است «برجام» توافقی است که رئیس‌جمهور ترامپ باید در آن باقی بماند. از آنجا که نیروهای نظامی ایران و آمریکا در مجاورت یکدیگر در عراق و سوریه مستقر هستند، اما متیس تاکنون از گزینه رویارویی نظامی برای مقابله با گسترش نفوذ ایران و نایبان او در منطقه صرف‌نظر کرده است. این تغییر موضع ژنرال آمریکایی بسیاری از همکاران او را نیز شگفت‌زده کرده است. به گفته مقامات رسمی سابق و کنونی واشنگتن که تجربه سیاست‌گذاری مربوط به ایران را دارند و به خوبی متیس را می‌شناسند، یکی از دلایل این تغییر موضع این است که به‌عنوان رهبر پنتاگون – در مقایسه با زمانی که او در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ ریاست فرماندهی مرکزی نظامی آمریکا را بر عهده داشت – متیس باید فهرست بسیار طولانی‌تری از چالش‌های جهانی آمریکا را متعادل‌سازی کند.
یکی از دلایل دیگر تغییر مواضع متیس، مربوط به تغییر روسای جمهور آمریکا است. او که فرمانده نظامی رئیس‌جمهوری بود که در مقابل ایران کوتاه می‌آمد، اکنون در دولتی مسوولیت دارد که خواهان جنگ با ایران است. جیمز جفری، سفیر دولت اوباما در عراق زمانی که متیس، رئیس فرماندهی مرکزی آمریکا بود، در این باره می‌گوید: «او (جیمز متیس) باید درخصوص اینکه رئیس‌جمهور کجا است بسیار حساس باشد. در زمان دولت باراک اوباما، او رئیس‌جمهوری داشت که در قبال گزینه نظامی علیه ایران بسیار محتاط بود. بنابراین مواضع جنگ‌طلبانه متیس از این موضع ناشی می‌شد، عاملی که به احتمال زیاد به رابطه او و اوباما صدمه زده بود. اکنون اما او در دولتی مسوولیت دارد که رئیس‌جمهور آن مواضع بسیار شدیدی علیه ایران دارد. بنابراین او باید محتاط باشد.»
به گزارش «پلیتیکو» مواضع ترامپ علیه ایران بسیار جنگ‌طلبانه بوده است، به خصوص زمانی که موضوع «برجام» مطرح باشد. در دوران رقابت‌های انتخاباتی نیز او «برجام» را «بدترین توافق تاریخ» نامیده بود. او عقیده داشت توافق هسته‌ای ایران یک‌طرفه‌ترین توافقی بوده که آمریکا تاکنون وارد آن شده است و قول داد این توافق را از بین خواهد برد. پاییز سال گذشته، دولت ترامپ تحریم‌های جدیدی را علیه برنامه‌های موشکی ایران وضع کرد. در هفته‌های اخیر نیز دونالد ترامپ از تظاهراتی که در شهرهای ایران در جریان بود حمایت کرد و قول داد حمایت‌های بزرگی از معترضان توسط دولت آمریکا در زمان مناسب صورت خواهد گرفت. جیمز متیس اما به‌دنبال راهی برای حداقل کردن احتمال رویارویی آمریکا با ایران و متحدان این کشور در منطقه است. یکی از جاهایی که این اتفاق صورت گرفته، مقابله با گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه بوده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند این جنگ‌ها به گسترش قدرت منطقه‌ای ایران کمک کرده است. در حال حاضر آمریکایی‌ها نگران ایجاد پل ارتباطی از ایران تا سوریه هستند. پس از سقوط رقه، پایتخت داعش، در پاییز ۲۰۱۷، نیروهای تحت حمایت ایران خط مرزی در مرز عراق و سوریه تشکیل دادند، اتفاقی که بسیاری آن را قدم نهایی ایجاد پل ارتباطی قلمرو جدید شیعه می‌دانند. جیمز متیس اما در آخرین کنفرانس مطبوعاتی خود چنین نگرانی‌هایی را بی‌اهمیت خواند. او در این باره گفت: «فکر نمی‌کنم در حال حاضر چنین پلی وجود داشته باشد.» به گفته او نیروهای تحت حمایت ایران دسترسی بی‌قید و شرط به مرزها ندارند.
پس از پایان یافتن جنگ علیه داعش، پنتاگون مسوولیت‌های جدیدی برای نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه تعیین کرده است که می‌تواند منجر به محدود ساختن نفوذ ایران در منطقه شود. با توجه به شرایط کنونی، ممکن است جیمز متیس به مواضع جنگ‌طلبانه سال‌های گذشته خود در قبال ایران بازگردد. به ادعای یک مقام رسمی کاخ سفید، با وجود تکذیب علنی متیس، او نگران دسترسی‌های ایران به خاک سوریه است: «او از فرماندهی مرکزی آمریکا» موسوم به «سنتکام» خواسته است درخصوص قطع دسترسی‌های منطقه‌ای ایران اطمینان یابند. گرچه داعش شکست خورده است اما بازهم نیروهای نظامی آمریکا در منطقه حضور خواهند داشت.» آندره اگزوم، یکی از کارمندان حوزه خاورمیانه پنتاگون در زمان دولت اوباما نیز موافق این موضوع است که مواضع ملایم نخستین سال وزارت جیمز متیس، در سال دوم خصمانه‌تر خواهد شد: «در سال ۲۰۱۷ تمرکز متیس بر جنگ با داعش بود. امسال اما دولت ترامپ به موضوعات دیگری که حل نشده باقی مانده‌اند، نظیر نفوذ منطقه‌ای ایران، رسیدگی خواهد کرد.»
استقرار هزاران نیروی نظامی آمریکا و ائتلاف به رهبری این کشور در عراق – کشوری که وجود شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران در آن،تهدیدی جدی برای نظامیان آمریکا محسوب می‌شوند – خطر هر نوع واکنش نظامی آمریکا برای مقابله با برتری‌های ایران در سوریه را افزایش داده است. به گفته جیمز جفری اما این گزینه برای وزیر دفاع آمریکا که همچنان ایران را به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدید منطقه می‌بیند چندان جذاب نیست: «تصور کنید نیروهای نظامی آمریکا از عراق خارج شوند و روسیه و ایران پیروزی را در سوریه جشن بگیرند. این شکستی بزرگ برای آمریکا خواهد بود.»
نیما صبوری
ارسال نظر