در گفت‌وگو با مدیرعامل ایران‌خودرو دیزل، روند خروج این شرکت از زیان‌دهی بررسی شد
عاقبت نقد فروشی در خودروسازی
گفته می‌شود که ایران خودرودیزل این روزها ضمن خروج از زیان‌دهی، به شرکتی سودده تبدیل شده و تولید آن افزایش یافته است. همین‌طور است؟
ایران خودرودیزل از ابتدای دهه ۹۰ و همزمان با اعمال تحریم‌های بین‌المللی، روند نزولی را در تولید آغاز کرد و وارد زیان‌دهی شد. طبق صورت‌های مالی ایران خودرودیزل در اواخر آبان سال ۱۳۹۹، این شرکت زیان‌انباشته‌ای به میزان ۶هزار و ۵۰۰میلیارد تومان داشته و علاوه بر آن، بدهی زیادی به بار آورده بود. شرایط به‌گونه‌ای بود که مسوولان وقت این شرکت مجبور شدند برای پرداخت بخشی از بدهی خود، به سراغ فروش دارایی‌هایشان بروند و اگر این کار را نمی‌کردند، شرکت سرپا نمی‌ماند. به‌منظور خروج ایران خودرودیزل از بحران به این شرکت پول هم تزریق شد؛ اما کار پیش نرفت. ایران خودرودیزل در کنار بدهی و زیان، مجبور بود هر سال هزار و ۷۰میلیارد تومان نیز بابت بدهی خود به شرکت مادر (ایران‌خودرو) و سیستم بانکی هزینه مالی بدهد.
اینها همه مسائلی بود که موجودیت ایران خودرودیزل را تهدید می‌کرد و باید آنها را به فرصت تبدیل می‌کردیم و شرکت را نجات می‌دادیم. ازآنجاکه پاشنه‌آشیل هر بنگاه تولیدی، میزان تولید آن است، سعی کردیم ضمن طراحی سیستم جدید جذب نقدینگی، ساختار تولید را تغییر دهیم و اصلاح کنیم. معروف بود که ایران‌خودرودیزل با نیروهای مازاد و پا به سن گذاشته دست و پنجه نرم می‌کند؛ با این حال با افزایش تیراژ، نه‌تنها دیگر نیروی مازاد در ایران خودرودیزل وجود ندارد، بلکه با جذب بیش از ۲هزار نیروی جدید، در حال حاضر تعداد کارکنان شرکت به بیش از ۶هزار نفر رسیده است. اگر آمار تولید ایران خودرودیزل را مرور کنید، متوجه می‌شوید که تیراژ در همان چهارماه پایانی سال ۹۹ با جهش روبه‌رو شده و تاکنون نیز ادامه داشته است.
در آن چهارماه، میزان فروش ایران‌خودرودیزل به ۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان رسید، در حالی که در ۸ماه قبل کل فروش (با توجه به تولید اندک) تنها هزار و ۵۰۰میلیارد تومان بود. در صورت‌های مالی شرکت مشخص است که در آن بازه زمانی، به سوددهی ۷۶۰میلیارد تومانی دست پیدا کرده است. البته به دلیل اینکه بخشی از آن صرف جبران زیان انباشته شد، سود عملیاتی به ۳۳۵میلیارد تومان رسید. از طرفی، در ۶ماه امسال کل بدهی ما صفر شد و شب عید توانستیم طلب ایران‌خودرو و بانک‌پارسیان را تسویه کنیم. به عبارتی روزگاری ورشکسته‌ترین خودروساز ایران بودیم و ۱۳برابر سرمایه خود زیان‌انباشته داشتیم؛ اما در حال حاضر سودده‌ترین شرکت هستیم. در مجمع بعدی نیز که تیر ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد، ایران‌خودرودیزل پس از ۱۰سال سود تقسیم خواهد کرد.
چه اتفاقی در ایران خودرودیزل رخ داد که به رشد تولید و خروج از زیان‌دهی منجر شد؟
این ظرفیت در ایران خودرودیزل از قبل نیز وجود داشت و تنها نیاز بود از آن استفاده بهینه شود. اتفاقا بنده وقتی مدیریت شرکت را به دست گرفتم، هیچ‌کسی را تغییر ندادم و با همان نیروهای قبلی کار کردم. در واقع به جای تغییر و تحولات مدیریتی، به سراغ رفع گلوگاه‌ها و مشکلات کارگری رفتیم. ایران‌خودرودیزل یک شورای کارگری دارد که ۱۴مطالبه داشت؛ از جمله اینکه اضافه کار نداشتند و دریافتی‌شان پایین بود؛ اما در حال حاضر مطالبه کارگری خاصی در ایران‌خودرودیزل نداریم و همین موضوع یکی از دلایل بهبود تولید در شرکت است. یا روزگاری هزینه تولید وانت‌آریسان ۱۵میلیون تومان بود و ۴میلیون تومان حق‌العمل‌کاری می‌گرفتیم که همین موارد موجب زیان می‌شد. به همین دلیل، دیگر زیر بار تولید آریسان با این قیمت نرفتیم و آن را از سبد تولیداتمان خارج کردیم.
در پایان سال ۹۹ زیان انباشته ۶هزار و ۵۰۰میلیارد تومانی داشتیم که این رقم در پایان ۱۴۰۰، عملا به کمتر از ۲هزار میلیارد تومان رسید. اوضاع در سال‌جاری هم همچنان خوب پیش می‌رود، به نحوی که در ۱۰۷روز کاری، رکورد تولید سال گذشته شکسته شد. از طرفی، ایران‌خودرودیزل در مرداد امسال توانست بالغ بر ۲هزار دستگاه محصول را به تولید برساند و رکوردشکنی کند. ما هم مثل دیگر خودروسازان با پدیده محصولات ناقص مواجه بودیم، به نحوی که تولیدات قبلی‌مان به‌خصوص در حوزه کامیون و کمپرسی با کسری قطعه مواجه بود. اما الان به تولید کامل روزی ۶۲دستگاه رسیده‌ایم و امکان افزایش آن نیز وجود دارد.
گفته می‌شود که در چند سال گذشته خط تولید اتوبوس ایران‌خودرودیزل عملا تعطیل بوده، چون مدیرعامل اعتقاد داشته که وقتی شهرداری و وزارت کشور پول اتوبوس‌ها را نمی‌دهند، تولید توجیهی ندارد؛ این موضوع صحت دارد؟
من در جریان این موضوع نیستم، اما می‌دانم که طی ۱۰ تا ۱۲سال گذشته شهرداری حتی یک‌دستگاه اتوبوس جدید وارد ناوگان نکرده است. الان اما شرایط تولید اتوبوس در ایران خودرودیزل فرق کرده که منشا آن، قرارداد منعقدشده در دوره مدیریت قبلی شرکت (محمد زالی) است. آقای زالی قراردادی را با شهرداری برای تحویل ۱۲۰دستگاه اتوبوس منعقد کردند و این اتفاق سبب شد خط تولید اتوبوس در ایران‌خودرودیزل دوباره فعال شود. البته تحویل اتوبوس‌ها به دوره بعد از آقای زالی موکول شد و توانستیم زودتر از موعد به تعهدمان عمل کنیم.
پول آن را دریافت کرده‌اید؟
واقعیت این است که اگر پول نگیریم، یک پیچ هم از شرکت بیرون نمی‌دهیم. در واقع، به‌نوعی عاقبت نقدفروشی را سرلوحه کارمان قرار داده‌ایم؛ چون اگر جز این باشد، امور شرکت نمی‌چرخد. نتیجه این شیوه هم این شده که با پول خودمان و بدون اینکه تسهیلات بگیریم، ۴۰۰دستگاه اتوبوس را به تولید رساندیم، ضمن اینکه برای تحویل ۲هزار و ۵۰۰دستگاه از این محصولات به وزارت کشور، با این وزارتخانه قرارداد بستیم. علاوه بر این، خط تولید ون را فعال‌تر کرده‌ایم و قرار است ۵هزار دستگاه از این مدل خودرو را تحویل مشتریان دهیم.
چه تضمینی وجود دارد که این وضع ادامه پیدا کند؟
قطعا این وضع می‌تواند ادامه پیدا کند؛ چون علاوه بر تغییر ساختار، بازار هم کشش دارد. از طرفی، برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، آفریقا و روسیه مشتری محصولات جدید ما شده‌اند. به عنوان مثال، در نمایشگاه روسیه برای صادرات کشنده بنز آتامان به این کشور، تفاهم‌نامه امضا کردیم که البته فعلا به مرحله قرارداد نرسیده است. روس‌ها همچنین برای خرید کامیونت و کشنده ما درخواست داده‌اند که باید همه اینها را به مرحله قرارداد برسانیم. ضمن اینکه توافق بر سر قیمت نیز هنوز حاصل نشده است.
شایعه شده بود که روسیه به دنبال خرید کامیون از ایران خودرودیزل برای استفاده در جنگ اوکراین است؛ شما این موضوع را تایید می‌کنید؟
خیر؛ محصولاتی که قرار است به روسیه صادر کنیم، استفاده تجاری دارند، نه جنگی. روسیه در ادوات جنگی پیشرفته‌تر و جلوتر از ماست، بنابراین توجیهی ندارد که نیاز خود به خودروهای جنگی را از ایران‌خودرودیزل تامین کند.
در حال حاضر اوضاع تولید ایران خودرودیزل چگونه است و قرار است در پایان سال به چه تیراژی برسید؟
در حال حاضر روزی ۸۷دستگاه تولید داریم که اگر افزایش تیراژ ون و کامیونت خود را که آبان وارد خط تولید می‌شوند، به آن اضافه کنیم، به تیراژ روزی ۱۲۰دستگاه خواهیم رسید. در کل ظرفیت تولید بالای ۴۰هزار دستگاه در ایران خودرودیزل وجود دارد، اما بودجه در نظر گرفته‌شده برای امسال، ۲۵هزار دستگاه تیراژ را پوشش می‌دهد.
با توجه به رشد تولید خودروهای تجاری، دولت برنامه‌ای برای اسقاط و جایگزینی در ناوگان باری و مسافربری کشور ندارد؟
ما اعلام کرده‌ایم که می‌توانیم ناوگان خودروهای سنگین را پنج‌ساله نوسازی کنیم. دولت هم برای نوسازی ۱۱۰هزار دستگاه از این خودروها ظرف پنج‌سال، برنامه‌ریزی کرده است. ایران‌خودرودیزل می‌تواند سالی بیش از ۲۰هزار دستگاه خودروی تجاری سنگین بسازد؛ پس ظرفیت اجرای این پروژه وجود دارد. اگر بخواهیم دو شیفت کار کنیم، امکان تولید بیش از ۴۰هزار دستگاه محصول را نیز در سال خواهیم داشت.
ممکن است با احیای برجام، تحریم‌ها لغو شوند و شرکت‌های خارجی به کشور برگردند. برنامه ایران‌خودرو دیزل برای دوران پساتحریم چیست؟
در حال حاضر فوتون چین تنها شریک خارجی ایران‌خودرودیزل است. اما اگر تحریم‌ها لغو شوند، می‌توانیم همکاری خود را با بنز و هیوندایی هم از سر بگیریم. فوتون شریک استراتژیک ماست که در محصولاتش از پلتفرم بنز استفاده می‌کند. البته کمیته‌ای را با مشارکت ستاره ایران، ایدم و گواه تشکیل داده‌ایم که پیگیر ازسرگیری مشارکت با بنز است. مکاتباتی هم در این مورد صورت گرفته و به دنبال بسترسازی برای تولید دوباره محصولات بنز در ایران و حتی صادرات آنها پس از لغو تحریم هستیم.
واکنش بنز چه بوده؟
آنها هم استقبال کرده‌اند، منتها منتظر لغو تحریم‌ها هستند تا بتوانند به ایران برگردند. ایران بازار بزرگی برای بنز به شمار می‌رود و این خودروساز آلمانی می‌تواند روی فروش ۱۰ تا ۱۵هزار دستگاه از محصولاتش در ایران حساب باز کند که عدد کمی نیست. به‌جز بنز، هیوندایی هم به بازگشت به ایران تمایل دارد و در انتظار لغو تحریم‌ها به سر می‌برد. البته همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد تحریم قرار نداده‌ایم و اگر بنز و هیوندایی هم برنگردند، روند فعلی تولید را ادامه خواهیم داد.
اگر بنز در پساتحریم پیشنهاد خرید ایران خودرودیزل را بدهدچه می‌کند؟
یادم هست، زمانی می‌گفتند ایران خودرو برای خلاص شدن از شر ایران‌خودرودیزل بهتر است آن را یک‌ریال بفروشد؛ حالا اما الان اوضاع فرق کرده و بعید است ایران‌خودرو گاو شیرده‌اش را بفروشد.
