تزریق دلار چه اندازه نرخ ارز را کنترل کرده است؟
از سال ۸۲ تا پایان سال ۹۸ در ۵ دوره ریاست بانک مرکزی تزریق دلار مسیر ناهمواری را داشته است. از آنجا که هدف از این کار تثبیت نرخ دلار در کشور است مقایسه سیاستهای ۵ دوره ای بانک مرکزی می تواند نشان دهد کدام دوره در تثبیت نرخ ارز ناکام تر وکدام دوره موفق‌تر بوده است؟
از سال 82 تاکنون بانک مرکزی 5 رئیس را تجربه کرده است. در این میان در دوره 5 ساله ریاست محمود بهمنی 160 میلیارد دلار به بازار تزریق شد که این دوره بیشترین میزان تزریق در دوره های بانک مرکزی به بازار بوده است. پس از آن ابراهیم شیبانی با تزریق 57 میلیارد دلار به بازار دومین رکورد در این زمینه از سال 82 تاکنون محسوب می‌شود.
تزریق دلار در بازار به چه علت؟
بانک مرکزی همواره جهت تثبیت نرخ ارز در بازار تزریق انجام میدهد تا بتواند این نرخ را کنترل کند. این اقدام سبب می شود تا نرخ ارز از حد متعادل خود دربازار بالاتر نرود.
مهمترین محل درآمدهای ارزی از محل درآمدهای ناشی از صادرات نفت شکل میگیرد. از این رو نسبت تزریق دلار به درآمدهای نفتی شاخصی است که اهمیت تزریق دلار را در هر دوره به شکل دقیقتری نشان می دهد.
برای مشاهده برازش عملکرد رئیسان بانک مرکزی در تثبیت نرخ ارز نیازمند محاسبه نرخ رشد سالانه ارز در دوره هر کدام ازایشان هستیم. این متغیر نشان میدهد تا چه حد بانک مرکزی دردوره های گذشته توانسته است نرخ ارز را ثابت نگه دارد.
برای آنکه مقایسه بین دوره های مختلف دقت بیشتری را داشته باشد دوره همتی را از این مقایسه جدا می‌کنیم.
تفاوت دوره همتی با سایر رؤسای بانک مرکزی
مقایسه عملکرد رؤسای کل بانک مرکزی در صورتی می تواند صحیح باشد که سیاستهای ایشان همگن بوده باشد بنابراین به دلیل زیر در بررسی عملکرد دوره های گذشته همتی را نمی‌توان با سایرین مقایسه کرد.
در دوره همتی بانک مرکزی اعلام کرد سیاست مداخله در بازار را انجام نداده است. این در حالیست که سایر رؤسای کل قبلی از طریق صرافی های عامل در کف بازار هم به صورت اسکناس و هم به صورت حواله مداخله داشته اند. توضیح تیم همتی در مورد این تفاوت به شکل زیر است
1- در این دوره بازاری با نام بازار نیما شکل گرفت. بانک مرکزی می گوید: با توجه به اینکه در نیما فقط تقاضای واقعی پاسخ داده می شود پس تزریق احتمالی به نیما از جنس مداخله نیست
2- تیم همتی ادعا دارد در بازار مداخله از طریق اسکناس را انجام نداده و به جای آن از طریق صرافی های عامل به 24 قلم پاسخ داده است از این رو این سبک تزریق نیز به عنوان مداخله نباید شناخته شود. با این مبانی در دوره همتی گزارش شده 1 میلیارد دلار ارز نیز از بازار جمع آوری شده است.
اقتصاد نیوز به دلیل تغییر سیاست در دوره همتی و ناهمگنی احتمالی در روش از عملکرد همتی با اسلاف خود صرف نظر کرده است.
مقایسه عملکرد رئیسان بانک مرکزی در تثبیت نرخ ارز
به منظور سهولت در برآورد عملکرد روسای 5 دوره گذشته بانک مرکزی می توان از حاصلضرب دو شاخص نرخ ارز و نسبت تزریق دلار به درآمدهای نفتی، شاخصی را ایجاد کرد که بر مبنای آن هر چه رقم به دست آمده کوچکتر باشد نشان دهنده تحقق سیاست تثبیت نرخ ارز در دوره مورد بررسی بوده است. حاصل این ضرب را شاخص عملکرد تثییت نرخ ارز می توان نامید.
مقایسه آمار رشد سالانه نرخ ارز و نسبت تزریق دلار به درآمدهای نفتی در میان 4 سیاستگذار بانک مرکزی نشان می دهد که دوره محمود بهمنی پس از تحریم بدترین عملکرد در تثبیت نرخ ارز را داشته است. پس از آن، شاخص عملکرد ایشان در دوره پیش از تحریم نیز نشان میدهد عملکرد این دوره بانک مرکزی ضعیف تر از سایر رؤسا بوده است.
از سوی دیگر دوره یک ساله بانک مرکزی در دوره ریاست مظاهری با شاخص 0.5 درصد بهترین عملکرد در مقایسه با 3 رئیس دیگر این حوزه محسوب می شود. دراین دوره ایشان 35.5 درصد از درآمدهای نفتی به تزریق نرخ ارز در بازار تخصیص داده شد که این اقدام رشد سالانه دلار را در 1.41 درصد به ثبت رسانید.
البته با توجه به این که سیاست تثبیت نرخ ارز از سوی بسیاری از کارشناسان یکی از عوامل نوسان های بعدی معرفی می شود نمی توان اجرای کامل این سیاست را به معنای یک دستاورد تلقی کرد. اما می توان معیاری باشد برای این که در کدام دوره سیاست ارزپاشی منجر به تثبیت نرخ ارز شده است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
