گزارش ماهانه تولید صنعتی آذرماه منتشر شد
کارنامه قبولی صنعت در پاییز
همچنین این بررسی‌ها حاکی از پیشی‌گرفتن رشد تولید از رشد فروش (افزایش موجودی انبار محصولات نهایی) و کاهش رشد تولید در آذرماه نسبت به آبان‌ماه دارد. این امر به آن معنی است که تقاضای موثر بالفعل(داخلی و صادراتی) محصولات صنعتی با رشد تولید ماه‌های اخیر پوشش داده شده و ادامه روند افزایشی رشد تولید، نیاز به ایجاد ظرفیت جدید برای تقاضای محصولات صنعتی کشور دارد.
مفهوم شاخص تولید صنعت
۲۴۰ شرکت صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس که به‌صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌کنند بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند. در نتیجه با توجه به بررسی آمار این شرکت‌ها، می‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعت کشور را رصد کرد. پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در گزارشی با عنوان گزارش ماهانه تولید صنعتی، با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی، وضعیت شاخص تولید صنعتی کل کشور را در آذرماه سال‌جاری بررسی کرد. بررسیهای رسمی نشان می‌دهد که شاخص مستخرج از داده‌های این شرکت‌ها، همراستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است. ازاین‌رو شاخص مذکور در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند و تواتر فصلی دارند، می‌تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات ماهانه صنعت را نشان دهد.
رشد ۲/ ۵ درصدی شاخص تولید
بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد که رشد تولید صنعتی در طول ماه‌های سال ۹۷ روند کاهشی داشته اما تقریبا در تمام ماه‌های سال ۹۸ (به‌جز اسفند ماه) رشد تولید صنعتی با روند افزایشی همراه بوده است. روند افزایشی نرخ رشد این شاخص در اسفندماه ۹۸ به‌دلیل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی‌های واحدهای صنعتی متوقف و این امر باعث شد که تولید شرکت‌های صنعتی در فروردین‌ماه سال ۹۹ نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدود۹/ ۱۱ درصد کاهش داشته باشد. همچنین بررسیهای مذکور نشان می‌دهد که روند بهبود رشد تولید شرکت‌های بورسی از اردیبهشت‌ماه امسال آغاز شد و تا آبان ماه که رشد بالای ۶ درصد نسبت به مدت مشابه به دست آمد، این روند رو به بهبود ادامه پیدا کرد. افزون بر این در آذرماه در بیشتر صنایع رشد تولید نسبت به مدت مشابه پایین‌تر از رشد در آبان‌ماه بوده است و پیرو آن شاخص تولید صنعتی نیز به سطح ۲/ ۵ درصد رسید. بررسی گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که دلیل کاهش رشد تولید به این موضوع بر‌می‌گردد که در ماه‌های ابتدایی سال ۹۸ سطح تولید در بیشتر صنایع پایین بود و این سطح پایین تولید با رشد بالایی که در نیمه دوم سال ۹۸ در صنایع اتفاق افتاد جبران شد و افزایش پیدا کرد. از این رو طبیعی است که رشدهای این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل در نیمه اول سال‌جاری (با توجه به مقایسه با سطح پایین تولید) بالاتر باشد و در نیمه دوم سال کاهش داشته باشد.
مانع اصلی رشد تولید
به‌منظور داشتن تحلیل جامعی از چرایی تغییرات در تولید، بررسی آمار تولید به تنهایی اکتفا نمی‌کند. بررسی تغییرات در موجودی انبار محصولات، علاوه بر اینکه تحلیل بهتری از علت تغییرات ارائه می‌دهد به‌دلیل آنکه شاهدی از وضعیت بازار و تقاضا ارائه می‌کند، می‌تواند در پیش‌بینی روند آتی تولید نیز کمک کند. بررسیهای رسمی نشان می‌دهد که با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و اینکه بسیاری از صنایع در زیر ظرفیت اسمی خود تولید می‌کنند، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که مهم‌ترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع، محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است.
از این‌رو بهبود در تقاضا می‌تواند محرک رشد تولید به حساب بیاید.آمارها نشان می‌دهد که موجودی انبار و تولید صنایع از فروردین تا تیرماه۹۹ باهم افزایش داشتند که نشان از برطرف شدن مشکل عرضه دارد. همچنین بررسیهای رسمی نشان می‌دهد که از مرداد تا آبان سال‌جاری رشد تولید و فروش کمتر از یک درصد باهم اختلاف داشتند و در تمام دوره‌ها رشد تولید اندکی از فروش بیشتر بوده است (یعنی موجودی انبار درحال کاهش بوده است). این کاهش موجودی انبار با افزایش رشد تولید نشان از تحریک سمت تقاضا داشته است، اما در آذر ماه رشد تولید نسبت به آبان کاهش داشت و موجودی انبار نیز بعد از ماه‌ها مثبت شد. این موضوع نشان می‌دهد که با توجه به ظرفیت‌های فعلی تقاضای داخلی و صادراتی محصولات صنعتی کشور، بخش تقاضا نمی‌تواند محرک رشد بیشتر تولید در ماه‌های آتی باشد و برای ادامه روند رو‌به‌رشد تولید صنعت نیاز است که ظرفیت‌های تقاضای جدید در بازار داخلی یا صادراتی ایجاد شود.
کاهش شرکت‌های زیانده
اگرچه سودآوری در شرکت‌ها و صنایع، مساله مالی به‌حساب می‌آید ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع، داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات محسوب می‌شود.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که از میان ۴۳۹ شرکت که اطلاعات آنها در دسترس بوده در سال ۹۸ معادل ۵۱ شرکت زیانده وجود داشته که این تعداد نسبت به سال ۹۷ (در بین همین شرکت‌ها)، ۱۲واحد کاهش داشته است. البته در سه ماهه نخست۹۹ از ۴۲۶ شرکت ۷۷ شرکت زیانده وجود داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۹شرکت از تعداد شرکت‌های زیانده کمتر شده است. همچنین در ۶ماهه ابتدایی سال‌جاری از ۴۱۹ شرکت که صورت‌های مالی مربوطه را منتشر کردند، ۵۱ شرکت زیانده وجود داشته که نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های زیانده نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰شرکت کاهش پیدا کرده است.
کاهش رشد سود اسمی شرکت‌ها
اگرچه رشد سود اسمی عمدتا ناشی از رشد قیمت‌ها است، اما مقایسه آن با رشد قیمت‌ها می‌تواند وضعیت سودآوری صنایع را مشخص کند. بر اساس آمار، مجموع سود ۴۳۹ شرکت بورسی در سال ۹۸ نسبت به سال قبل ۸/ ۵۶درصد رشد داشته است. سود اسمی شرکت‌ها در سه ماه ابتدایی سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۷/ ۲۰درصد افزایش داشته است. با این وجود نرخ رشد سود اسمی شرکت‌ها در مقایسه با نرخ رشد سود اسمی در سال۹۸ معادل ۸/ ۵۶ درصد، کاهش را نشان می‌دهد. این کاهش نرخ رشد را می‌تواند به شیوع کرونا و تعطیلی برخی واحدها نسبت داد چراکه این کاهش نرخ رشد در دوره ۶ماهه جبران شده و مجموع سود اسمی ۴۱۹ شرکت در۶ ماهه ابتدایی۱۳۹۹ حدود ۸/ ۶۴درصد رشد کرده است.
سود منفی خودروسازان
بررسیهای رسمی نشان می‌دهد که در بین صنایع مهم، شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری داشتند؛ به‌گونه‌ای‌که از مجموع ۳۶ شرکت در بازه سه ماهه سال ۹۹ معادل ۱۵ شرکت و دردوره ۶ماهه همان سال معادل ۱۰شرکت زیانده بودند و در مجموع سود خالص‌کل شرکت‌های این صنعت در دوره‌های مذکور منفی بوده است. پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی به این موضوع اشاره کرده بود که قیمت‌گذاری دستوری از سویی باعث اما و اگر در آمار تولید این صنعت و از سوی دیگر سبب کم‌شدن حاشیه سود خودروسازان خواهد شد.
در ادامه اگر سیاست آزادسازی قیمت در خودروسازی اتفاق بیفتد، می‌تواند این صنعت را همانند سایر صنایع، سودآور کند. نکته قابل‌ذکر دیگر این است که گرچه زیان شرکت‌های این صنعت در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ کاهش ۵۴ درصدی داشته است ولی هنوز به رشد مثبت نرسیده است. علاوه بر این، زیان این شرکت‌ها در سه‌ماهه و ۶ماهه نخست سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر شده است.
همچنین در بین صنایع، رشد سود اسمی، صنایع دارویی و محصولات غذایی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بیشتر از صنایع دیگر بوده است، به‌گونه‌ای‌که در ۶ ماهه سال‌جاری، رشد سود خالص اسمی صنایع دارویی نسبت به مدت مشابه سال قبل معادل ۵/ ۸۳درصد و در محصولات غذایی این رشد ۱۹۵درصد بوده است. علاوه بر این رشد سود خالص اسمی دربازه ۶ماهه سال مذکور در صنایع محصولات شیمیایی معادل ۳/ ۴۸درصد ودر فلزات اساسی۷/ ۶۴ درصدی بوده است. این آمارها حاکی از آن است که نرخ‌های رشد مذکور نسبت به نرخ‌های رشد سود این صنایع در سال ۹۸ همراه با رشد بوده است.
