سرنوشت خودروسازان بخش‌خصوصی در ۱۴۰۰
آینده این شرکتها با توجه به الزام ۴۰درصد ساخت داخل وزارت صنعت، معدن و تجارت، بستگی زیادی به برنامه و تصمیمات وزارتخانه دارد. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگو با خلیل حسنآبادی، کارشناس حوزه خودرو درباره شرایط فعالیت شرکت‌های خصوصی بخش خودرو است.
سرنوشت شرکت‌های واردکننده خودرو که به سوی تولید حرکت کردهاند، چه می‌شود؟ آیا می‌توانند در بازار رقابتی فعلی دوام داشته باشند؟
بسیاری از شرکت‌های واردکننده خودرو به سوی تولید رفتهاند، اما آنهایی که برنامه دارند و امکانات زیرساختی لازم را ایجاد کردهاند بیش از ۷ یا ۸ شرکت نمیشوند. این شرکتها زمین و سوله خریداری و خط مونتاژ ایجاد کرده و بیشتر دنبال تولید خودروهای سواری هستند. این خودروها شامل کراساوور و SUV (افرود) است و بهندرت خودرو سدان در بین آنها دیده می‌شود. این شرکتها بیشتر بهدنبال تولید خودروهای شاسیبلند هستند. تمام این مدلها چینی بوده و فعلا بهدلیل تحریم شرکتها برنامه‌ای برای خودروهای غیرچینی ندارند.
این خودروها بهلحاظ فناوری روزآمد هستند؟
چین تقریبا یکسوم نیاز بازار خودرو جهان را پوشش میدهد. آمار خودرویی سال ۲۰۲۰ میلادی بهدلیل شرایط اپیدمی کرونا قابل استناد نیست، اما براساس آمار سال ۲۰۱۹، ۷۵میلیون خودرو در جهان تولید شد که حدود ۲۵میلیون این خودروها در چین ساخته شده بودند. درحالحاضر تمام خودروسازان بزرگ چینی با یک شرکت صاحب تکنولوژی اروپایی یا آمریکایی جوینت هستند و از فناوری روز جهان استفاده میکنند. شاید بهدلیل ناشناخته بودن این برندها نسبت به مدلهای اروپایی و آمریکایی قیمت پایینتری داشته باشند، اما بهلحاظ تکنولوژی بهروز هستند. امروز خودروهای چینی نسبت‌به سالهای گذشته از کیفیت بهتر و بالاتری برخوردارند.
آیا تمام مدلهای چینی که قرار است بهوسیله خودروسازان خصوصی در کشور تولید شود روزآمد هستند؟
نمیتوان گفت تمام این خودروها بهروز هستند البته بهدلیل الزام استانداردهای داخلی ناگزیر هستند از مدلهای باکیفیتتر بهره ببرند. برخی شرکتها بهدنبال این بودند تا خودروهای ارزانتری در دستور کار مونتاژ و تولید خود قرار دهند، اما استانداردهای تدوین شده داخلی اجازه این کار را نمیدهد. اگرچه این خودروها در کلاس خیلی بالایی نیستند، اما در سطح مناسبی قرار دارند، زیرا استانداردهای کشور اجازه نمیدهد خودروهای بیکیفیت وارد خط تولید شود.
آیا خودروهای چینی تولید داخل تمام استانداردهای ۸۵گانه را پاس میکنند؟
حدود ۳ تا ۴ مولفه از این ۸۵ گانهها استثنا و حذف شدند، اما باقی استانداردها باید در محصولات رعایت شود.
درحالحاضر چه تعداد شرکت خصوصی داخلی تولید خودرو را آغاز کردهاند؟
شرکت ماموت خودرو در حال انجام کارهای اولیه برای تولید خودرو است. خودروسازی ایلیا در حال ایجاد خط تولیدش است. خط سناباد خودرو توس آماده بوده و مدل خودرو را انتخاب کردهاند. پرشیاخودرو دنبال تولید است، اما هنوز برندی انتخاب نکرده است. آرینموتور کارخانهاش را در شهر خمین راهاندازی کرده و تنها شرکتی است که بهدنبال تولید ون است. شرکت خودروسازی فردا تا امروز ۲ خودرو با نام MG و SX۶ در کارنامه فعالیت خود دارد. رامکخودرو هم با تولید دو محصول خط‌تولیدش در ساوه است.
برخی شرکتها هم تولید داشتند، اما درحالحاضر بهدلایلی تولیدشان متوقف شده است. بهعنوان مثال عظیمخودرو قبلا فوتون و هنتنگ را تولید میکرد، درحالحاضر خط تولیدش تعطیل است. یا ریگانخودرو ۲ تا ۳ برند (کوپا، JMC و لئوپارد) داشت که با مشکلاتی مواجه شد و تولید متوقف شده است. شرکت کارمانیا با شرکت BYD قرارداد داشت. تولید هم کرد، اما بهدلیل تحریم ۲ سال است که تولید ندارد. این شرکت از همان ابتدا با تولید فعالیتش را آغاز کرد. سایر شرکتها هم هنوز موفق به آمادهسازی زیرساختها نشدهاند.
با توجه به پراکندگی این شرکتها چه استانهایی در حوزه خودروسازی فعالیت دارند؟
مهد شرکت‌های خصوصی خودروساز، بم کرمان است. کرمان‌موتور، مدیرانخودرو، ریگانخودرو، کارمانیا و... در بم فعالیت دارند. بم در سال ۹۸ حدود ۱۱۵هزار خودرو تولید کرد. این شهر قطب شرکت‌های خصوصی خودروسازی است. البته استانهای سمنان، مرکزی، خراسانرضوی و... نیز در این حوزه فعالیت دارند.
برخی از مدیران شرکتهایی که نام برده شد درحالحاضر پرونده قضایی دارند و در زندان هستند، سرنوشت این شرکتها چه خواهد شد؟
برخی شرکتها براساس برنامه تولیدی که داشتند تعدادی خودرو پیشفروش کردند، اما هنگام تحریم شرکت مادر چینی از ارسال قطعات خودداری کرد. از اینرو شرکت های خودروساز خصوصی با مشکل مواجه شدند. شرکتهایی مانند عظیمخودرو و ریگانخودرو ناگزیر به تعدیل نیرو شدند. تولید متوقف است، اما اگر مشکلات رفع شود کارخانهها قابلیت تولید دارند. تحریم باعث شد این شرکتها نتوانند به تعهدات خود عمل کنند، زیرا طرف چینی حاضر نشد قطعات CKD را برای طرف ایرانی ارسال کند.
پیشتر قرار بود عظیمخودرو دو خودرو هندی تولید کند. چرا موفق نشد؟
قرار بود ماهیندرا هندی را تولید کنند، اما بهدلایلی نشد. در ادامه با دو برند چینی وارد همکاری شد و دو مدل (هنتنگ اس ۵ و ۷ و نیز مدل فوتون ساوانا) تولید شد. برنامه برای دو مدل دیگر چینی داشتند که بهدلیل تحریم عملیاتی نشد.
درحالحاضر دیارخودرو، مدیرانخودرو، کرمان‌موتور، خودروسازی فردا، آرینموتور، رامک و... برنامه تولید دارند. دنبال انجام امور استانداردی این خودروها هستند. ایلیاخودرو یا شهرخودرو نمونهها را آوردهاند و بهدنبال تولید هستند. همچنین گروه بهمن تولید یک خودروی جدید را به‌زودی آغاز میکند و چند مدل جدید هم جز برنامههای آینده این خودروساز است.
خودروسازان نوپا چقدر می‌توانند در شرایط رقابتی فعالیت خود را ادامه دهند و آیا به تیراژ مورد انتظار دست خواهند یافت؟
شرکت‌های کوچک بهدلیل زیرساختها و اینکه بنابر سیاستهای وزارت صنعت، معدن و تجارت باید درصد داخلی‌سازی خود را افزایش دهند بهطور قطع با زیرساختهای فعلی در آینده با مشکل مواجه خواهند شد.
شرکتی مانند ماموتخودرو برنامه برای سالن رنگ دارد که شاید بتوان گفت شرایط آن را متفاوت میکند، اما شرکتهایی که امکانات پایینتری دارند و آنهایی که تجهیزاتشان در حد خط مونتاژ تزئینات است بهطور قطع به مشکل برمیخورند. شرکتها درحالحاضر با ۲۰درصد ساخت داخل شروع کردهاند، اما بنابر الزام وزارتخانه باید به ۳۰ تا ۴۰درصد برسند. این موضوع در ادامه برای آنها دردسرساز می‌شود. سرمایهگذاری برای بدنه و بهویژه رنگ سنگین است و بعید بهنظر میرسد شرکت‌های کوچک نوپا بتوانند با شرایطی که دارند ادامه دهند.
اگر تحریمها برداشته شود آیا فضا برای فعالیت این شرکتها مناسبتر می‌شود؟
تحریمها هم رفع شود شرکت‌های خارجی ترجیح میدهند با شرکتی همکاری داشته باشند که امکانات بهتری دارد و از توان مالی بالاتری برخوردار باشد. برای خودروسازان خارجی تیراژ و میزان فروش بسیار مهم است. اگر شرکتی نتواند سطح توقعات همتایان خارجی را در تیراژ و فروش تامین کند قاعدتا نمیتوانند از این همکاریها بهرهای داشته باشند. نمونههایی داشتهایم که وقتی سطح توقع شرکت‌های خارجی تامین نشده شریک خود را تغییر دادهاند. یکی از ملاکهای شرکت‌های خارجی برای انتخاب شریک ایرانی، آمار فروش آنها در بازار است. از اینرو مشکل شرکت‌های کوچک ایرانی نقدینگی کم در کنار ساخت داخل پایین آنها است. این امر قیمت آنها را بالا برده و قابلیت رقابت را از این شرکتها میگیرد، زیرا بازار تقاضای کمتری خواهد داشت.
راهکار برونرفت آنها از این وضعیت چیست؟
تلاش زیادی شد تا با کمک شرکت‌های کوچک کنسرسیومی تشکیل شود و آنها در کنار هم چند مدل خودرو را تولید کنند که قطعات مشترک بیشتری با هم دارند. این امر شرکتها را در ساخت داخل جلو میانداخت، اما حاضر به همکاری نشدند. اگر کرمان‌موتور، مدیرانخودرو و گروه بهمن را استثنا کنیم این خودروسازان کوچک جمعا نتوانستند سالانه ۱۰هزار خودرو هم تولید کنند. درحالی‌که اگر کنار هم قرار بگیرند و از امکانات یکدیگر استفاده کنند بهجای سرمایهگذاری موازی می‌توانند افزایش تیراژ داشته باشند و در نتیجه قیمت تمام شده هم پایین میآمد. هر شرکت میخواهد جداگانه فعالیت داشته باشد که این بزرگترین چالش این شرکتها بهشمار میرود.
در صنعت قطعه هم بحث مدیریت بزرگترین مانع برای ادغام شرکتها است. برای خودروسازان خصوصی هم همین موضوع مطرح می‌شود؟
بله. یکی از دلایل مهم بحث مدیریت مجموعهها است که به قول خودشان میخواهند فرمان دست خودشان باشد. کار جمعی هنوز در فرهنگ ما جا نیفتاده است. نمونه بارزش در صنعت خودرو است که خودروسازان بزرگ کشور مانند ایرانخودرو و سایپا هم این مشکل را دارند این در حالی است که مثلا هیوندای و کیا در کرهجنوبی از پلت‌فرم، موتور، گیربکس و... مشترک استفاده میکنند. اگر شرکتها بهجای رقابت‌های اینچنینی در کنار هم باشند می‌توانند بهجای مثلا تیراژ ۱۰۰هزار تایی موتور ۵۰۰هزار دستگاه تولید کنند که بهای تمام شدهشان را هم کاهش میدهد.
قرار است تیراژ تولید شرکت‌های خودروساز خصوصی چقدر باشد؟
قانون میگوید خودروسازان نمیتوانند با عمق ساخت زیر ۲۰درصد شروع به فعالیت کنند، اما تیراژ محدودی تعیین کردهاند که سالانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ خودرو است. درحالحاضر برخی شرکتها با زیر ۱۰درصد ساخت داخل آغاز کردهاند و فکر نمیکنم در سال اول بتوانند بیش از این تولید کنند، زیرا داخلی‌سازی قطعات به سرمایه نیاز دارد.
