نشانه‌های رکود در آمارهای صنعتی اسفندماه نمایان شد
شاگردان ممتاز صنعت در ۹۹
تولید در دو بخش صنعت و معدن سال خوبی را پشت‌سر گذاشت. برآیند آمارهای ارائه شده از سوی وزارت صمت نشان می‌دهد از مجموع 36 کالای منتخب صنعت و معدن، 25 کالا نسبت به سال 98 رشد تولید را تجربه کرده‌اند و 11 کالا نیز افت تولید داشته‌اند. موضوعی که موید رشد بخش تولید و خروج بخشی از بنگاه‌ها از فاز نزولی بوده است. «الیاف اکریلیک»، «کامیون، کشنده و کامیونت»، «ماشین لباسشویی»، «کمباین» و «شمش آلومینیوم خالص» از جمله کالاهایی هستند که بیشترین رشد تولید را در سال 99 تجربه کرده‌اند. این در حالی است که پنج کالای «روغن نباتی»، «سموم»، «چرم»، «الکتروموتور» و «اتوبوس، مینی‌بوس و ون» بدترین نرخ‌های افت تولید را در این سال به ثبت رسانده‌اند. بدترین وضعیت را در بین همه کالاهای صنعتی، روغن نباتی تجربه کرده است که در نتیجه مداخلات گسترده دولت در این بخش که از واردات نهاده‌ها تا قیمت‌گذاری و توزیع را شامل می‌شود، با افت 230 هزار تنی تولید نسبت به سال 98 روبه‌رو شده است. موضوعی که اگر درست تحلیل شود، باید به درس عبرتی برای سیاست‌گذار در زمینه مداخله در صنعت تبدیل شود.
اما آمار سالانه 36 کالای منتخب گرچه از بهبود وضعیت بنگاه‌های تولیدکننده در مجموع سال 99 حکایت دارد، اما تطبیق آن با ماه‌های قبل، از افت شدید تولید در اسفند99 در مقایسه با بهمن‌ماه همان سال خبر می‌دهد. تصویری که در گزارش شامخ اسفندماه نیز تایید شد و کاهش آهنگ رشد بخش صنعت را در ماه‌های پیش رو هشدار داد. از مجموع 36 کالای صنعتی گزارش شده از سوی وزارت صمت در اسفند99، تنها 11 کالا موفق شده‌اند افزایش تولید را در مقایسه با بهمن تجربه کنند. باقی کالاها اما نسبت به بهمن‌ماه با افت‌های بعضا شدیدی اسفند را به پایان رسانده‌اند.
این دو تصویر متناقض که آینه تمام‌نمای واحدهای تولید در سه بخش صنعت، معدن و پتروشیمی است، به خوبی عدم‌اطمینان‌های اقتصاد را که پیش روی بنگاه‌های تولیدی است نشان می‌دهد. «کمبود مواد اولیه» که هشدار آن در سه گزارش اخیر شامخ داده شده یکی از مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند حیات تولید را تهدید کند. در عین حال مواردی نظیر سختی دسترسی به نقدینگی یا نااطمینانی ناشی از نوسانات ارز و عاقبت توافق هسته‌ای همگی در فراز و فرود انگیزه‌های بخش تولید کاملا تاثیرگذار است.
به‌طور کلی اگر نتایج تولید 36کالای منتخب صنعتی را در اسفندماه99 لحاظ کنیم و گزارش شامخ ماه دوازدهم را کنار آن قرار دهیم، نگرانی از بازگشت رکود به تولید را می‌توانیم مشاهده کنیم. از آنجا که شاخص مدیران خرید در اسفندماه99 عددی کمتر از بهمن99 را روایت کرد، وضعیت پیش روی صنعت در بهار باید با دقت بیشتری رصد شود. روایت مدیران صنعتی نشان می‌دهد وضعیت تولید در بهار1400 به چهار دلیل «تعطیلات نوروزی»، «تعطیلات کرونایی 10روزه»، «وضعیت رکود ناشی از ماه مبارک رمضان» و «تداوم شیوع بیماری» احتمالا با رکود و نااطمینانی همراه است. موضوعی که لازم است برای ممانعت از تحقق آن و ورود صنعت به فاز رشد منفی، دستور کار سیاست‌گذار تغییر کند.
وضعیت 25کالای صنعتی در سال99
از بین 25کالای منتخب بخش صنعت که وضعیت آنها در سال99 گزارش شده، 16کالا روند مثبتی را از نظر حجم تولید تجربه کرده‌اند. 9کالا نیز در سال 99نسبت به سال98، در سطح تولید پایین‌تری به فعالیت پرداخته‌اند. بیشترین رشد در بین کالاهای صنعتی به الیاف اکریلیک با 196 درصد مربوط است. پس از این کالای صنعتی، محصولات تجاری صنعت خودرو با بیش از 56 درصد و تولید ماشین لباسشویی با حدود 51درصد رشد روبه‌رو شده‌اند. کمباین نیز با 41درصد رشد جزو محصولاتی است که بالاترین میزان رشد تیراژ را به ثبت رسانده است. به جز این موارد، کالاهای نظیر «خودروی سواری»، «نئوپان»، «کارتن»، «فیبر»، «وانت»، «لاستیک خودرو»، «روغن صنعتی و موتور تصفیه اول»، «تراکتور»، «پتروشیمی»، «دوده»، «نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف صنعتی» و «انواع پاپوش و کفش» در زمره صنایع و بخش‌هایی هستند که کار خود را در سال99 با رشد تولید به پایان برده‌اند.
اما در بین کالاهای 25گانه صنعتی، سه محصول روغن نباتی با افت 8/ 12 درصدی، سموم دفع آفات نباتی با افت 6/ 12 درصدی و چرم با نزول 8/ 10 درصدی بدترین عملکرد را از خود به ثبت رسانده‌اند. در عین حال اقلامی نظیر «پودر شوینده»، « اتوبوس، مینی‌بوس و ون»، «کاغذ»، «نخ فیلامنت پلی استر»، «الیاف پلی استر» و « الکتروموتور» جزو کالاهای منتخبی هستند که کار خود را در سالی که گذشت با افت تولید به پایان رساندند.
وضعیت 11کالای معدنی در سالی که گذشت
عمده کالاهای تولید شده در بخش صنایع معدنی وضعیت مناسبی را در سال 99 تجربه کرده‌اند. 9کالا از مجموع 11 کالای صنعتی منتخب بخش معدن رشد تولید مناسبی را تجربه کرده‌اند و در عین حال دو کالا با کاهش تیراژ سال 99 را به پایان رسانده‌اند. در واقع در حالی که ظروف چینی و آلومینا با نرخ‌های 5/ 3 و 8/ 1 درصدی کاهش تولید داشته‌اند، «ظروف شیشه‌ای»، «شیشه جام»، «کنسانتره زغال سنگ»، و «کاشی و سرامیک» با نرخ‌های نسبتا پایینی، موفق به ثبت رشد تولید در سال99 شده‌اند. پنج کالای «شمش آلومینیوم خالص»، «کاتد مس»، «سیمان»، «فولاد خام» و «محصولات فولادی» هم با ارقامی به ترتیب معادل 5/ 55، 5/ 14، 5/ 12، 3/ 7 و 2/ 7 جزو صنایع معدنی با رشد تیراژ متوسط و بالا هستند که سال99 را به سلامت گذرانده‌اند.
شاهد بزرگ تایید رشد صنعتی
رشد بخش عمده‌ای از کالاهای منتخب 36گانه را می‌توان مهم‌ترین شاهد رشد صنعت در سال 99 اعلام کرد. در این بین سه صنعت فولاد، سیمان و خودرو (اعم از سواری، تجاری، وانت، کمباین و ...) تاثیر بالایی را بر رشد بخش صنعت در سال99 گذاشته‌اند. تولید سیمان در کشور در سالی که گذشت با رشد 5/ 12 درصدی به ورای 3/ 69 میلیون تن رسید و رکورد زد. در عین حال فولاد خام از مرز 3/ 28 میلیون تن عبور کرد و رشدی 3/ 7 درصدی را به ثبت رساند. خودروسازان نیز در بخش سواری رسما از مرز 900 هزار دستگاه عبور کرده و افزایشی 19درصدی را در تیراژ خود تجربه کردند. البته احتمالا باید شگفتی‌ساز بزرگ سال را بخش لوازم خانگی کشور دانست که بنا بر اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال99 بیش از 15 میلیون دستگاه تولید داشته است. بازگشت صنعت کاشی و سرامیک کشور به رشد تولید و عبور صنعت پتروشیمی از مرز تولید 60 میلیون تن از دیگر مواردی است که وضعیت مثبت بخش تولید را تایید می‌کند.
اسفند سوزان تولید
اگر کمی بدبین باشیم، باید درباره افول تولید در اسفندماه99 و تداوم این روند در بهار 1400 به سیاست‌گذار صنعت نهیبی جدی بزنیم. در غلتیدن کالاهای منتخب صنعتی از وضعیت رونق چشمگیر در بهمن99 به افول تولید در اسفند99 موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. بررسی «دنیای‌اقتصاد» از روند تولید 36 کالای منتخب صنعتی در فاصله فروردین تا اسفند 99 نشان می‌دهد در اسفندماه99 اغلب کالاهای منتخب با کاهش تولید نسبت به ماه قبل کار خود را ادامه داده‌اند. بررسی دقیق‌تر آمارها نشان می‌دهد از 36کالای منتخب، 21کالا نسبت به بهمن 99 افت تولید داشته و 11 کالا رشد تولید را تجربه کرده‌اند ضمن اینکه آمار چهار کالا نیز برای بهمن‌ماه مشخص نیست. روندی که اگر تداوم یابد، باید رکود تولید در بهار 1400 را قطعی دانست. برای فهم این وضعیت لازم است بدانیم شواهد موجود چه می‌گویند. به نظر می‌رسد برمبنای شواهد، رکود تولید در اسفند عموما ناشی از کمبود قطعات، مایحتاج و مواد اولیه تولید بوده ضمن اینکه نیاز به ماشین‌آلات تولید، دسترسی به اعتبارات بانکی، و رشد هزینه تولید بوده است. هرچند افزایش ظرفیت مصرفی در بازارهای خارجی نیز در گزارش شامخ مشاهده می‌شود.
