شیوع بحران آب در ۲۶ استان کشور
با این همه، بنا بر آمارهای سازمان هواشناسی کشور، تعداد معدودی از استانها از جمله بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، کردستان و یزد نسبت به میانگین بلندمدت افزایش بارش داشته و بقیه استانها با کاهش بارش مواجه بوده‌‌‌اند. مقایسه اختلاف میان مجموع بارش استانها با میزان بارشها در بلندمدت از ابتدای سال آبی جاری تا تاریخ ۲۶اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد که استان‌‌‌های گیلان، مازندران، گلستان، قزوین و تهران نسبت به بقیه استان‌‌‌های کشور وضعیت وخیم‌‌‌تری را تجربه کردهاند. این استانها پیش از این، جزو استان‌‌‌های پربارش کشور محسوب می‌‌‌شدند؛ اما حالا با بحران کمبود بارش مواجه شده‌‌‌اند. به‌‌‌دنبال مشاهده این روندها، کنشگران اقتصاد جهانی طی دودهه اخیر، هرسال بحران آب را یکی از معضلات عمده جهانی معرفی کردهاند.
از سوی دیگر ضعف نظام‌‌‌های کنونی حکمرانی آب، بهویژه در کشورهای در حال توسعه، به‌وضوح قابل مشاهده شده است. طی وقوع دوره‌‌‌های خشکسالی، مدیران و سیاستگذاران این کشورها نتوانسته‌‌‌اند به اندازه کافی تقاضای آب را مدیریت کنند. در واقع سیاستگذار با پاسخ مثبت به تقاضا، باعث می‌شود این باور که منابع آب بی‌انتهاست، به وجود آید. سیاستگذار می‌‌‌پندارد بهترین راه برای جلوگیری از وقوع اختلال در اقتصادهای محلی و منطقه‌‌‌ای یا بروز تعارضات اجتماعی، رفع تقاضای آبی است. پاسخ‌‌‌‌‌‌های مدیریت آب به این تقاضاها، عمدتا تحت سیطره مهندسی عرضه‌‌‌گرا و شامل ساخت مخزن‌‌‌ها، کانال‌‌‌ها، خطوط لوله و چاه‌‌‌ها و شیرین کردن آب دریاها یا انتقال آب از مناطق پرآب‌تر به مناطق کم‌آب بوده است. اما مشکل اصلی آب در سیاستگذاری در این حوزه از کجاست؟ گفتمان جهانی آب معتقد است بحران آب و فقدان پایداری منابع آبی که موجب خشک شدن رودخانه‌‌‌ها، تالاب‌‌‌ها و آبخوان‌‌‌ها در دهه‌های گذشته بوده است، بیش از آنکه ناشی از کمبود فیزیکی آب باشد، محصول سیاست‌‌‌های عمومی است که از طریق یارانه‌‌‌ها و نرخ‌‌‌گذاری پایین آب، انگیزه استفاده بیش از حد آب را فراهم کردهاند.
ریشه‌‌‌های بحران آب ایران
ارزیابی‌‌‌ها حاکی از این است که تکرار یک‌خطای سیاستی در حوزه آب عامل بروز بحران در کشور شده است. این خطا عبارت از نهادینه‌شدن پیش‌‌‌فرض غلط مبنی بر بی‌‌‌انتها بودن منابع در ذهن سیاستگذار است. در ایران هم در چند دهه گذشته، سیستم توزیع آب توسط سیاستگذار، سبب افزایش انفجارگونه در بهره‌‌‌برداری از آب‌‌‌های زیرزمینی، بهویژه در بخش کشاورزی شده است. این امر در بسیاری از مناطق جهان، بهویژه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، وابستگی به منابع آب زیرزمینی در تامین تقاضای آب کشاورزی، شهرها و صنایع را افزایش داد. سیاست‌هایی از قبیل انتقال آب از دریاها به مناطق مرکزی کویری برای تامین آب صنایع، یکی از این سیاست‌‌‌هاست. کارشناسان برای حل بحران آب در ایران دو نسخه را پیشنهاد می‌دهند که یکی بلندمدت و دیگری میانمدت است.
در نسخه میانمدت، تقویت فرهنگ اقتصادی آب برای پذیرش کمبود آب از سوی عموم مردم و فعالان اقتصادی، از مهم‌ترین و ضروری‌‌‌ترین اقداماتی است که باید اتفاق بیفتد تا همراهی همگانی و مطالبه عمومی برای اقدامات حفاظتی آب ایجاد شود. علاوه بر این، استفاده از تلنگرهای رفتاری برای تغییر عادت‌‌‌ها و الگوهای مصرف آب در بخش‌‌‌های مختلف کشاورزی، شرب و صنعت، شاید کم‌‌‌هزینه‌‌‌ترین اقدام مدیریتی برای دوره کوتاهمدت باشد. وزارت نیرو نیز از دوسال گذشته، اقدامات جدی تشویقی و تنبیهی را برای مشترکان پرمصرف و کم‌مصرف آب در نظر گرفته که هر یک از این اقدامات می‌‌‌تواند راهکار خوب اما کوتاهمدت برای کنترل مشکل آب باشد. نسخه میانمدت یا نسخه طولانی‌تر رفع بحران آب، متکی بر اصلاح سیاست قیمتی و نظام تعرفه در آب‌‌‌های سطحی مهارشده و تصفیه‌‌‌شده و آب‌‌‌های زیرزمینی در مصارف مختلف است. استفاده صحیح از رویکرد آب مجازی برای کاهش صادرات و تولید محصولات آب‌‌‌بر و اصلاح الگوهای کشت، ارتقای بهره‌‌‌وری نهاده آب در فرآیندهای تولید صنعت و کشاورزی، هدفمندسازی یارانه انرژی در بخش‌‌‌های پرمصرف آب و اصلاح قوانین اقتصادی آب از جمله مواردی هستند که می‌‌‌توانند در حیطه اقتصاد آب در میانمدت مدنظر قرار گیرند.
آخرین آمار بارشهای استانها
هرگاه یک‌لیتر آب را به‌طور یکنواخت در یک‌مترمربع زمین بریزیم، برابر است با یک‌میلی‌متر؛ زیرا هر مترمربع ۱۰هزار سانتی‌مترمربع و هر لیتر آب برابر هزار سانتی‌مترمکعب است.
از تقسیم هزار سانتی‌مترمکعب آب به ۱۰هزار مترمربع سطح زمین عدد یک‌دهم سانتی‌متر حاصل می‌شود که یک‌دهم سانتی‌متر همان یک‌میلی متر است. معیار محاسبه بارشها ۲۰۰میلی‌متر و منفی ۲۰۰میلی‌متر است.
گیلان: اختلاف بارشها در استان گیلان منفی ۱/ ۱۸۳میلی‌متر بوده است.
مازندران: در استان مازندران بارشها نسبت به میانگین بلندمدت، منفی ۱۴۲میلی‌متر بوده است.
گلستان: بارشهای این استان نسبت به میانگین بلندمدت، منفی ۶/ ۱۳۴میلی‌متر بوده است.
قزوین: در این استان بارشها نسبت به میانگین بلندمدت، منفی ۵/ ۱۳۳میلی‌متر بوده است.
تهران: بارشهای این استان نسبت به میانگین بلندمدت منفی ۶/ ۱۰۷میلی‌متر بوده است.
خراسان‌رضوی: بارشها در این استان منفی ۳/ ۱۰۰میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت، کاهش داشته است.
مرکزی: در استان مرکزی، میزان بارشها نسبت به میانگین بلندمدت منفی ۷/ ۹۷میلی‌متر بوده که کاهشی ارزیابی شده است.
همدان: بارشهای استان همدان نسبت به میانگین بلندمدت در همین استان کاهش داشته است. این میزان، منفی ۶/ ۹۴میلی‌متر ارزیابی شده است.
البرز: میزان بارشهای البرز نسبت به میانگین بلندمدت منفی ۹/ ۹۲میلی‌متر بوده است.
لرستان: میزان بارشهای این استان نسبت به بلندمدت در همین استان، منفی ۲/ ۷۷میلی‌متر بوده است.
آذربایجان‌غربی: بارشهای این استان نسبت به میانگین بلندمدت در همین استان برابر منفی ۵/ ۷۵میلی‌متر بوده است.
آذربایجان‌شرقی: در این استان، میزان بارشهای امسال نسبت به میانگین بلندمدت همین استان، منفی ۶/ ۷۲میلی‌متر بوده است.
اردبیل: میانگین بارشها در استان اردبیل نسبت به میانگین بلندمدت، منفی ۴/ ۶۶میلی‌متر بوده است.
هرمزگان: میانگین بارشهای استان هرمزگان نسبت به بازه زمانی بلندمدت در همین استان منفی ۹/ ۶۲میلی‌متر بوده است.
خراسان‌شمالی: بارشهای استان نسبت به میانگین بلندمدت، کاهش داشته و این میزان، منفی ۹/ ۶۲میلی‌متر ارزیابی شده است.
قم: میانگین بارشها در استان قم، نسبت به میانگین بلندمدت بارندگی در همین استان منفی ۴/ ۵۳میلی‌متر ارزیابی شده است.
کرمان: میزان بارندگی‌ها در استان کرمان نسبت به میانگین بلندمدت در همین استان، منفی ۳/ ۵۳میلی‌متر ارزیابی شده است.
سمنان: بارندگی‌های سال آبی جاری در این استان نسبت به میانگین بلندمدت همین استان، منفی ۳/ ۴۵میلی‌متر بوده است.
زنجان: در استان زنجان میانگین بارشها در یک‌سال اخیر آبی تا ۲۶اردیبهشت‌ماه، معادل منفی ۵/ ۴۱میلی‌متر نسبت به میانگین بلندمدت بوده است.
فارس: میانگین بارشهای استان فارس نسبت به بلندمدت بارشها در همین استان برابر منفی ۸/ ۳۹میلی‌متر بوده است.
سیستان و بلوچستان: میزان بارندگی در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به میانگین بلندمدت این استان، منفی ۳/ ۳۸میلی‌متر بوده است.
چهارمحال و بختیاری: میانگین بارشها در این استان، منفی ۳۴میلی‌متر بوده است.
خراسان‌جنوبی: میزان بارشها نسبت به میانگین بلندمدت در این استان منفی ۳/ ۳۳میلی‌متر بوده است.
کرمانشاه: میانگین بارندگی‌ها در استان کرمانشاه معادل منفی ۷/ ۳۱میلی‌متر بوده است.
اصفهان: میانگین بارشهای این استان نسبت به بلندمدت معادل منفی ۵/ ۱۲میلی‌متر بوده است.
یزد: میانگین بارشهای این استان نسبت به بلندمدت معادل ۷/ ۲میلی‌متر بوده است.
کردستان: میانگین بارشها در استان کردستان برابر ۸میلی‌متر بوده است.
خوزستان: میانگین بارشهای این استان نسبت به میانگین بلندمدت در همین استان، برابر ۷/ ۱۱میلی‌متر بوده است.
کهگیلویه و بویراحمد: میانگین بارشها در این استان نسبت به میانگین بلندمدت بارندگی‌ها در همین استان، ۸/ ۴۹میلی‌متر بوده است.
بوشهر: میانگین بارشها در استان بوشهر نسبت به میانگین بلندمدت این بارشها در همین استان، ۳/ ۸۴میلی‌متر بوده است.
