آیا تماشای آنلاین محتوا و عادت‌‌‌‌‌های دیجیتال به بحران زیست‌محیطی دامن می‌زند؟
ردپای کربنی پخش آنلاین
استریم و زیرساخت‌های انرژی‌‌‌‌‌بر
فرآیند استریم محتوا بسیار پیچیده‌‌‌‌‌تر از آن چیزی است که به‌نظر می‌رسد. این فرآیند به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: مراکز داده، شبکه‌‌‌‌‌های انتقال داده و دستگاه‌های کاربری.
۱- مراکز داده
مراکز داده، قلب تپنده خدمات استریم، سرورهایی هستند که اطلاعات را ذخیره، پردازش و ارسال می‌کنند. این مراکز به‌صورت شبانه‌‌‌‌‌روزی فعال بوده و مصرف انرژی بالایی دارند. علاوه‌بر انرژی موردنیاز برای پردازش داده‌ها، این مراکز نیازمند سیستم‌های خنک‌‌‌‌‌کننده قوی برای جلوگیری از داغ‌شدن سرورها هستند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، مراکز داده در سال۲۰۲۲ بین ۲۴۰ تا ۳۴۰ تراوات‌‌‌‌‌ساعت برق مصرف کرده‌اند که حدود یک تا ۱.۵درصد از مصرف کل برق جهان را شامل می‌شود.
۲- شبکه‌‌‌‌‌های انتقال داده
انتقال داده از سرورها به‌دستگاه‌های کاربری نیازمند شبکه‌‌‌‌‌های انتقال اطلاعات است که انرژی زیادی مصرف می‌کنند. این شبکه‌‌‌‌‌ها شامل کابل‌‌‌‌‌های فیبرنوری، ایستگاه‌‌‌‌‌های مخابراتی و زیرساخت‌های اینترنت بی‌‌‌‌‌سیم هستند. آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که شبکه‌‌‌‌‌های انتقال داده نیز در سال۲۰۲۲ بین ۲۶۰ تا ۳۶۰ تراوات‌‌‌‌‌ساعت برق مصرف کرده‌باشند.
۳- دستگاه‌های کاربری
دستگاه‌هایی که برای استریم استفاده می‌کنیم، مانند تلویزیون‌‌‌‌‌ها، لپ‌تاپ‌‌‌‌‌ها و تلفن‌های هوشمند، بخش دیگری از مصرف انرژی را تشکیل می‌دهند. طبق گزارش موسسه Carbon Trust، دستگاه‌های کاربری معمولا بزرگ‌‌‌‌‌ترین سهم را در انتشار کربن ناشی از استریم دارند.
برآورد اثرات کربنی استریم
تخمین اثرات کربنی استریم بسته به عوامل مختلف متفاوت است؛ از جمله کیفیت ویدئو، نوع دستگاه و کارآیی شبکه. طبق مطالعه Carbon Trust، تماشای یک ساعت ویدئوی درخواستی (Video-on-Demand) در اروپا در سال۲۰۲۰ حدود ۵۵گرم دی‌‌‌‌‌اکسید‌کربن معادل تولید کرده‌است. این میزان ممکن است به‌‌‌‌‌ظاهر کم به‌نظر برسد، اما وقتی‌میلیاردها ساعت استریم در سراسر جهان را درنظر بگیریم، این اعداد بسیار معنادار می‌شوند. چندین عامل می‌توانند میزان کربن ناشی از استریم را تحت‌تاثیر قرار دهند:
۱- کیفیت ویدئو
هرچه کیفیت ویدئو بالاتر باشد مثلا K۴، حجم داده‌های موردنیاز برای انتقال بیشتر است و این به مصرف انرژی بالاتر منجر می‌شود. بااین‌حال، Carbon Trust گزارش داده که تغییر کیفیت ویدئو تاثیر جزئی بر میزان انتشار کربن دارد.
۲- نوع دستگاه
نوع دستگاهی که برای استریم استفاده می‌شود نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. به‌عنوان مثال، استریم از طریق تلویزیون‌‌‌‌‌های بزرگ معمولا انرژی بیشتری نسبت به تلفن‌های هوشمند مصرف می‌کند.
۳- منبع انرژی
منبع تامین انرژی نیز در تعیین اثرات کربنی استریم اهمیت دارد. اگر برق مورد‌استفاده از منابع تجدیدپذیر تامین شود، اثرات کربنی به‌‌‌‌‌مراتب کمتر خواهد بود.
راه‌‌‌‌‌حل مصرف دیجیتالی پایدار
برای کاهش اثرات محیط‌زیستی استریم، می‌توان اقداماتی در سطوح مختلف انجام داد، از سیاستگذاری‌های دولتی گرفته تا تغییرات رفتاری کاربران.
۱- افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
یکی از مهم‌ترین راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌ها، تغییر به سمت استفاده از انرژی تجدیدپذیر در مراکز داده و شبکه‌‌‌‌‌های انتقال داده‌است. شرکت‌های بزرگی مانند گوگل و آمازون تلاش‌هایی برای تامین انرژی مراکز داده خود از منابع تجدیدپذیر انجام داده‌اند، اما این روند باید تسریع شود.
۲- افزایش کارآیی مراکز داده
فناوری‌های پیشرفته مانند هوش‌مصنوعی می‌توانند به بهبود کارآیی مراکز داده کمک کنند. به‌عنوان مثال، می‌توان از الگوریتم‌های هوشمند برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش اتلاف گرما استفاده کرد.
۳- آگاه‌‌‌‌‌سازی کاربران
کاربران می‌توانند با تغییر عادت‌‌‌‌‌های خود به کاهش انتشار کربن کمک کنند. به‌عنوان مثال، دانلود ویدئوها به‌‌‌‌‌جای استریم مداوم، استفاده از دستگاه‌های کم‌‌‌‌‌مصرف و کاهش تماشای ویدئوهای باکیفیت بسیار بالا در مواقع غیرضروری می‌توانند تاثیرگذار باشند.
۴- پشتیبانی از سیاست‌های سبز
دولت‌‌‌‌‌ها می‌توانند با وضع قوانین سختگیرانه‌‌‌‌‌تر درباره مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای توسط مراکز داده و شبکه‌‌‌‌‌ها، تاثیرات کربنی را کاهش دهند.
۵- تحقیق و توسعه
سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌های پاک‌‌‌‌‌تر و کم‌‌‌‌‌مصرف‌‌‌‌‌تر می‌تواند به شکل‌گیری آینده‌‌‌‌‌ای پایدارتر کمک کند. از فناوری‌های جدید برای بهبود زیرساخت‌های اینترنت گرفته تا توسعه دستگاه‌های کارآمدتر.
با وجود چالش‌های زیست‌محیطی، استریم محتوا در مقایسه با روش‌هایی مثل خرید یا اجاره دیسک‌‌‌‌‌های فیزیکی، می‌تواند گزینه‌‌‌‌‌ای پایدارتر باشد. این امر به شرطی محقق می‌شود که زیرساخت‌های مرتبط با استریم به سمت مصرف انرژی پاک‌‌‌‌‌تر حرکت کنند. استریم ویدئو بخشی از زندگی مدرن است که امکان بازگشت به گذشته را غیرممکن می‌سازد، بااین‌حال آگاهی از اثرات زیست‌محیطی این فرآیند و اقدام برای کاهش این اثرات ضروری است. از سیاستگذاران و شرکت‌های فناوری گرفته تا کاربران نهایی، همه می‌توانند در شکل‌دهی به آینده‌‌‌‌‌ای پایدارتر سهیم باشند. با تلاش مشترک، می‌توان تعادل بین لذت بردن از فناوری و حفظ محیط‌زیست را برقرار کرد.
