چرا دولت و شهرداری به «وضعیت قرمز» در شهر بی‌تفاوت شده‌اند؟
متهم ردیف اول «مه‌دود» پایتخت
گزارش «دنیای‌اقتصاد» از پشت آمارهای «آلودگی شدید هوای تهران»
عكس: دنیای اقتصاد
رصد آماری درباره کیفیت هوای شهر تهران در ۲۸ روز اول آذرماه نشان‌دهنده سوءبرداشت دولت و مسوولان شهر تهران در ارتباط با آلودگی شدید هوای پایتخت است. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، درحالی‌که آمارهای مربوط به شاخص آلودگی هوای شهر تهران نشان می‌دهد از ابتدای آذرماه تا پایان روز گذشته -۲۸ روز اول آذرماه- حتی یک روز هوای پاک در شهر تهران وجود نداشته است، بی‌تفاوتی دولت و شهرداری به موضوع آلودگی در روزهای اخیر از یک سوء برداشت نسبت به شرایط فعلی هوای پایتخت حکایت دارد. از آنجا که شرایط قرمز و نارنجی هوای شهر تهران به لحاظ میزان آلودگی از ابتدای ماه جاری تا روز گذشته، تحت‌تاثیر شرایط جوی مربوط به فصول سرد سال قرار گرفته است به‌نظر می‌رسد دولت و مسوولان شهری تهران به این سوءبرداشت که کاهش افق دید در روزهای اخیر در شهر تهران تحت تاثیر مه‌آلود شدن هوا است، دچار شده‌اند و موضوع آلودگی شدید هوای شهر تهران به‌خصوص در شرایط حساس فعلی، چندان برای آنها حساسیت‌برانگیز نبوده‌است.
طی روزهای اخیر درحالی شاخص آلودگی هوای شهر تهران برای ساعاتی در شرایط قرمز(ناسالم برای همه گروهها) و عمدتا در شرایط نارنجی(ناسالم برای گروه‌های حساس) قرار گرفت که این شرایط اضطراری با تغییرات جوی یعنی تجمع سنگین ابر و بارش باران در شهر تهران در برخی ساعات همزمان شد. همین تغییرات جوی موجب بروز یک تصور در میان برخی از مردم و یک سوءبرداشت در مسوولان شهر تهران شد مبنی بر اینکه کاهش افق دید در شهر تهران ناشی از مه‌آلود شدن هوا به دنبال کاهش دما، تجمع ابر و بارش باران است غافل از آنکه ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای شهر تهران از قرار گرفتن وضعیت کیفیت هوای پایتخت در شرایط نارنجی در عمده روزهای آذرماه و شرایط قرمز در برخی از ساعت‌های این ماه خبر می‌دهد. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد شاخص آلودگی هوای شهر تهران در یک هفته اخیر در بسیاری مواقع در مرز ۱۵۰ قرار داشته است و میانگین این شاخص در ۲۸ روز اول آذرماه برابر با ۱۱۰ یعنی ناسالم برای گروه‌های حساس بوده است هر چند میزان آلودگی و عدد شاخص در روزهای اخیر افزایش یافته به این معنا که بر میزان و شدت آلودگی هوای شهر تهران افزوده شده است. آمارها نشان می‌دهد شاخص آلودگی هوای شهر تهران در ۲۴ ساعت منتهی به صبح دیروز - جمعه- ۱۴۴ بوده است و هوای شهر تهران برای گروه‌های حساس مانند سالمندان، کودکان و افراد بیمار در شرایط ناسالم قرار داشته است. در ۲۴ ساعت منتهی به صبح پنج‌شنبه گذشته شاخص آلودگی هوا روی عدد ۱۳۴ و طی یک هفته قبل به‌طور متوسط بیش از ۱۲۰ بوده است.
در ساعات ۲۰ تا ۲۳ روز پنج‌شنبه با عبور شاخص آلودگی هوای تهران از مرز ۱۵۰ و رسیدن آن به عدد ۱۵۱ هوای شهر تهران در وضعیت قرمز یعنی ناسالم برای همه گروهها قرار گرفت. حتی در ساعات ۲۱ تا ۲۴ روز چهارشنبه هفته گذشته که هوای شهر تهران بارانی بود نیز شاخص آلودگی هوای شهر تهران روی عدد ۱۵۱ قرار داشت. اما از آنجا که این آلودگی شدید با تحولات جوی و بارش باران و سپس ادامه تجمع ابر در آسمان همراه شد مردم و مسوولان با این تصور و سوءبرداشت مواجه شدند که کاهش افق دید در شهر تهران ناشی از مه‌آلود شدن هوای پایتخت است و نه آلودگی. آلودگی هوای شهر تهران در ۲۸ روز اول آذرماه امسال درحالی بسیار شدیدتر از آلودگی هوای شهر تهران در مدت مشابه سال قبل یعنی ۲۸ روز اول آذرماه سال گذشته بوده است که به‌نظر می‌رسد امسال مسوولان شهر تهران و دولت نسبت به این موضوع حساسیت کمتری دارند و نسبت به وضعیت خطرناک فعلی بی‌تفاوت شده‌اند. این در حالی است که در سال‌جاری به دلیل شیوع بیماری کرونا و افزایش خطر آلودگی هوا برای شهروندان، آسیب‌پذیری شهروندان نسبت به آلودگی هوا از همه سال‌های گذشته بیشتر شده است. در ۲۸ روز اول آذرماه درحالی پایتخت فاقد هوای پاک بوده است که کیفیت هوای تهران در ۱۰ روز از این ماه در وضعیت زرد و ۱۸ روز در وضعیت نارنجی قرار داشته است. در برخی از ساعات نیز وضعیت هوا قرمز و ناسالم برای همه گروهها بوده است. در بازه زمانی مشابه سال گذشته تعداد روزهای ناسالم ۱۳ روز بوده است.
گمانه‌زنی‌های موجود نشان می‌دهد پنج عامل می‌تواند به‌عنوان منابع آلودگی هوای شهر تهران در شرایط فعلی مورد بررسی قرار گرفته و معرفی شود. اولین عامل(متهم ردیف اول) به مازوت‌سوزی از سوی نیروگاه‌های اطراف تهران و حتی برخی از شهرهای مجاور پایتخت مربوط می‌شود که منجر به افزایش ذرات معلق ناشی از گاز گوگرد در هوا می‌شود. زمستان سال گذشته، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست اعلام کرد به دلیل تحریم‌ها وزارت نفت موفق به صادرات مازوت تولیدی خود نشده است و به دلیل پرشدن انبارهای مازوت پالایشگاه‌ها این مراکز در آستانه تعطیلی قرار گرفتند. در نتیجه این اجبار ایجاد شد که نیروگاه‌ها به مازوت‌سوزی روی آورند و همین موضوع منجر به آلودگی هوای شهر تهران شد. امسال اما هنوز در این مورد اظهار نظر رسمی از سوی مسوولان ارائه نشده است. دومین عامل و گمانه‌زنی مربوط به وضعیت نامطلوب کیفیت بنزین مورد استفاده از سوی خودروهاست. سال گذشته به‌دنبال آزمایش‌های صورت گرفته از سوی بخشی از مدیریت شهری تهران اعلام شد غلظت گوگرد موجود در بنزین به لحاظ ذره در میلیارد (ppb) در برخی از جایگاه‌های سوخت شهر تهران بیش از دو برابر میزان استاندارد است و به دلیل کیفیت نامطلوب بنزین ذرات با قطر کمتر از ۵/ ۲ میکرون در هوای شهر افزایش یافته و منجر به بروز و تشدید آلودگی هوای تهران شده است. گاز so۲ یا دی‌اکسید گوگرد یکی از آلاینده‌های هوای شهر تهران است که غلظت آن در ۲۸ روز اول آذرماه پارسال کمتر از ۲۵ بوده است این در حالی است که در ۲۸ روز اول آذرماه امسال غلظت این آلاینده بیش از ۴۰ بوده است. حتی در روز گذشته غلظت so۲ موجود در هوا به عدد ۴۶ رسیده است که نشان‌دهنده ردپای گوگرد در آلودگی هوای تهران است. افزایش میزان رفت وآمد با خودروی شخصی در سطح شهر به دلیل خودداری گروه زیادی از شهروندان برای استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی و جدی نگرفتن موضوع دورکاری از سوی دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی دیگر متهم آلودگی هوای شهر تهران در آذرماه است. چهارمین متهم آلودگی هوای تهران عاملی غیرانسانی است و به اصطلاح «انسان‌ساز» نیست. این عامل به پدیده وارونگی دما در زمستان و فصول سرد سال مربوط می‌شود که تغییرات جوی امکان چرخش هوای سرد وگرم در جو را سلب می‌کند و باعث می‌شود هوای آلوده که گرم‌تر است نتواند با هوای تمیز جایگزین شود.
پنجمین عامل مربوط به معافیت خاموش خودروها از معاینه فنی و کاهش سختگیری‌های پیشین در این زمینه است. در ابتدای دوره اخیر مدیریت شهری برای خودروهای فاقد معاینه فنی جرایم سنگین درنظر گرفته شد اما هم اکنون و بنا بر مشاهدات و گزارش‌های شهروندان و براساس آنچه برای بخش قابل توجهی از مالکان خودرو فاقد معاینه فنی محرز شده است سختگیری‌های پیشین در این زمینه از مدتی قبل اعمال نمی‌شود.
