قبل از هر چیز بیان دو مقدمه ضروری است؛ مقدمه اول این است که تفاوت اساسی صنعت برق با دیگر انواع کالاها عدم امکان در تفکیک اساسی بین تولید و مصرف است؛ به این مفهوم که اگر در شبکه برق مصرف‌کننده وجود نداشته باشد، تولید برق هم غیرممکن است درحالی‌که در اجناس و کالاها این دو کاملا قابل تفکیک هستند. به عبارت دیگر، با روش‌های عادی و کم‌هزینه امکان ذخیره‌سازی برق وجود ندارد. پس در صنعت برق برخلاف اکثر صنایع امکان انبار و احتکار در برق نیست. پس اساسا سود و منفعت بنگاه‌های مختلف در صنعت برق فارغ از اینکه در کدام بخش صنعت باشند به مصرف برق وابستگی حیاتی دارند. خلاصه این مقدمه این است که اعمال خاموشی به نفع هیچ گروه و ذی‌نفعی در صنعت برق نیست. مقدمه دوم آنکه مولدهای عمده و تاثیرگذار در صنعت برق از نوع سنکرون بوده و امکان فعالیت در زمان افت یا افزایش فرکانس را ندارند. از این رو، در صنعت برق همه کشورهای دنیا مراکز جهت حفظ دقیق فرکانس در سراسر شبکه وجود دارد. افزایش یا کاهش فرکانس در حقیقت به مفهوم تراز بین تولید و مصرف انرژی برق بوده و به عبارت دیگر میزان تولید و مصرف باید با یکدیگر برابر باشد و این موضوع باید به‌صورت کاملا بر خط و لحظه‌ای پایش شده و در صورت هرگونه کاهش یا افزایش، اقدام مقتضی را اجرا کرد. به این صورت که در صورت کاهش مصرف (که باعث افزایش فرکانس می‌شود) مولدها خاموش می‌شوند و در صورت افزایش مصرف (که باعث افت فرکانس می‌شود) مولدها به‌کار گرفته می‌شود. طبیعی است تعداد مولدها و میزان تولید آنها سقف مشخصی دارند که تولید بیش از آن امکان‌پذیر نیست.

حال به موضوع انواع قطعی در شبکه برق برمی‌گردیم.

۱. در بعضی از مواقع نیاز است تعمیر پیشگیرانه یا توسعه و ارتقایی صورت پذیرد. در این صورت خاموشی به مشترکان اعمال می‌شود. این خاموشی‌ها با نام خاموشی خواسته یا بی‌برنامه شناخته می‌شود. درحال‌حاضر وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه خصوصا شرکت‌های توزیع در حال توسعه به‌کارگیری روش‌هایی برای کم کردن خاموشی اعمالی با برنامه به مشترکان هستند. مانند تکنولوژی خط گرم، اتوماسیون شبکه، افزایش نقاط مانور.۲. در بعضی از مواقع خاموشی به علت رخداد عیب در تجهیزات شبکه است. این خاموشی‌ها با عنوان خاموشی ناشی از عیب و ناخواسته یا بی‌برنامه نام‌گذاری می‌شود. مهم‌ترین هدف در فرآیندهای ارتقای شبکه به جهت کاهش تعداد و زمان این خاموشی‌ها است.

۳. نوع سوم اعمال خاموشی ترکیبی از دو حالت فوق است، به نحوی دارای برنامه بوده و از سوی دیگر بی‌برنامه است. به این نحو که میزان امکان تولید مولدها در سراسر کشور برای دوره کوتاه‌مدت پیش‌بینی می‌شود. همچنین میزان نیاز مصرف در کل کشور به‌صورت ساعت به ساعت پیش‌بینی می‌شود. اگر بدون تمهید و برنامه شبکه به حالت عادی فعالیت کند، لازم است با افزایش مصرف و پیشی گرفتن آن از میزان تولید به جهت پایداری شبکه و عدم افت شدید در فرکانس و در نتیجه آن ضربه جبران ناپذیر به شبکه میزان اضافه تقاضا خاموش شود. در این حالت نه زمان خاموشی و نه میزان آن قابل پیش‌بینی نیست. فراموش نشود که کارآیی مولدها نیز مثل خودروی شخصی شما قابل پیش‌بینی دقیق نیست و از طرفی میزان مصرف نیز به وابسته به متغیرهای بسیار زیادی است. از درجه هوا و میزان رطوبت تا برگزاری یک مسابقه فوتبال یا پخش قسمتی از یک سریال جذاب. در این نوع سوم از اعمال خاموشی که میزان و زمان آن قابل پیش‌بینی بوده، اما دقت آن کامل نیست، مدیریت اضطراری بار خوانده می‌شود. برای افزایش دقت و قابل برنامه‌ریزی شدن آن ارتقا و به‌روزآوری روش‌های پیش‌بینی نیاز مصرف بسیار مهم است و برای حداقل کردن این خاموشی، علاوه بر افزایش ظرفیت تولید در نیروگاه‌ها که سرمایه و زمان خود را می‌طلبد، مدیریت مصرف برق از طرف آحاد جامعه سهم بسزایی خواهد داشت. سیستم‌های اندازه‌گیری هوشمند که نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد یا سیاست‌های تعرفه‌گذاری مختلف که با این رویکرد اتخاذ شده است، در این راستا است.

پروژه کاهش پیک در صنعت برق سابقه ۱۱ساله دارد. به جهت کاهش پیک صنعت برق در دوره‌های گذشته اقدامات شاخصی انجام داده است. مانند ترویج لامپ‌های کم‌مصرف، مقابله با هدر‌رفت‌های انرژی در شبکه متعلق به وزارت نیرو یا برخورد با هدر رفت انرژی توسط مشترکان (عمدی یا سهوی) اجرا شده است. حاصل این تلاش‌ها انتقال ساعات حداکثر استفاده انرژی (ساعت پیک) از شب به روز است.بدیهی است خاموشی‌های نوع اول (خاموشی خواسته) برای ارتقای شبکه الزامی است و خاموشی‌های نوع دوم (خاموشی‌های ناخواسته و به علت رخداد عیب در شبکه) خارج از کنترل بوده و امری اجتناب‌ناپذیر است.در راستای رفاه حال مردم و با توجه به درس آموخته‌های تابستان ۹۷، شرکت‌های توزیع اقدام به فراهم ساختن بسترهای مناسبی جهت اطلاع‌رسانی خاموشی‌ها مانند اپلیکیشن موبایل، وب‌سایت شرکت‌های توزیع، شبکه‌های اجتماعی و... کرده‌اند. بنابراین بسترهای اطلاع رسانی خاموشی که برای هر سه نوع خاموشی بوده ابزار مفید برای برنامه‌ریزی شهروندان و در نتیجه در راستای افزایش رضایتمندی مشترکان است. اما تمام تلاش صنعت برق بر این موضوع است که سال آتی خاموشی از نوع مدیریت اضطراری بار وجود نداشته باشد.

اخبار مرتبط