موج سوم تولید برق از سامانه‌های خورشیدی
سید محمد جواد موسوی، عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به موج سوم تولید برق در دنیا گفت: در ایران نیز با اجرای روش خرید تضمینی برق ۲۰ ساله از سامانه‌های خورشیدی بخش خصوصی که توسط شرکت‌های توزیع برق و به نمایندگی از سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا) صورت می‌گیرد، متقاضیان زیادی به سمت نصب سامانه‌های خورشیدی روی سقف ساختمان‌ها و سوله‌های صنعتی و زمین‌های کشاورزی بلااستفاده روی آورده‌اند. در ایران تاکنون حدود ۴هزار سامانه خورشیدی کوچک مقیاس (کمتر از ۱۰۰ کیلوات) برابر ظرفیت مجموعا ۴۵ مگاوات نصب شده است که ظرفیت زیادی نیست، ولی پتانسیل رشد بسیار بالایی دارد. به گفته موسوی در آلمان تا پایان سال ۲۰۱۹ مجموعا حدود ۴۹ گیگاوات (هزارمگاوات) نیروگاه خورشیدی نصب شده است که این ظرفیت در تعداد ۸/ ۱ میلیون سیستم خورشیدی تجمیع شده‌اند و حیرت‌انگیز است که ۶۶ درصد یا دو سوم از این ظرفیت (بیش از ۳۲ گیگاوات) مربوط به سامانه‌های خورشیدی کوچک مقیاس کمتر از ۵۰۰ کیلووات هستند.
آفتاب عالم تاب ایران
عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق ایران معتقد است ویژگی جالب انرژی خورشیدی این است که آفتاب بر سراسر کشور ایران می‌تابد و جایی در کشور نیست که از تابش خورشید محروم باشد. کمترین تابش خورشید در شمال ایران، تقریبا برابر با بیشترین تابش خورشید در جنوب آلمان است. بنابراین کسبوکار سامانه‌های خورشیدی یکی از معدود زمینه‌های کسبوکار است که می‌توان آن را نه تنها در کلان‌شهر تهران و در مراکز استان‌ها، بلکه در شهرستان‌های دور افتاده و حتی مرزی و در روستاها ایجاد کرد و موجب توسعه آن منطقه شد. موسوی ادامه داد: در سال‌های اخیر بالغ بر ۱۵۰ شرکت فعال در زمینه سامانه‌های خورشیدی در سراسر کشور شکل گرفته‌اند که هم‌اکنون مشکلات و راهکارهای توسعه این فعالیت‌ها در قالب شورای سیاست‌گذاری کشوری شرکت‌های پیمانکار، مشاور، تامین‌کننده و تولیدکننده تجهیزات پیگیری می‌شود.
به گفته او، یکی از اولویت‌های اصلی که در جلسات این شورا مورد بررسی قرار گرفت، عدم تناسب نرخ خرید تضمینی برق با افزایش قیمت تمام شده سامانه‌های خورشیدی در ماه‌های اخیر است. با توجه به اینکه در ایران، برق خانگی به صورت یارانه‌ای و با نرخ ارزان در اختیار مردم قرار می‌گیرد، مصرف برق خورشیدی در خانه اقتصادی نیست و برق تولیدی سامانه‌های خورشیدی باید به صورت کامل توسط دولت (وزارت نیرو) طی قراردادهای خرید تضمینی برق بلندمدت خریداری شود. بنابراین کسبوکار این شرکت‌ها به شدت به نرخ خرید برق اعلامی از طرف وزارت نیرو وابسته است. او ادامه داد: از طرف دیگر، به دلیل اینکه قیمت سامانه‌های خورشیدی به صورت مستقیم به تورم و افزایش نرخ ارز وابسته است، هر چند وقت یکبار شاهد آن هستیم که قیمت تمام شده سامانه‌ها افزایش می‌یابد، ولی مدت زمان زیادی طول می‌کشد که وزارت نیرو نرخ خرید برق خود را با آن هماهنگ کند. برای مثال پس از افزایش بی‌رویه و چند برابری قیمت‌ها در سال ۹۷، حدود ۵/ ۱ سال (تا مهرماه سال ۹۸) طول کشید تا وزارت نیرو نرخ خرید برق خورشیدی را ۳۰ درصد افزایش داد. هم‌اکنون نیز شاهد افزایش قیمت تمام شده سامانه‌های خورشیدی هستیم و امیدواریم با توجه به نظر مثبت مدیریت جدید ساتبا و وزارت نیرو نسبت به توسعه سامانه‌های خورشیدی، اقدامات مناسبی برای افزایش نرخ خرید برق خورشیدی انجام گیرد. شورای سیاست‌گذاری همچنین پیشنهاد می‌کند مکانیزمی تعیین شود که نرخ پایه خرید برق در آینده به صورت شناور تغییر کند و نیازی به اعلام مجدد نرخ جدید نباشد. موسوی اظهار کرد: اعطای تسهیلات مناسب برای متقاضیان نصب سامانه‌های خورشیدی نیز در کنار خرید تضمینی برق نقش مهمی می‌تواند داشته باشد. ما همراه با مجموعه شرکت‌های فعال در زمینه سامانه‌های خورشیدی در سال گذشته با رایزنی با نمایندگان مجلس، تعداد ۱۰ هزار تسهیلات خورشیدی ۴۰ میلیون تومانی با نرخ بهره حداکثر ۸ درصد و یک سال تنفس را در قانون بودجه سال ۱۳۹۹ مصوب کردیم که همراه با خرید تضمینی برق می‌تواند موجب توسعه این صنعت شود.
مزارع خورشیدی به جای مزارع کشاورزی
عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق ایران افزود: جدا از برق خانگی، زمینه‌های دیگری نیز برای توسعه سامانه‌های خورشیدی وجود دارد، مانند سقف کارخانه‌ها در شهرک‌های صنعتی و زمین‌های کشاورزی. در بسیاری از استان‌های کشور هزاران هکتار زمین وجود دارد که از کم آبی رنج می‌برند و کشاورزی دیگر در آنها امکان‌پذیر نیست و ضرورت دارد به جای مزارع کشاورزی، مزارع خورشیدی احداث کنیم و به جای بذر و نهال، پنل‌های خورشیدی بکاریم. او ادامه داد: در صورت توجه جدی از سوی وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیط‌زیست، سازمان برنامه وبودجه، دولت و البته مجلس، می‌توان یک طرح برای نصب سامانه‌های خورشیدی روی زمین‌های کشاورزی همراه با تسهیلات مناسب در سراسر کشور تهیه و اجرا کرد. موسوی معتقد است وقتی یک سامانه خورشیدی روی یک زمین کشاورزی نصب می‌شود، نه تنها معیشت جایگزین برای کشاورز ایجاد می‌کند، بلکه از استفاده از آب برای کشاورزی برای ۲۰ سال نیز جلوگیری می‌شود و البته از مهاجرت روستاییان به حاشیه کلان‌شهرها نیز کاسته می‌شود. در کنار همه این موارد به اشتغال فراگیر آن برای افراد بومی اعم از تحصیلکرده و ... نیز می‌توان اشاره کرد. عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر اتاق ایران در پایان این گفت‌وگو اظهار کرد: با توجه به موارد ذکر شده، توسعه سامانه‌های خورشیدی، نه تنها برای تولید برق (به خصوص در ساعات پیک مصرف تابستان) که زیر بنای صنعت و اشتغال است، بلکه از منظر حفظ منابع آبی، ایجاد معیشت جایگزین برای کشاورزان و نیز جلوگیری از مهاجرت کشاورزان و ساکنان مناطق محروم به حاشیه کلان‌شهرها دارای اهمیت فراوان است. بنابراین نه تنها توجه وزارت نیرو بلکه توجه مجموعه دولت و مجلس را می‌طلبد. بخش‌خصوصی با تمام توان آمادگی دارد برای توسعه این سامانه‌ها در کشور گام بردارد.
