شرکت‌های تولیدکننده اوره و متانول در سال آینده چه وضعیتی خواهند داشت؟
عیارسنجی پتروشیمی‌های بورسی در ۱۴۰۱
اوره: اوره مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین کود شیمیایی جهان است و در فرآیندی دو مرحله‌ای از گاز طبیعی یا زغال‌سنگ تولید می‌شود. این کود در حاصلخیزی خاک و افزایش تولید محصولات کشاورزی نقش اساسی دارد. رشد اخیر قیمت غلات در بازارهای جهانی سبب رشد شدید تقاضا و به تبع آن قیمت اوره و جهش سه برابری قیمت آن شده است.
البته رشد قیمت گاز و زغال‌سنگ نیز از سمت بهای تمام شده سبب افزایش قیمت تمام شده اوره و به تبع آن افزایش قیمت فروش شده است. در ایران چند شرکت تولید اوره از جمله شرکت‌های بورسی پتروشیمی پردیس، پتروشیمی شیراز، صنایع پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی خراسان و کود شیمیایی اوره لردگان وجود دارند.
شرکت‌های غیربورسی از جمله پتروشیمی مسجد سلیمان (وابسته به «وصندوق») و شرکت پتروشیمی رازی (سهامدار خارجی) هستند. طرح‌های متعددی در حال ساخت است که از جمله پتروشیمی هنگام (متعلق به پتروشیمی نوری) در سال آینده وارد مدار تولید خواهد شد.
متانول: متانول مایعی بی‌رنگ است که از گاز طبیعی یا زغال‌سنگ تولید می‌شود. متانول به صورت سنتی در تولید فرمالدئید و اسید استیک کاربرد دارد، با این حال کاربردهای جدیدی از جمله تولید الفین از متانول و افزودنی به سوخت و اکتان افزا عملا مصارف بیشتری پیدا کرده‌اند. در سال اخیر، قیمت متانول رشد بیش از 200درصدی داشت.
بخشی از این رشد به دلیل رشد قیمت نفت به عنوان کالای جایگزین و بخش دیگر به دلیل افزایش شدید قیمت گاز در اروپا و همچنین قیمت زغال‌سنگ در چین بوده است. به دلیل سیاست‌های دولت چین در مدیریت سمت تقاضا، قیمت زغال‌سنگ کاهش شدیدی یافت و سبب کاهش قیمت تمام شده متانول شد، به نحوی که متانول در حال حاضر در محدوده 300 تا 330 دلار است. در ایران سه شرکت متانول‌ساز در بورس پذیرفته شده‌اند که شامل پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی خارک و پتروشیمی فن‌آوران هستند که ظرفیت حدود 5میلیون تن در سال دارند. در شرکت‌های غیربورسی در سال‌های اخیر طرح‌های متعدد به بهره‌برداری رسیده است که شامل پتروشیمی مرجان، پتروشیمی بوشهر، پتروشیمی کیمیای پارس، پتروشیمی سبلان و پتروشیمی کاوه هستند که ظرفیت اسمی بیش از 8میلیون تن دارند و طرح‌های متعدد دیگری از جمله پتروشیمی آپادانا (متعلق به مبین) در سال‌های آینده به بهره‌برداری خواهند رسید.
بودجه 1401 و پتروشیمی‌های اوره‌ای و متانولی
لایحه بودجه 1401 اثرات قابل‌ملاحظه‌ای بر سودآوری شرکت‌های پتروشیمی اوره و متانولی دارد. قیمت گاز سوخت این پتروشیمی‌ها از 30درصد قیمت خوراک پتروشیمی‌ها در سال 1400 به 100درصد در بودجه اولیه دولت افزایش یافت و پس از واکنش‌های فعالان صنعت پتروشیمی به 40درصد با لحاظ سقف قیمتی تقلیل یافت. با این حال به معنای افزایش 10 واحد‌درصدی نرخ (معادل 33درصد افزایش) است. از سوی دیگر، به دلیل افزایش قیمت گاز در چهار هاب پتروشیمی اروپایی و آمریکایی که مبنای قیمت‌گذاری گاز خوراک پتروشیمی‌ها هستند، این نرخ در سال اخیر جهش شدیدی داشته است که رشد آن بیش از افزایش قیمت محصولات بوده است. قیمت گاز در هاب‌های اروپایی به دلیل محدودیت‌ها در تولید برق‌های هسته‌ای و کمبود عرضه از سمت انرژی‌های نو و همچنین اختلاف اروپا و روسیه بوده است.
شایان ذکر است که این هاب‌ها ماهیت صنعتی نداشته و مصارف آن تجاری است. در حالی که هاب‌های آمریکای شمالی که مصارف صنعتی دارند، در نرخ‌های معقولی قرار داشته‌اند و نرخ گاز در ایران در برخی مقاطع بیش از نرخ‌های این هاب‌ها بوده است.
دو موضوع فوق اثر منفی قابل‌توجهی بر کاهش حاشیه سود و به تبع آن کاهش سودآوری شرکت‌های پتروشیمی اوره و متانولی داشته و خواهند داشت.
مالیات ستانی از کالاهای خام و نیمه خام
مصوبه دولت در خصوص لغو معافیت مالیاتی صادرات کالاهای خام و نیمه خام از ابتدای 1400 شامل محصولات اوره و متانول نمی‌شود. با این حال میعانات گازی تولیدی شرکت پتروشیمی خارک را شامل می‌شود. با این حال به دلیل یک ساله بودن لیست و نامشخص بودن لیست محصولات در سال آینده و برنامه دولت برای افزایش مالیات، احتمال لغو معافیت مالیاتی محصولات اوره و متانول نیز در سال‌های آتی وجود دارد.
ریسک‌ها و فرصت ها
قیمت‌گذاری اوره داخلی و همچنین وصول مطالبات فروش اوره کشاورزی مهم‌ترین دغدغه و چالش شرکت‌های اوره‌ای است. در حالی که قیمت نقدی تحویل اوره حدود 6میلیون ریال (معادل کمتر از 30 دلار) است که بهای تمام شده اوره چند برابر این رقم است و عملا شرکت‌ها با تحویل اوره به این نرخ به لحاظ نقدینگی دچار بحران شده‌اند و حتی اقدامی در خصوص تهاتر قیمت گاز و اوره صورت نگرفته است، حجم مطالبات سنواتی شرکت‌ها از رقم 10هزار میلیارد تومان فراتر رفته است.
فرمول قیمت گاز در خصوص هاب‌های گاز خارجی مبنایی نامتناسب در حوزه پتروشیمی دارد. هاب‌های TTF و NBP در اروپا ماهیت صنعتی ندارند و قیمت‌های آنها به دلایلی که پیش‌تر تشریح شد، اختلاف قابل ملاحظه‌ای دارد. فرمول قیمت خوراک و تغییرات سالانه آن سبب شده سود شرکت‌ها در ریسک قرار گیرد و این موضوع در واکنش سهامداران به قیمت سهام شرکت‌ها نیز مشخص است.
مفروضات
در برآورد سود شرکت‌ها برای سال 1401 گاز خوراک معادل 50هزار ریال به ازای هر مترمکعب و گاز سوخت 20هزار ریال به ازای هر مترمکعب فرض شده است. قیمت فروش متانول 330 دلار و قیمت فروش اوره بورس کالا و صادراتی 500 دلار و اوره کشاورزی داخلی 60میلیون ریل لحاظ شده است.
قیمت فروش دلار برای سال 1401 برابر با 24هزار تومان در نظر گرفته شده و تورم معادل 35درصد و هزینه حمل متانول معادل 60 دلار اعمال شده است. سودآوری پتروشیمی فن‌آوران با لحاظ سود نقدی شرکت‌های پتروشیمی در پرتفو و بدون لحاظ سود نقدی بانک ملت محاسبه شده است.
در میان شرکت‌های اوره‌ساز، شرکت‌های صنایع پتروشیمی کرمانشاه و پتروشیمی خراسان با نسبت قیمت به درآمد تحلیلی حدود 5 تا 5/ 5 ارزان‌ترین شرکت‌های گروه اوره‌ساز هستند. در گروه متانولی نیز شرکت پتروشیمی خارک با توجه به قیمت به درآمد تحلیلی کمتر نسبت به سایر شرکت‌ها (9/ 6 واحد) ارزان‌ترین شرکت به شمار می‌رود. در عین حال این شرکت طرح توسعه‌ای نیز دارد که انتظار می‌رود طی دو سال آینده تکمیل شود.
