اثر ناچیز «ماسک» بر محافظت در برابر هوای آلوده
به گزارش «دنیای اقتصاد»، با آغاز فصل سرما کیفیت هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها به‌شدت تنزل می‌یابد و بسیاری از روزهای سرد تحت تاثیر پدیده «وارونگی‌هوا (اینورژن)» در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه» یا «ناسالم برای عموم افراد جامعه» قرار می‌گیرد. با عبور شاخص کیفیت هوا (AQI) از مرز ۱۰۰ واحد، هوای شهر برای زنان، سالمندان و کودکان ناسالم تلقی می‌شود و به این گروه از شهروندان توصیه می‌شود که از تردد در شهر در صورتی که ضرورت ندارد پرهیز شود. اغلب در صورتی که شاخص از مرز ۱۵۰ واحد عبور کند، راهکارهای سلبی از سوی دولت و شهرداری برای کاهش انتشار آلاینده‌ها در شهر و جلوگیری از قرارگیری شهروندان در معرض آلودگی هوا اتخاذ می‌شود.
راهکارهایی از قبیل منع تردد خودروهای آلاینده در مرکز شهر، تسری اجرای طرح زوج و فرد به کل سطح شهر، تعطیلی مدارس و حتی بعضا تعطیلی ادارات و دستگاه‌ها معمولا می‌تواند شاخص کیفیت هوا را قدری بهبود ببخشد. با این حال معمولا این روش‌ها نمی‌تواند تمام شهروندان را خانه‌نشین کند. برخی از پایتخت‌نشینان اصولا از خلوتی معابر در وقت تعطیلی مدارس و ادارات استفاده می‌کنند و این ایام را برای برخی سفرهای درون‌شهری غیرضروری مانند خرید یا دیدوبازدید انتخاب می‌کنند. سلاح آنها برای کاهش قرارگیری در معرض آلاینده‌ها، ماسک‌های کاغذی است که در تمام داروخانه‌ها به فروش می‌رسد و با قیمت نازل در دسترس همگان قرار دارد.
این درحالی است که ماسک‌ها هیچ اثری در استنشاق گازهای آلاینده ندارند و کاملا بی‌فایده هستند. با وجود اینکه قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا، می‌تواند اثرات مخربی روی سیستم تنفسی، قلب و مغز داشته باشد و آلودگی هوا در هوای آزاد، همچنان عامل میلیون‌ها مرگ و میر زودرس در سراسر جهان است، اما شهروندان بی‌توجه به این اثرات مخرب، با این تصور که داشتن یک ماسک کاغذی می‌تواند اثرات سوء آلاینده‌ها را بر سلامت مهار کند، با این ماسک‌ها به سطح شهر می‌آیند. سولماز احدی، کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوا در این رابطه گفت: به‌منظور مبارزه با آلودگی هوا بسیاری از شهرهای جهان سیاست‌های کاهش آلودگی هوا را ارائه و اجرا می‌کنند. با این حال، به دلیل زمانبر بودن اجرای این راهکارها، بسیاری از مردم به‌ویژه عابران پیاده و دوچرخه‌سواران به استفاده از ماسک‌های تنفسی برای کاهش مخاطرات ناشی از آلودگی هوا روی آورده‌اند.
اهمیت ضریب حفاظتی ماسک‌ها
وی ادامه داد: ماسک‌های تنفسی از انواع کاغذی ساده تا ماسک‌های پیشرفته مورداستفاده در شرایط خطرناک (محیط‌های آلوده کاری) تنوع دارند و ماسک‌هایی که برای هوای آزاد مناسب هستند، نوعی میان این دو دسته هستند. حال سوال اینجا است، آیا این ماسک‌های تنفسی می‌توانند آلودگی هوا را کاهش دهند؟ کارآیی این فیلترهای تنفسی به نوع آلودگی، نوع ماسک و نحوه استفاده از آن بستگی دارد. ماسک‌ها دارای ضریب حفاظتی هستند که توان ماسک را در کاهش آلودگی به درصد بیان می‌کند. به‌عنوان‌مثال ماسک با ضریب حفاظتی ۱۰ (با فرض قرارگیری مناسب روی صورت) قادر به کاهش ۱۰ درصدی آلاینده‌ها است.
آنگونه که احدی گفته است، ماسک‌های کاغذی ساده تاثیری بر کاهش آلودگی استنشاقی نداشته و استفاده از آنها برای کاهش آلودگی هوا کاملا بی‌فایده است. با این‌حال برخی از ماسک‌های ارزان‌قیمت نوع«HEPA» به‌ویژه نوع «N۹۵» تا حدودی در کاهش ذرات معلق ریز با قطر کوچک‌تر از ۵/ ۲ میکرون موثر است. این ماسک‌ها دارای یک فیلتر در قسمت دهانه هستند که تاحدودی بر کاهش استنشاق آلاینده‌ها اثرگذارند. وی خاطرنشان کرد: این مدل ماسک دارای ضریب حفاظتی ۵ بوده و می‌تواند تنها ۵درصد از ذرات آلاینده را فیلتر کند. با این حال این فیلترها روی ذرات کوچک‌تر از ۳/ ۰ میکرون بی‌اثر هستند. هرچند اندازه باکتری‌ها بزرگ‌تر از این میزان است، اما بسیاری از ویروس‌ها و ذرات ناشی از احتراق وسایل نقلیه موتوری دارای ابعاد کوچک‌تری هستند.
ماسک‌های نوع «N۹۵» قابلیت فیلتر گازهای آلاینده را ندارند و ترکیب این فیلترها با بخش زغال فعال می‌تواند باعث قابلیت کاهش آلاینده‌های گازی در این ماسک‌ها شود. ماسک‌های دارای زغال فعال گران‌تر بوده و باید به کارآیی و نوع گاز موجود در هوا در انتخاب آنها توجه کرد. این کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران در ادامه یادآور شد: مطالعات محدودی روی اثربخشی استفاده از ماسک‌های تنفسی برای کاهش مواجهه با آلودگی هوا انجام شده است. در دو مورد از مطالعات انجام‌شده در کشور چین، میزان فشارخون دو گروه از افراد سالم و دارای مشکل قلبی در زمان پیاده‌روی در مرکز شهر پکن در حالت استفاده و عدم استفاده از ماسک «N۹۵» بررسی شد. فشارخون در افراد سالم گروه، در زمان استفاده از ماسک پایین‌تر از زمان عدم استفاده قرار داشت. همچنین جریان خون و اکسیژن‌رسانی به قلب در گروه دارای بیماری قلبی نیز در زمان استفاده از ماسک مناسب‌تر بود.
در مطالعه دیگر انجام‌شده در شهر شانگهای نیز نتایج مشابهی مشاهده شد. این مطالعات نشان می‌دهد استفاده از ماسک تنفسی مناسب ذرات معلق می‌تواند اثرات کوتاه‌مدت آلودگی هوای شهری را بر قلب و عروق خونی کاهش دهد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، هرچند نتایج این یافته‌ها باید با دقت تفسیر شود، چراکه شرکت‌کنندگان در این آزمایش از اینکه هوای فیلتر شده تنفس می‌کنند، آگاه بوده و این آگاهی خود بیشتر از اثر کاهش آلودگی هوا می‌تواند نتایجی را ایجاد کند. احساس ناراحتی و سختی در تنفس از اصلی‌ترین محدودیت‌های استفاده از ماسک‌های تنفسی است و از این‌رو حتی کارآترین نوع آنها هم به‌صورت دائمی یا برای روزهای پیاپی و طولانی مدت قابل استفاده نیست؛ ضمن اینکه کارآیی این ماسک‌ها به نحوه استفاده و فیکس شدن کامل آن روی صورت نیز بستگی دارد.
ارسال نظر