اشتغال‌زایی مزیت احداث آزادراه‌ها
به گفته وزیر راه و شهرسازی ۴۲۰۰ کیلومتر طرح مشارکتی آزادراهی در حال ساخت است
افزایش اشتغال‌زایی، کوتاه شدن مسیر، افزایش سرعت تردد وسایل نقلیه و کاهش ترافیک و استهلاک خودرو از دیگر مزیت‌های احداث آزادراه محسوب می‌شود. همچنین احداث کریدورهای ترانزیتی نقش بسزایی در ارتباط موثر با کشورهای همسایه و کسب درآمد از محل اخذ عوارض خواهد داشت. محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی که خود دانش‌آموخته رشته راه و ساختمان در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است در خصوص مشکلات و موانع گسترش آزادراه‌ها و سرمایه‌گذاران در گفت‌وگوی اختصاصی به تشریح این موضوع پرداخت. متن کامل مصاحبه را در زیر بخوانید.
با توجه به اینکه مقرر است که طول آزادراه‌ها به ۱۰ هزار کیلومتر برسد، برنامه وزارت راه برای تحقق این امر چیست؟
در حال حاضر در پیوست شماره یک لایحه قانون بودجه سال ۱۴۰۰، افزون بر ۴۲۰۰ کیلومتر طرح مشارکتی آزادراهی موجود است، که حدود ۱۸۰۰ کیلومتر از آزادراه‌های فوق در حال احداث است و برای مابقی نیز در حال مطالعه و بعضاً در حال مذاکره با سرمایه‌گذاران به منظور مشارکت در تامین مالی و اجرا هستیم.
از زمان ابلاغ آیین‌نامه اجرایی قانون احداث پروژه‌های عمرانی بخش راه و ترابری در سال ۱۳۶۷، در حال بهره‌برداری بیش از دو هزار کیلومتر از آزادراه‌های احداث‌شده هستیم و ان‌شاءالله با جذب سرمایه‌گذاران و طرف‌های مشارکت در خصوص احداث سایر آزادراه‌ها نیز اقدامات لازم صورت خواهد پذیرفت.
۳ عمده معضلات موجود در احداث آزادراه‌ها چه مواردی است؟
در حال حاضر کمبود منابع اعتباری دولت (نقدینگی) برای احداث پروژه‌های عمرانی آزادراهی و مشارکت با بخش خصوصی یکی از اساسی‌ترین معضلات است. همچنین اعتبارات پرداختی دولت به این پروژه‌ها عمدتاً به‌صورت اوراق مشارکت و اوراق اسلامی است که دارای هزینه تنزیل بالایی است و پیمانکاران از این موضوع استقبال نمی‌کنند.
علاوه بر این مسائل مربوط به چگونگی تعیین نرخ عوارض آزادراهی باعث ایجاد مشکلاتی دیگر شده است و عملاً موضوعات فوق باعث عدم جذابیت برای سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش آزادراه‌ها شده است.
یکی از مهم‌ترین مشکلات مشارکت‌کنندگان و سرمایه‌گذاران در طرح‌های آزادراهی موضوع مالیات است؛ این موضوع چیست؟ آیا پیگیری شده است؟
با ابلاغ اصلاحیه مفاد مواد ۵۰ و ۵۱ آیین‌نامه قانون احداث پروژه‌های عمرانی بخش راه و ترابری مصوب ۱۸/ ۱۱/ ۱۳۹۶ مشکل مستقیم مالیاتی شرکت‌های احداث آزادراهی حل شده است ولی عملاً مالیات به شرکت‌های سهامدار شرکت‌های احداث آزادراهی منتقل شده است که این موضوع در دستور کمیته ماده ۱۲ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور قرار گرفت تا امکان معافیت از پرداخت مالیات را به عنوان مشوقی برای سرمایه‌گذاران در نظر بگیرند.
اگر فرض کنیم در یک پروژه راه‌سازی بخشی از سرمایه توسط بانک، بخش دیگر توسط اوراق و بخشی هم توسط خود سرمایه‌گذار آورده شود، عایدی دو بخش اول مشمول معافیت مالیاتی است اما در مورد بخش سوم، چون سود تلقی می‌شود، معافیت مالیاتی ندارد. سرمایه‌گذاران بر این باورند که درآمد آنها از سرمایه‌گذاری که در حوزه عمرانی داشته‌اند، باید معاف از مالیات باشد. چراکه این معافیت در مورد درآمدهای دیگر شرکا از جمله مردم و بانک، رعایت می‌شود.
از سویی سایر بازارهای سرمایه‌گذاری موازی (طلا و دلار و...) با توجه به افزایش نرخ تورم، بعضاً سودی بیش از صد درصد را در سال‌های گذشته تجربه کرده‌اند ولی سود مشارکت در آزادراه‌ها به‌صورت نرخ سود بانکی یک‌ساله به‌اضافه سه درصد (معادل ۱۸ درصد) تعیین شده است که عملاً پس از کسر مالیات سرمایه‌گذاران به میزان ۲۵ درصد به ۵/ ۱۳ درصد کاهش پیدا می‌کند که به هیچ وجه بازار جذابی برای سرمایه‌گذاران پروژه‌های عمرانی به حساب نمی‌آید. با این استناد که درآمد سازمان امور مالیاتی از این بخش زیاد نیست اما رقم برای بخش خصوصی قابل ملاحظه است. بنابراین می‌توان با توجه به لزوم ارائه برخی مشوق‌ها، بخش خصوصی را از پرداخت این مالیات معاف کرد. در هر حال هدف دولت از دریافت مالیات هم رونق بخشیدن به تولید و حمایت از فعالیت‌های اقتصادی است. اگر چنین مشوق‌هایی را در نظر گرفت، می‌توان در رونق تولید و سرمایه‌گذاری کار اساسی کرد. به همین منظور پیش‌نویس تبصره جدید (شماره ۷) به قانون احداث طی نامه شماره ۰۲/ ۱۰۰/ ۱۲۱۰۰۳ مورخ ۲۱/ ۰۸/ ۱۳۹۸ به معاون اول محترم رئیس‌جمهور ارسال شده است.
جناب وزیر به منظور کاهش هزینه‌های دولتی و بهبود فعالیت‌های سازمانی برای تامین مالی و سرمایه‌گذاری چه روشی را پیشنهاد می‌دهید؟
به منظور کاهش هزینه‌های دولتی و بهبود فعالیت‌های سازمانی و بالا بردن کیفیت خدمات ارائه‌شده و کاهش ریسک در پروژه‌ها، چالش‌های جدیدی مطرح می‌شود که شرکت‌ها را به صرفه‌جویی در هزینه‌های بالا و تامین مالی برای پروژه‌ها از طریق برون‌سپاری به شرکت‌های خصوصی، به عنوان اولویت‌های مهم مدیران دولتی مطرح می‌کند. پروژه‌های ساخت‌وساز مانند جاده، بزرگراه، ساخت آزادراه از جمله پروژه‌های عمرانی هستند که در دنیا با استفاده از قراردادهای ppp به انجام رسیده و هر دو طرف قرارداد (بخش دولتی و بخش خصوصی) در جهت رسیدن به اهداف پروژه و منافع مالی خود از آن بهره می‌برند. بهبود ارتباطات، تامین مالی، سرمایه‌گذاری، برون‌سپاری، ساخت و اجرا و توسعه زیرساخت‌ها از جمله مواردی هستند که می‌توان با مشارکت بین بخش عمومی و خصوصی به آن دست یافت. با اجرای طرح‌های عمرانی با روش‌های همکاری عمومی-خصوصی (PPP)، این امکان فراهم می‌شود تا با کمترین استفاده از بودجه‌های دولتی، طرح‌های عمرانی را اجرا کرد. مزیت مهم این روش، حفظ منافع دو طرف همکاری یعنی دولت و بخش غیردولتی به‌طور همزمان است، از آنجا که در این روش نقش سرمایه‌گذار، سازنده و بهره‌بردار هر سه بر عهده یک شرکت حقوقی است، منافع و مطلوبیت بخش غیردولتی و دولت در ساخت و بهره‌برداری پروژه هم‌راستا می‌شود.
با وجود تاکیدات وزارت راه و شهرسازی مبنی بر حمایت از سرمایه‌گذاران، مجلس چگونه می‌تواند حمایت‌های لازم را از سرمایه‌گذاران آزادراه‌ها مثل معافیت مالیاتی و حمایت از اخذ عوارض الکترونیک انجام دهد؟
احداث آزادراه‌ها با سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش غیردولتی تحقق می‌یابد، پس باید در راستای جلب مشارکت بیشتر متقاضیان سرمایه‌گذاری، اقداماتی را مدنظر قرار داد؛ از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
برای بهره‌مندی از معافیت مالیاتی باید صراحت قانونی وجود داشته باشد از این‌رو مجلس می‌تواند برای حل مشکل مالیات مستقیم و ارزش افزوده از درآمد یا سود مورد انتظار سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران بخش آزادراهی با ابلاغ تبصره ۷ (ارسالی) به قانون احداث پروژه‌های عمرانی وارد عمل شود.
موضوع دیگر اینکه به منظور حمایت از اخذ عوارض الکترونیکی بازدارندگی‌ها و مشوق‌های لازم باید در قانون‌های ذی‌ربط دیده شود.
مجلس می‌تواند تصمیم بگیرد تعیین عوارض و مالیات بر سوخت خودروهای کشور و اخذ درصدی از ارزش افزوده زمین‌های در حاشیه آزادراه‌های در حال احداث در صندوق توسعه حمل‌ونقل کشور واریز شده و صرف احداث آزادراه‌های کشور شود. که همه این موارد از سوی مجلس شورای اسلامی قابل انجام است.
مورد دیگر این است که نرخ سود مشارکت در پروژه‌های عمرانی و فرمول نحوه محاسبه سود مشارکت وابسته به نرخ سود بانکی نباشد و جذابیت بیشتری نسبت به بازارهای موازی ایجاد کرده و همچنین به واگرایی پروژه در دوران بهره‌برداری نینجامد.
مورد سوم تضمین بازگشت اصل و سود سرمایه‌گذاری است که مجلس می‌تواند در این مورد ورود کند.
مورد چهارم هم اینکه در صورت تورم بالا، تامین منابع مالی مورد نیاز مازاد بر سرمایه‌گذاری اولیه توسط دولت می‌تواند در مصوبات مجلس لحاظ شود.
برای ساخت چند آزادراه در یک سال و نیم گذشته پیگیری صورت گرفته است؟
هم‌اکنون دو هزار و ۴۰۰ کیلومتر آزادراه در کشور داریم و ۵۸۰ کیلومتر آزادراه نیز در دست ساخت است که تا قبل از پایان دولت به بهره‌برداری خواهد رسید و ۲۵ درصد حجم آزادراه‌های کشور امسال افزایش خواهد یافت.
همچنین لازم به یادآوری است که حدود ۲۱ پروژه آزادراهی را در یک سال و نیم گذشته پیگیری کردیم تا بتوانیم مجوز برای تامین مالی از بازار سرمایه داشته باشیم.
بازار سرمایه به ما کمک می‌کند تا پروژه‌ها، پیوستگی بهتری در تامین مالی داشته باشند تا به امید خدا بدون وقفه پیش بروند و ما هرچه زودتر بتوانیم زیرساخت‌های کشورمان را توسعه دهیم و به بهره‌برداری برسانیم.
به عنوان نمونه آزادراه بوشهر-شیراز در این فهرست قرار دارد و مجوز آن را برای فراخوان اخذ کردیم تا بتوانیم با یک ترکیب اجرایی و عملیاتی و مالی و اقتصادی آن را به گونه‌ای تنظیم کنیم که این پروژه قدرتمندانه در بخش‌هایی که دست‌نخورده هستند شروع شود و بتوانیم این پروژه را در قالب یکی از پروژه‌های زیرساختی کشوری انجام دهیم. ما هر هفته و پیوسته پیگیر آن هستیم.
در خصوص ساخت قطعه یک آزادراه تهران-شمال توضیح می‌فرمایید؟
قطعه یک آزادراه تهران-شمال از پروژه‌های بزرگ، پرهزینه و مدرن کشور بود که سال گذشته به بهره‌برداری رسید. تلاش می‌کنیم باند رفت منطقه دوم این آزادراه را تا پایان دولت افتتاح کنیم.
تونل البرز شرقی به طول ۶۴۰۰ متر، به عنوان بزرگ‌ترین تونل خاورمیانه، در این منطقه از آزادراه تهران-شمال قرار دارد و عملیات عمرانی این تونل، تا پایان سال به اتمام می‌رسد. پس از تکمیل عملیات عمرانی این تونل، عملیات نصب تجهیزات و تاسیسات آن آغاز می‌شود و این تونل به گونه‌ای طراحی شده که تجهیزات و تاسیسات آن در طبقه فوقانی تونل نصب می‌شوند. خوشبختانه احداث مسیر رفت در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال، طبق برنامه‌ریزی و زمان‌بندی در حال اجراست. هم‌اکنون کار در قطعه ۲ آزادراه تهران-شمال، به صورت ۲۴ساعته و بدون حتی یک روز تعطیلی در حال انجام است و ۸۰۰ دستگاه ماشین‌آلات سنگین، دو هزار کارگر و مهندس در این منطقه مشغول کارند و به همین میزان نیز در حال پشتیبانی برای تامین مصالح مورد نیاز این پروژه هستند.
بنیاد مستضعفان و دولت برای تکمیل منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال هماهنگی قابل توجهی دارند و تا امروز دولت و بنیاد مستضعفان به تمام تعهدات خود برای تکمیل مسیر رفت در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال عمل کرده‌اند و در طول اجرای پروژه آزادراه تهران-شمال، هیچ‌گاه دولت و بنیاد مستضعفان تا این اندازه با یکدیگر هماهنگ نبوده‌اند.
امروز باافتخار می‌توان گفت این یک پروژه کاملاً ایرانی است و تمامی طراحی‌ها و اجرای این مسیر که سطح تکنولوژی به‌کاررفته در آن را می‌توان در تراز تکنولوژی روز دنیا دانست، به دست مهندسان ایرانی انجام شده است.
آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران به زودی قرار است افتتاح شود. در خصوص این پروژه توضیح می‌فرمایید؟
آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران به طول ۱۵۸ کیلومتر، مهم‌ترین پروژه آزادراهی است که به زودی افتتاح می‌شود. این آزادراه که به کمربند سوم تهران نیز معروف است از آبیک در استان قزوین از محل اتصال با آزادراه تهران-قزوین شروع و بعد از عبور از جنوب شهر کرج و تهران در محدوده چرمشهر به آزادراه حرم تا حرم متصل می‌شود و کلیه بزرگراه‌ها و آزادراه‌های منشعب از پایتخت و استان البرز را به هم متصل می‌کند.
آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران بار سنگینی را از ترافیک اتوبان کرج-تهران برمی‌دارد و بهره‌برداری از این آزادراه در کنار امتداد اتوبان همت به سمت کرج که افتتاح شده است، گشایش بزرگی برای مردم است.
آزادراه کنارگذر جنوب تهران از جمله طرح‌های اولویت‌دار و تعریف‌شده در قالب طرح‌های جهش تولید بود و می‌توان از آن به عنوان یک ابر‌پروژه عمرانی نام برد. چراکه دو استان تهران و البرز را از مشکل و معضل همیشگی ترافیک عبوری نجات می‌دهد.
آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران می‌تواند طول سفر در این مسیر را تا ۸۰ دقیقه کاهش دهد و البته اگر تقاطع‌های غیر‌همسطح و دیگر مسیرهای آن را محاسبه کنیم طول این آزادراه به ۲۲۰ کیلومتر می‌رسد.
آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران با شش باند به صورت رفت‌وبرگشت و دو باند به صورت اضطراری افتتاح خواهد شد و پیامدهای مثبتی مانند بهبود آلاینده‌های زیست‌محیطی در داخل شهرها، ویژگی‌های مرتبط با پدافند غیرعامل عبور روزانه ۵۰ هزار وسیله نقلیه و... دارد.
سرمایه‌گذاری این پروژه حدود ۳۵۰۰ میلیارد تومان بود که ۷۰ درصد آن را قرارگاه خاتم‌الانبیا و ۳۰ درصد آن را دولت متقبل شد، البته ارزش روز این سرمایه‌گذاری بالغ بر ۸ هزار میلیارد تومان است.
با افتتاح این مسیر بخش عظیمی از ترافیک شرقی به غربی تهران و برعکس که از داخل شهر و اتوبان‌ها و بزرگراه‌های مختلف طی مسیر می‌کردند، آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران را انتخاب کرده و از این جهت ترافیک در پایتخت تا حد بسیار زیادی کنترل می‌شود.
در خبرها آمده بود که قرارگاه عملیاتی در آزادراه‌ها تشکیل می‌شود؛ در این خصوص توضیح می‌فرمایید؟
به‌زودی در سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، یک قرارگاه عملیاتی تاسیس می‌شود تا از طریق آن، بتوانیم یک تحول همگرا و هم‌افزا را در مدیریت جاده‌ای کشور شاهد باشیم.
برای نخستین‌بار در کشور در آزادراه جنوبی استان‌های البرز و تهران، مکان‌هایی متمرکز به اورژانس، امدادخودرو، هلال‌احمر و پلیس اختصاص داده شده است که این موضوع ضمن هم‌افزایی مجموعه‌ها در خدمت‌رسانی مطلوب به مردم، همچنین به‌صورت قرارگاهی باعث مدیریت توانمند در شرایط عادی و بحرانی می‌شود.
