باشگاه اقتصاددانان | روزنامه شماره 6081

گزارش امروز

نظریه مرد دیوانه، شرح حال آن رهبران سیاسی است که با اتخاد سیاست‌‌‌های غیرمنطقی و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی، سعی می‌کنند رقبا و رهبران سایر کشورها را بترسانند و در برابر درگیر شدن با آنها، سد ایمنی از ترس در برابر خودشان ایجاد کنند. تا پیش از این، ریچارد نیکسون، جایگاه صدر جدول دیوانه‌‌‌ها را در…

آیا استراتژی «مرد دیوانه» ترامپ هنوز جواب می‌دهد؟

مردی که دیوانه نیست

با وجود اینکه تحلیلگران پیش ‌‌‌از این شاهد چهارسال ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بوده‌‌‌اند، اما درباره‌‌ اینکه او در دوره‌‌ دوم ریاست‌جمهوری خود چگونه می‌‌‌خواهد به اکثر کشورها نزدیک شود، اطمینان کمی دارند؛ این دقیقا همان چیزی است که او دوست دارد. ترامپ از اولین بار که در سال ۲۰۱۶ نامزد انتخابات…

سه‌شنبه، ۳۰ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

هوش مصنوعی و تنظیم‏‏‌گری

هوش مصنوعی، مانند بسیاری از انقلاب‌‌‌های فناورانه پیش از خود، نوید رشد اقتصادی، افزایش بهره‌‌‌وری و خلق فرصت‌‌‌های جدید را می‌دهد؛ به‌‌‌ویژه که این فناوری برخلاف بسیاری از نوآوری‌‌‌های پیشین، تمامی بخش‌‌‌های اقتصاد و جامعه را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. اما هم‌‌‌زمان با پیشرفت سریع آن، پرسش‌‌‌های بنیادینی درباره نحوه توزیع منافع، نقش بازیگران بزرگ و تاثیر آن بر پویایی‌‌‌های اقتصاد جهانی مطرح شده است. آیا این فناوری به افزایش رفاه عمومی و کاهش نابرابری‌‌‌ها منجر خواهد شد یا صرفا قدرت اقتصادی را در دستان معدودی از شرکت‌های بزرگ متمرکز خواهد کرد؟
تکنوفئودالیسم؛ خدمتگزار جنگ

این روزها بیش از صلح، در هوا جنگ جریان دارد که نه‌‌‌تنها بازتابی از اهمیت دام‌‌‌های شناخته‌‌‌شده استراتژیک است، بلکه نشان‌‌‌دهنده قدرت در حال رشد تکنوفئودالی است که در حال هل‌دادن ما به درون این تله‌‌‌ها ست.
لحظه اسپوتنیک

در حالی که صنعت هوش مصنوعی آمریکا به تکانی اساسی نیاز داشت، انتشار مدل DeepSeek-R۱ در ۲۰ژانویه باعث سقوط شدید قیمت سهام شرکت تراشه‌‌‌سازِ انویدیا و کاهش ارزش بازار چند شرکت فناوری دیگر شد. برخی این رویداد را «لحظه اسپوتنیک» در رقابت چین و آمریکا برای سلطه بر هوش مصنوعی نامیدند.
مقاومت در برابر فئودالیسم دیجیتال

با توجه به سرعت توسعه هوش مصنوعی، سیاستگذاران و جامعه مدنی باید همین حالا وارد عمل شوند تا اطمینان حاصل کنند که این فناوری عمومیِ جدید در خدمت منافع عمومی قرار می‌گیرد؛ در غیر‌ این‌صورت، انحصارگرانی که از پیش بر ما مسلط شده‌‌‌اند، مدل‌‌‌های تجاری دیجیتالیِ مضر اجتماعی را که در دهه گذشته به کمال رسانده‌‌‌اند، بیش از پیش تقویت خواهند کرد.

دوشنبه، ۲۹ بهمن ۱۴۰۳

گزارش امروز

دیوانه‏‏‌ترین دیوانه‏‏‌ها

نظریه مرد دیوانه، شرح حال آن رهبران سیاسی است که با اتخاد سیاست‌‌‌های غیرمنطقی و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی، سعی می‌کنند رقبا و رهبران سایر کشورها را بترسانند و در برابر درگیر شدن با آنها، سد ایمنی از ترس در برابر خودشان ایجاد کنند. تا پیش از این، ریچارد نیکسون، جایگاه صدر جدول دیوانه‌‌‌ها را در اختیار داشت. نیکسون در دوران جنگ ویتنام سعی کرد چنان غیر‌قابل پیش‌بینی به نظر برسد که رهبران شوروی و سایر کشورها باور کنند ممکن است از بمب اتمی استفاده کند. مشاور امنیت ملی وقت، هنری کیسینجر، بازوی راست دیوانگی‌‌‌های نیکسون شد تا نشان دهند هر چیزی از ایالات‌متحده برمی‌‌‌آید. بمباران گسترده کامبوج و لائوس، این تصور را تقویت کرد که این تازه اول راه است و احتمالا اقدامات غیر‌قابل پیش‌بینی دیوانه‌‌‌کننده‌‌‌تری از ایالات‌متحده در انتظار است.
آیا استراتژی «مرد دیوانه» ترامپ هنوز جواب می‌دهد؟

مردی که دیوانه نیست

با وجود اینکه تحلیلگران پیش ‌‌‌از این شاهد چهارسال ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بوده‌‌‌اند، اما درباره‌‌ اینکه او در دوره‌‌ دوم ریاست‌جمهوری خود چگونه می‌‌‌خواهد به اکثر کشورها نزدیک شود، اطمینان کمی دارند؛ این دقیقا همان چیزی است که او دوست دارد. ترامپ از اولین بار که در سال ۲۰۱۶ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شد، خود را به‌‌‌عنوان یک رهبر غیرقابل‌‌‌پیش‌بینی معرفی کرده و آن را جا انداخته و استدلال کرده است که چنین کاری باعث تقویت سیاست خارجی ایالات‌‌‌متحده می‌شود. ترامپ در جریان اولین کارزار انتخاباتی خود گفت: «ما به‌‌‌عنوان یک کشور باید غیرقابل‌‌‌پیش‌بینی‌‌‌تر باشیم.» در یک مراسم شام در سال ۲۰۱۸، هنگام بحث در مورد مذاکرات با کره‌شمالی، او خود را -البته تا حدی به شوخی- «دیوانه» نامید. ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی خود در سال ۲۰۲۴ در پاسخ به این پرسش که چگونه به محاصره‌‌ تایوان توسط چین پاسخ خواهد داد، گفت: «من مجبور نخواهم بود؛ زیرا [شی جین پینگ] به من احترام می‌‌‌گذارد و می‌‌‌داند که من دیوانه هستم.»

یکشنبه، ۲۸ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

بزرگراه گمشده تجارت

معروف است سرمایه‌‌‌داری زمانی آغاز شد که انسان بر دریا سوار شد. با آغاز و گسترش تجارت دریایی بود که این سوی تا آن سوی جهان به همدیگر متصل شدند و این اتصال برای آنکه ادامه یابد، نیازمند تاسیس نهادهای جدید و گسترش آنها بود؛ امری که به‌تدریج در عرصه مناسبات اقتصادی و سیاسی انقلابی به راه انداخت؛ انقلابی که در آن فئودالیسم به تاریخ پیوست و عصر سرمایه‌‌‌داری آغاز شد. این تغییر بنیادین قدرت‌‌‌های قدیم را از بازی خارج کرد و قدرت‌‌‌های جدیدی را بر جهان مسلط ساخت. یکی از این قدرت‌‌‌های قدیم کشور ما بود.
فناوری‌های گمرکی؛ ضامن امنیت

سیستم‌های گمرکی و لجستیکی نقشی کلیدی در تسهیل یا پیچیدگی فرآیندهای تجاری ایفا می‌کنند. کشورهایی که سیستم‌های لجستیکی و گمرکی کارآمد دارند، قادرند در رقابت‌های تجارت جهانی پیشرو باشند.
تجارت، فناوری‌های نوین و سازگاری انگیزشی

در شرایط پیچیده‌ای که اقتصاد ایران زیر فشار تحریم‌های گسترده و رقابت‌های منطقه‌ای قرار گرفته است، فناوری‌های نوین دیگر صرفا یک گزینه نیستند، بلکه به ضرورتی راهبردی برای بقای اقتصاد و ارتباط موثر با بازارهای جهانی تبدیل شده‌اند.
بهره‌وری در تجارت برون‌مرزی

براساس تعریف ارائه‌شده توسط سازمان جهانی گمرک (WCO)، گمرک به خدمات دولتی گفته می‌شود که مسوول اجرای قوانین گمرکی، وصول عوارض و مالیات و اجرای قوانین واردات، صادرات، جابه‌جایی و نگهداری کالاست. در ایران، گمرک تابع وزارت امور اقتصادی و دارایی است.

شنبه، ۲۷ بهمن ۱۴۰۳

پرسش امروز

ترامپ از ایران چه می‏‏‌خواهد؟

دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا که از دوران مبارزات انتخاباتی بارها در خصوص بحث احیای مذاکرات و توافق با ایران سخن گفته بود و این سیاست را تا دو هفته نیز در دستورکار داشت، از هفته سوم ریاست‌جمهوری‌‌‌اش و همزمان با سفر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به آمریکا لحن و ادبیاتش در قبال ایران تغییر کرد.
ما و ترامپ

با روی کار آمدن ترامپ و تحولات منطقه، جمهوری اسلامی ایران با شرایط کاملا متفاوتی نسبت به چند ماه گذشته روبه‌رو شده است. به‌نظر می‌رسد عاجل‌ترین موضوع این روزهای ج.ا. تصمیم‌گیری درباره چگونگی و نحوه برخورد با دولت ترامپ است. ایران، برخلاف سال‌های گذشته، در روزهای اخیر از تریبون‌های مختلف اعلام کرده که آماده مذاکره است.
ترامپ در تنگنای زمان

اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا، درباره امکان مذاکره با جمهوری اسلامی ایران بر سر برنامه هسته‌‌‌ای و همزمان اعلان اعمال فشار حداکثری از مسیر بازگشت تحریم‌‌‌ها و حتی تهدید نظامی و پاسخ مقامات جمهوری اسلامی ایران در نفی هرگونه امکان مذاکره در شرایط کنونی، این پرسش مهم را فراروی تحلیلگران قرار داده است که آیا مسیر مذاکرات احتمالی آمریکا و ایران برای همیشه مسدود شده است یا همچنان می‌‌‌توان به انجام توافق امیدوار بود.

پنجشنبه، ۲۵ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

غذا همچنان مساله است!

امنیت غذایی تنها به معنای داشتن غذای کافی نیست؛ بلکه این مقوله در مورد اطمینان از این است که آیا همگان می‌‌‌توانند به طور مداوم به وعده‌‌‌های غذایی ایمن و مغذی دسترسی داشته ‌‌‌باشند یا خیر؟ در همین راستا، اقتصاددانان امنیت غذایی را از طریق چهار ستون کلیدی تعریف می‌کنند: موجود بودن، در دسترس بودن، مطلوب بودن و ثبات. به بیان دیگر، صرف تولید غذا کافی نیست؛ مردم باید بتوانند آن را بخرند، آن را به روشی سالم مصرف کنند و به یک عرضه پایدار تکیه کنند. لکن، اختلالاتی مانند بحران‌های اقتصادی، جنگ‌‌‌ها و تغییرات اقلیمی این تعادل ظریف را تهدید می‌کند.
امنیت غذایی و توسعه پایدار

یکی از ‌‌مشکلات پیچیده حل‌نشده جهان در توسعه پایدار این است که چگونه غذای جمعیت جهان را تامین کنیم تا هم به مشکل تغذیه افراد بشر رسیدگی کنیم و هم به مشکلات زمین دامن نزنیم. با وجود آنکه در دهه ۱۹۶۰ و پس از انقلاب سبز احتمال آن می‌‌‌رفت که تولید انواع محصولات « پرمحصول» بتواند مشکل تغذیه را حل کند، اما جمعیت جهان به ۸.۲میلیارد نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ به ۹.۶میلیارد نفر برسد. از این‌رو امنیت غذایی یکی از مسائل مهم توسعه پایدار است که در سطح جهان با تهدیدهای زیادی روبه‌روست.
پیری جمعیت، هوش‌مصنوعی و امنیت غذایی

امنیت غذایی یکی از مسائل حیاتی و پیچیده در جهان است که ترکیبی از عوامل اقتصادی، اجتماعی و محیط‌‌‌زیستی بر آن تاثیر می‌‌‌گذارند. در دهه‌‌‌های اخیر، امنیت غذایی با چالش‌‌‌های متعددی مواجه شده است که از جمله آنها می‌‌‌توان به تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آب، رشد سریع جمعیت و بهره‌‌‌برداری بی‌‌‌رویه از منابع طبیعی اشاره کرد. این عوامل سبب شده‌‌‌اند تا تامین غذای پایدار برای تمامی جمعیت جهان به یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی کشورهای مختلف تبدیل شود.

چهارشنبه، ۲۴ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

سریال حداقل دستمزد اپیزود ۱۴۰۴

با نزدیک شدن به پایان سال، چانه‌‌‌زنی‌‌‌ها در خصوص حداقل دستمزد، مانند سال‌های گذشته، آغاز شده است؛ چانه‌‌‌زنی‌‌‌هایی که هرچه به پایان سال نزدیک‌‌‌تر ‌‌‌شویم، قرار است شدت بیشتری به خود بگیرد. البته ادبیات نظری علم اقتصاد آنچنان استقبال گرمی از مقوله حداقل دستمزد تاکنون از خود نشان نداده است.
گذری بر ناکجاآباد حداقل دستمزد

این روزها بحث حداقل دستمزد به‌قدری داغ است که احتمال می‌رود پای هر رهگذری را بسوزاند. البته همیشه روزهای پایانی سال این‌گونه می‌گذرد و سیاست مردان سری به خانه کارگری می‌زنند و برای پرداخت دستمزد تعارف‌ها که رد و بدل نمی‌شود!
کارفرمای بزرگ و تعیین مزد

با وجود اینکه در سال‌های گذشته، جامعه کارگران و حقوق‌بگیران به اندازه سال‌های گذشته کار کرده و زحمت کشیده‌اند، ولی قدرت خرید آنها کاهش چشم‌گیری یافته است. به‌جز سال ۱۴۰۰ که برخی از حقوق‌بگیران مزدی همسان یا بیشتر از تورم دریافت کردند، در سال‌های بعد از ۱۴۰۰ اسب سرکش تورم توان خرید کارگران را به‌شدت کاهش داده است. درست است که تورم پدیده‌ای پولی است که کیفیت زندگی تمام مردم یک کشور را نشانه می‌رود، اما کاهش قدرت خرید برای مزدبگیران بخش خصوصی بسیار محسوس‌تر بوده؛ زیرا این افراد معمولا در مواجهه با تورم کم‌توان‌تر از حقوق‌بگیران بخش دولتی هستند.

سه‌شنبه، ۲۳ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

سنجه حکمرانی

بدیهی‌‌‌ترین نماد حکمرانی موفق یا ناموفق چیست؟ چطور می‌‌‌توان فهمید یک نظم اجتماعی به‌درستی کار می‌کند و یک بافت دیگر بیمار و دارای مشکل است؟ پاسخ به این سوال اگرچه سخت است، اما اگر در قالب این‌‌‌جهانی و زمینی به آن نگاه شود، ما را به نقطه درست می‌‌‌رساند.

یکشنبه، ۲۱ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

کلید اعتماد در دنیای معاملات

تعاملات مالی و اقتصادی به‌سرعت در حال گسترش و پیشرفت است. در این وضعیت، اعتبارسنجی به یکی از ارکان کلیدی برای ایجاد اعتماد، شفافیت و کاهش ریسک در معاملات تبدیل شده است.
شفافیت، اعتماد و تقارن اطلاعاتی

از دیرباز معیار اصلی برای وجود سلامت در هر معامله‌‌‌ای، اعتماد و وجود شفافیت بین طرفین آن معامله بوده است و پویایی اقتصادی در گرو اعتماد متقابل و انجام معاملات بین اشخاص است. به این منظور شفافیت و تقارن اطلاعاتی در معاملات بین افراد باعث افزایش اعتماد و سلامت معاملات خواهد شد. ب
تعیین سقف اعتباری؛ گام آخر تثبیت ابزار چک

از سال ۱۳۱۱ که برای اولین بار چک وارد قانون کشور شده تا به امروز، تغییرات حقوقی متعددی را تجربه کرده است. تا پیش از سال ۱۳۹۷، چک تنها بین افرادی که مورد وثوق یکدیگر بودند، مبادله می‌‌‌شد و دریافت چک از افراد ناشناس، بسیار پرریسک بود؛ اما از سال ۱۳۹۷ و با تصویب قانون جدید صدور چک، الزامات جدیدی مانند منع صدور چک جدید در صورت داشتن چک برگشتی رفع سوءاثرنشده، اعتبار نسبی را به چک برگردانده است؛ به‌طوری‌‌‌که امروزه فروشگاه‌‌‌های زیادی، خرید اقساطی به وسیله چک صیادی را پذیرا هستند.
ریسک مشتریان در صنعت بیمه

امروزه در دنیا با توجه به فضای رقابتی و چارچوب‌‌‌های قانونی موجود در صنعت بیمه، مدیریت ریسک‌‌‌های مرتبط با این صنعت برای بازیگران آن به‌خصوص برای شرکت‌های بیمه از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین، استراتژی هدفمند بازاریابی و جذب مشتری یکی دیگر از مواردی است که منفعت دوطرفه برای مشتریان و کسب‌وکارهای حوزه بیمه دارد، به گونه‌ای که استراتژی‌های هوشمندانه سبب می‌شود این کسب‌وکارها در فضای رقابتی موجود عملکرد چابک، پایدار و رو به رشدی داشته باشند و از طرف دیگر، مشتریان با محصولات شخصی‌‌‌سازی‌شده، پوشش ریسک بهینه و مطلوب با قیمت عادلانه داشته باشند.

شنبه، ۲۰ بهمن ۱۴۰۳

پرسش امروز

چهارمین ماراتن انقلاب صنعتی

گسترش هوش مصنوعی، اتفاقات بی‌‌‌نظیری را در سراسر دنیا رقم زده است. فناوری‌‌‌های نوین باعث بهبود هماهنگی‌‌‌ نیروها، تخصیص بهینه در مدیریت دانش، شفافیت اطلاعات و کاهش فساد در صنعت می‌شود.
بایدها و نبایدهای تحقق نسل ۴ صنعت در خاورمیانه

این سوال همواره ذهن بسیاری از اندیشمندان ایرانی را به خود مشغول ‌‌‌کرده که ریشه تحولات صنعتی در اروپا چه بوده است؟ اگر پاسخ داده شود که تحولات علمی و فناورانه زیربنای انقلاب صنعتی و تحولات بعدی آن را شکل می‌‌‌داده، این سوال را می‌توان مطرح کرد که عامل این شکوفایی علمی و فناورانه چه بوده است؟!
خاورمیانه در مسیر تحول دیجیتال

دنیایی را تصور کنید که ماشین‌ها صرفا ابزار انسان نیستند و در جایگاهی بالاتر، هم‌تیمی‌های خلاق و هوشمندی هستند که با دقتی حیرت‌انگیز دست همکاری به بشر داده‌اند. کارخانه‌های مدرن دیگر صرفا مجموعه‌ای از تجهیزات سنگین نیستند؛ بلکه شبکه‌ای از سیستم‌های زنده، پویا و متفکرند. حسگرهای پیشرفته، همانند چشمان تیزبین، هر حرکت و تغییر را رصد می‌کنند؛ روبات‌ها با مهارتی جادوگونه، شانه‌به‌شانه انسان‌ها کار می‌کنند و هوش مصنوعی همانند یک نابغه پشت صحنه، آینده را پیش‌بینی کرده و مشکلات را پیش از وقوع به سوی حل شدن پیش می‌برد.
فرصت‏‏‌ها و چالش‏‏‌های صنعت ۴.۰ برای ایران

انقلاب صنعتی چهارم (Industry ۴.۰) ترکیبی از فناوری‌‌‌های دیجیتال، زیستی و فیزیکی است که به تحول صنایع مختلف منجر می‌شود. عقب‌افتادگی از این تحولات اثرات زیانباری برای کشور در پی خواهد داشت. به طور مثال در سال ۱۷۳۶ همزمان با تاج‌گذاری نادرشاه در ایران آقای وات (مخترع موتور بخار) در اسکاتلند به دنیا آمد. دو سال بعد نادر با فتح هند که بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا در آن مقطع بود، به اقتدار و ثروتی عظیم دست یافت و ایران یکی از مهم‌ترین و موثرترین کشورهای جهان حساب می‌شد.

پنجشنبه، ۱۸ بهمن ۱۴۰۳

پرونده امروز

عقل سالم در بدن سالم

سلامتی از دیرباز یکی از نیازهای اساسی و حقوق بنیادین بشر بوده است. اگرچه بیماری و مرگ اجتناب‌‌‌ناپذیرند، اما دستیابی به بالاترین سطح سلامت ممکن بر پایه دانش و فناوری‌‌‌های روز هدفی ارزشمند برای جوامع بشری محسوب می‌شود. شاخص امید به زندگی یکی از مهم‌‌‌ترین معیارهای سنجش وضعیت سلامت در کشورهای جهان است که طی دهه‌‌‌های گذشته به‌‌‌ویژه پس از انقلاب صنعتی افزایش یافته است.
در مسیر سلامت برای همه

حفظ و گسترش سلامت در حوزه رفاه اجتماعی و توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی امری ضروری است. این موضوع در سال ۱۹۷۷ میلادی تحت عنوان بیانیه آلماآتا مطرح شد که در آن دولت‌‌‌ها و سازمان بهداشت جهانی را ملزم به دستیابی به سطحی از سلامتی (سلامتی جسمی، روانی و اجتماعی) برای همه مردم جهان در سال ۲۰۰۰ میلادی و برخورداری از زندگی موثر و مولد برای آنان می‌‌کند.