اخبار باشگاه اقتصاددانان

پرهام پهلوان: چگونگی اتخاذ سیاست‏‏‌های حمایت از صنایع داخلی همیشه محل سوال بوده است. در برخی از کشورها این سیاست‏‏‌هـا توانسته‏‏‌انـد به اشکال مختلف ظاهر شده و اثرگذاری مفیدی داشته باشند؛ این در حالی است که در بسیاری از موارد، مداخلات سیاسی در صنعت، باعث از دست رفتن بخش زیادی از اضافه رفاه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌شود. سیاست‏‏‌های حمایت از صنایع داخلی، تا زمانی مفید و مثبت خواهند بود که تخریبی در بازار و رقابت اتفاق نیفتد. افزایش سود یا از محل افزایش فروش و درآمد اتفاق می‌افتد یا از راه کاهش هزینه‏‏‌ها و بهبود تابع تولید؛ اگر این سیاست‏‏‌ها باعث شوند که تولیدکنندگان با استفاده از مزیت از بین رفتن رقابت، به جای بهبود بهره‏‏‌وری، کیفیت محصول و کاهش هزینه‏‏‌ها، هر کالایی را با هر کیفیتی به مصرف‌کننده‏‏‌ها بفروشند رفاه جامعه تا حد زیادی کاهش خواهد یافت. «باشگاه اقتصاددانان» در این پرونده، به سیاست‏‏‌های صنعتی مختلف، مثال‏‏‌ها و راهکارهایی برای بهبود عملکرد این سیاست‏‏‌ها پرداخته است.

سندهای توسعه‌‌‌ای و استراتژیک، سکه رایج بازار سیاستگذاری هستند و این متاع با اقبال به سیاست صنعتی در یک‌دهه اخیر عزیزتر هم شده است. شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست چین، در سال ۲۰۱۵ سند «ساخت چین ۲۰۲۵» را صادر کرد. طبق این سند، چین قصد دارد از نقش سنتی خود به‌‌‌عنوان کارخانه جهان و تولیدکننده کالاهای ارزان‌‌‌قیمت با فناوری پایین کناره‌‌‌گیری کند و قابلیت‌‌‌های تولیدی صنایع خود را ارتقا دهد و محصولات با ارزش‌افزوده بالا تولید کند.

اقتصاد ایران در سال‌های اخیر زیر سایه‌‌‌ رکود تورمی و ساختارهای ایستا گرفتار بوده است. با وجود آنکه شعار رهبری با عنوان «جهش تولید با مشارکت مردم» راهی برای برون‌‌‌رفت از این وضعیت ترسیم کرد، واقعیت آن است که این جهش، چنان‌‌‌که باید و شاید، محقق نشد. به‌منظور فهم چرایی این عدم‌تحقق و چگونگی ایجاد تحرک درونی، رویکردی فراتر از نگاه‌‌‌های متعارف اقتصادی لازم است. در این میان، «اقتصاد پیچیدگی» دستاوردها و ابزارهای مفهومی تازه‌‌‌ای به ما ارائه می‌دهد. این رویکرد به‌‌‌جای تمرکز صرف بر متغیرهای کلان یا سیاست‌‌‌های تجویزی خطی، اقتصاد را به مثابه یک سامانه پویا، چندلایه و چندکنشگر می‌‌‌نگرد که در آن اصلاحات کوچک، در صورت هدفمندی و جای‌‌‌گیری درست، می‌‌‌توانند به تحولات چشمگیر و غیرخطی در عملکرد کل سیستم بینجامند.