کودتای ۲۸ مرداد

زمزمه‌های ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۸ش ۱۹۴۹ / م با تشکیل جبهه ملی شنیده شد. جبهه‌هایی که نیروهای گردآمده در آن، هر کدام نماینده یکی از اقشار اجتماعی ایران به‌شمار می‌رفتند. از سیاستمداران، کارمندان، روشنفکران جوان تا بازاریان، هسته اولیه جبهه ملی را شکل می‌دادند و در وقایع مربوط به ملی شدن صنعت نفت تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نقش مهمی برعهده داشتند.

اشاره: آنچه می‌خوانید بخشی از گفت‌وگوی روزنامه اطلاعات با دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، محقق و مورخ و مترجم درباره انقلاب ۵۷ است.

تولد ساواک از درون ارگانی موسوم به فرمانداری نظامی بود. مستشاران آمریکایی که در ایجاد فرمانداری نظامی نقش داشتند در تاسیس ساواک نیز همراه شدند و ساواک به‌عنوان نخستین دستگاه رسمی امنیتی کشور در سال ۱۳۳۵ با انحلال فرمانداری نظامی کار خود را آغاز کرد. مهم‌ترین نگرانی و دغدغه در این مقطع زمانی بقای رژیم و جلوگیری از نفوذ اندیشه‌های چپ‌گرایانه و کمونیستی در کشور بود که ایجاد سازمان اطلاعاتی و امنیتی قدرتمندی را ضرورت می‌بخشید.

حسین فاطمی، سیاست‌مدار و روزنامه‌نگار ایرانی و وزیر امورخارجه ایران در دولت دکتر محمد مصدق ۱۹ آبان ماه ۱۳۳۳ در تهران اعدام شد. حسین فاطمی پس از کودتای ۲۸ مرداد در منزل دوستانش مخفی شده بود. تا آنکه ۶ اسفند همان سال بازداشت شد.

مصدق و تقی‌زاده در دوران حیات سیاسی، روابط و برخوردهایی باهم داشته‌اند که برای محققان جای دانستن دارد.

۲۹ مهر ۱۳۳۳ مجلس شورای ملی قرارداد نفت با کنسرسیوم را تصویب کرد. این قرارداد محصول کودتای ۲۸ مرداد بود که بین دولت ایران و کنسرسیومی از شرکت‌های نفتی بین‌المللی برای بهره‌برداری از منابع نفتی ایران بسته شد.

شرق: سعید حجاریان بر لزوم انتشار اسناد و مدارک تاریخی، اداری، تصمیمات سیاسی و ... به منظور مستندسازی رخدادهای جامعه تاکید کرد.

دنیای‌اقتصاد: چاپ چهارم رمان «گود» نوشته مهدی افشارنیک منتشر شد. داستان این رمان، درباره زندگی چند نسل است و می‌توان در آن، دختران چریک، پسران مدافع خرمشهر، مردان سنتی بازار تهران و یا زنانی را که تیمسارهای زمان شاه را نوک انگشت‌شان می‌چرخاندند، مشاهده کرد.

عبدالحسین نوایی (۱۶ مهر ۱۳۰۲ ـ ۱۸ مرداد ۱۳۸۳) تاریخ‌نگار معاصر و از «چهره‌های ماندگار»، اصالتا از نوای‌لاریجان بود، او در تهران به دنیا آمد و در زمینه ادبیات و تاریخ تبحر و تسلط یافت و آثار تحقیقی تاریخی، به‌ویژه درباره دوره قاجار، از خود به یادگار گذاشت. ضمن آنکه چند متن تاریخی را نیز تصحیح کرد. یکی از کتاب‌های مهم استاد که انتشارات سمت آن را به چاپ رسانده است، «متون تاریخی به زبان فارسی» نام دارد که شامل معرفی کتب تاریخی به زبان فارسی از سده چهارم تا سیزدهم هجری به همراه نمونه‌ای از هر یک…

اشک می‌ریزد وقتی روزهای پرتلاطمی را به یاد می‌آورد که همسرش ترسیده و مضطرب به شهربانی رفت تا با مذاکره ثابت کند او در ماجرای قتل حسنعلی منصور، نخست‌وزیر وقت، بی‌گناه است و نباید اعدام شود. علی‌اصغر حاجی‌بابا بعد از گذشت نیم قرن هنوز با یادآوری آنچه در آن روزها بر او رفته و شاید از یادآوری رنج و اضطراب همسر مرحومش بغض در گلو و اشک در چشم دارد. پسرش محسن حاجی‌بابا می‌گوید به همراه مادر در ناصرخسرو بوده که ناگهان روی میز روزنامه‌ها دیده در صفحه اول روزنامه «اطلاعات» عکس پدرش به‌عنوان یکی از پنج…

ایبنا: نگار جوادی، نویسنده ایرانی ساکن فرانسه موفق شد با کتاب جدیدش تحت عنوان «از شرق بریده» در میان نامزدهای اولیه جایزه معتبر کتاب ملی آمریکا در بخش «ترجمه» قرار گیرد.

۱۳ شهریور ۱۳۴۶ شهردار تهران به دلایل مختلف از جمله زیان‌دهی شرکت واحد اتوبوسرانی از دولت خواست که مدیریت این شرکت را تحویل بگیرد. افزایش بهای بلیت باعث تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران شده و دولت آن را لغو کرده بود. اتوبوسرانی تهران تا سال ۱۳۳۶ توسط شرکت‌های غیردولتی ۲۳ گانه اداره می‌شد که این خطوط از نخستین روز سال ۱۳۳۷ یکی پس از دیگری دولتی شدند. نخستین رئیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران ژنرال علوی مقدم رئیس وقت شهربانی بود.

تاریخ ایرانی: فرزند آیت‌الله کاشانی می‌گوید «حتی یک بقّال سر گذر هم حساب دخل‌وخرج خود را روشن‌‌تر از صورت‌حساب ادعایی بی‌بی‌سی ثبت و ضبط می‌‌کند.»

دنیای اقتصاد: بحث در باب کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از زمان وقوع تاکنون در تاریخ ایران ادامه دارد. عوامل و گروه‌هایی که در این جریان دخیل بودند از یک‌سو و چگونگی روند کودتا از سوی دیگر همواره از مسائلی بوده است که افراد و گروه‌های مختلف بر مبنای درک و منافع خود در باب آن به اظهارنظر می‌پردازند. با این همه کمتر تلاش شده تا تاثیرات بلندمدت این رویداد در تاریخ ایران ارزیابی شود. آرشیو ملی روز بیست‌و‌هشت مردادماه نشستی را با عنوان «از کودتا تا انقلاب» برگزار کرد و در جریان آن تلاش شد تا خوانشی جدید از رویداد کودتای…

ایلنا: شبکه بی‌بی‌سی فارسی در هفته گذشته و همزمان با شصت‌وپنجمین سالگرد کودتای ۲۸ مردادماه در مطلبی با استناد به سندی که ظاهرا ارشیر زاهدی در اختیار موسسه هوور دانشگاه استنفور قرار داده، صورت‌حساب تازه‌ای از پرداخت به عوامل مختلف این کودتا منتشر کرده است که در کنار نام‌هایی مثل شعبان جعفری، اسامی آیت‌الله کاشانی و آیت‌الله بهبهانی نیز به چشم می‌خورد.

فرارو: کاتم هرچند برای ایرانیان به‌واسطه‌ی نقش‌اش در کودتای ۲۸ مرداد، بدنام است؛ لیکن، نمادی است از هوش و نظریه‌پردازی در عرصه‌ی سیاست و از این حیث چیزی از همتای خود برژینسکی کم نمی‌آورد. در شصت‌وپنجمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد رجوع به دریچه‌ی ذهنِ یکی از طرّاحان آن، عبرت‌آموز است.

تاریخ ایرانی: سایت بی‌بی‌سی فارسی با انتشار دو برگه دست‌نویس مدعی است که یکی از صورت‌حساب‌های کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را از میان اسناد اهدایی اردشیر زاهدی - فرزند سرلشکر فضل‌الله زاهدی - به موسسه هوور دانشگاه استنفورد یافته که حکایت از آن دارد در جریان کودتا یا مدت کوتاهی پس از آن به روحانیون سرشناسی نظیر ابوالقاسم کاشانی، محمد بهبهانی و محمدتقی فلسفی مبالغ زیادی پول پرداخت شده است.

سقوط مصدق و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که به کمک آمریکا انجام گرفت، در وجدان ایرانیان شکستگی‌های دردناکی به‌جا گذاشت که بسیاری از آنان هرگز از آن شفا نیافتند. این زخم باز، پیشداوری‌های بسیاری را نسبت به مشروعیت شاه به‌وجود آورد. اما واقعیت آن است که پس از انقلاب با گذشت زمان زخم‌ها جوش خورده‌اند و ایرانیان می‌توانند امروز به آینده بهتر بنگرند. به‌طوری‌که می‌توان نوعی بازسنجی وقایع تاریخی و فاصله‌گیری از آنها را نزد بسیاری از ایرانیان ملاحظه کرد.

ايسنا: رئیس قوه قضاییه گفت: قوه قضاییه به دور از فضاسازی‌های رسانه ای و جنجال‌های تبلیغاتی، قاطعانه و در عین حال قانونی و عادلانه به پرونده‌های اخیر مفاسد اقتصادی رسیدگی می‌کند تا هم مفسدان به اشد مجازات برسند و هم در حق کسی ظلم نشود.

در اسنادی که پارسال وزارت‌خارجه آمریکا درباره کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ منتشر کرده است، مقام‌های آمریکایی هم در مکاتبات محرمانه بارها به شخصیت «ضعیف» و منفعل محمدرضا پهلوی اشاره می‌کنند که در مواقع بحران، مجری بی‌چون و چرای پیشنهادهایی است که حلقه‌های نزدیکانش طرح می‌کنند. در یک سند سیا که تاریخش مشخص نیست، بعد از اشاره به روابط خوب شاه با مقام‌های آمریکایی نوشته شده است: «به‌‌رغم تمامی این خصلت‌های قابل ستایش، شاه نشان داده که فردی متزلزل، پرتردید و غیرقاطع است. در بسیاری از موقعیت‌ها، وقتی که…

انتخاب: ۶۵ سال پیش در چنین روزی عناصر کودتاگر با ورود به منزل دکتر محمد مصدق در خیابان کاخ تهران خانه را غارت کردند و هزاران سند و نامه را برده یا سوزاندند.

فارس: دبیرکل حزب موتلفه اسلامی با اشاره به ناکارآمدی تیم اقتصادی دولت گفت: مردم منتظر تغییر مدیران اقتصادی دولت هستند؛ انتظار عمومی این است که دولت یک خانه تکانی کند.

خبر آنلاین: وزیر امور خارجه کشورمان توئیتی را به مناسبت فرا رسیدن کودتای ۲۸ مرداد منتشر کرد.

خبر آنلاین: عکس زیر در دادگاه دکتر محمد مصدق بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ ثبت شده است.

اعتمادآنلاین در مطلبی به بیان خاطرات پسر مصدق از روز کودتای ۲۸ مرداد پرداخته است که در ادامه می خوانید؛

ايسنا: یک روزنامه‌نگار و نویسنده، مشاهدات خود از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را روایت کرد.

دنیای اقتصاد: شصت و پنج سال پس از کودتای ٢٨ مرداد ١٣٣٢، برخی هدف دولت ترامپ در به صفر رساندن صادرات نفتی ایران را با دوره دولت مصدق مقایسه می‌کنند. گمانه‌ای که از دو منظر صحیح نیست. اولا منشا تحریم در دهه ٣٠ به اشتباه آمریکا نسبت داده می‌شود؛ درحالی‌که طراح اصلی تحریم‌ها در آن زمان انگلستان بود. از دیگر سو، بازار نفت در دنیای امروز تحت سلطه کارتلی مانند «هفت خواهران» نیست و مشتریان اصلی نفت خام ایران از آزادی بیشتری برای مقابله با تحریم‌های آمریکا برخوردارند.

شعبان جعفری معروف به شعبان بی‌مخ ۲۸ مرداد ۱۳۸۵ در سالروز کودتای ۲۸ مرداد درگذشت.

فارس: وزیر خارجه آمریکا روز جمعه از تشکیل گروه موسوم به «گروه اقدام ایران» در این وزارتخانه دفاع کرد.