انعقاد عهدنامه گلستان

دوم آبان ماه ۱۱۹۲ ه.ش (۲۴ اکتبر ۱۸۱۳ میلادی). عهدنامه گلستان میان ایران دوره قاجاریه و روسیه تزاری منعقد شد. به‌دنبال این قرارداد، حکومت بخش‌هایی از شمال دولت شاهنشاهی ایران شامل قفقاز، ارمنستان و ایالت‌های شرقی گرجستان یعنی کاختی و کارتلی از ایران سلب و به روسیه تزاری واگذار شد. این عهدنامه در روستای گلستان در قفقاز به امضا رسید و به این خاطر به این نام مشهور شد. در فصل نهم این عهدنامه آمده بود: باج و گمرک اموال تجار طرف دولت بهیه روسیه که به بنادر و بلاد ایران می‌آورند از یک تومان مبلغ پانصد دینار در یک بلده گرفته، از آنجا به اموال مذکوره به هر ولایت ایران که بروند چیزی مطالبه نگردد. همچنین از اموالی که از ممالک ایران بیرون بیاورند آنقدر زیاده به‌عنوان خرج و توجیه و تحمیل و اختراعات چیزی از تجار روسیه با شر و شلتاق مطالبه نشود و به همین نحو در یک بلده باج و گمرک تجار ایران که به بنادر و ممالک اروسیه می‌برند یا بیرون بیاورند به دستور گرفته، اختلافی به هیچ‌وجه نداشته باشد.

در فصل ۱۰ عهدنامه هم تاکید شده بود: بعد از انتقال اموال تجار به بنادر کنار دریا یا آوردن از راه خشکی به بلاد سرحدات طرفین اذن و اختیار به تجار و ارباب معاملات طرفین داده شد که اموال و تنخواه خودشان را فروخته و اموال دیگر خریده یا معاوضه کرده، دیگر از امنای گمرک و مستاجران طرفین، اذن و دستوری نخواسته باشند زیرا که بر ذمه امنای گمرک و مستاجران لازم است که ملاحظه کنند تا معطلی و تاخیر در کار تجارت ارباب معاملات وقوع نیابد. باج خزانه را از بایع یا از مبیع یا از مشتری هر نوع با هم سازش می‌کنند، حاصل و بازیافت دارند. این عهدنامه پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی با پیشنهاد تروتسکی و فرمان لنین لغو شد.