رای مجلس مشروطه به تاسیس بلدیه تهران

۱۲ خرداد ۱۲۸۶ مجلس اول مشروطه رای به تاسیس بلدیه تهران داد. نخستین قانون بلدیه، شامل پنج فصل و ۱۰۸ ماده بود که این ماده‌ها حدود وظایف و اختیارات بلدیه آن زمان و شهرداری کنونی را مشخص می‌کرد. پنج فصل آن شامل قواعد کلی، تشکیل انجمن، ترتیب و وظایف، اداره بلدیه و مستخدمین آن بود.

در بند اول هدف اصلی از تاسیس بلدیه، حفظ منافع شهر و ایفای حوائج اهالی شهرنشین تعریف شده بود و شامل اداره آنچه برای اهالی شهر به صلاح بود و اداره اموال منقوله و غیرمنقوله و سرمایه‌های متعلق به شهر و مراقبت در عدم قحطی آذوقه شهر و پاک ساختن کوچه‌ها و میدان‌ها و خیابان‌ها، تقسیم آب و حفاظت از پاکیزگی آب‌های روان و حمام‌ها و حفظ الصحه عمومی بود. بلدیه به استناد قانون مصوب مجلس مسوولیت مراقبت در رفع تکدیگری و تاسیس دارالمساکین و دارالعجزه و مریضخانه و امثال آن را داشت. بلدیه باید در مقابل حریق و بلایای طبیعی شهر را حفظ و بیمه می‌کرد. رسیدگی به امور فرهنگی و هنری شهرها از قبیل تاسیس کتابخانه، موزه، قرائت خانه و حفظ و مرمت مساجد و بناهای عتیقه از وظایف بلدیه به‌شمار می‌رفت. براساس قانون حدود اختیارات بلدیه هر شهر، دایره اراضی متعلق به آن شهر بود و این انجمن و اداره بلدیه می‌توانست؛ «به اسم شهر بیع و شری و هرگونه معاملات نماید و به جاهای لازم شکایت کند و در محاکمات عدلیه اقامه دعوا کند.»

فصل دوم که در اتفاقات بعدی اهمیت زیادی داشت، تشکیل انجمن بلدیه بود؛ انجمنی که علاوه بر نظارت بر اجرای قانون، ریاست بلدیه یعنی شهردار را نیز انتخاب می‌کرد. در قانون بلدیه آمده بود، انجمن بلدیه مرکب از اعضایی است که به شرایطی که در همین فصل آمده انتخاب می‌شوند. این افراد در شهرهای کوچک ۱۶ و در شهرهای متوسط ۲۰ و در شهرهای بزرگ ۳۰ نفر بود که با رعایت وسعت و جمعیت شهر تقسیم می‌شد. قانون انتخابات در انجمن بلدیه همان قانون انتخابات مجلس بود، زنان و محجوران نمی‌توانستند رای بدهند و در انتخابات شرکت کنند. همچنین براساس بند ۱۵ قانون بلدیه افرادی که به‌واسطه جنحه و جنایتی مجازات قانونی دیده بودند و نیز افرادی که معروف به ارتکاب قتل و سرقت بودند و افراد ورشکسته نمی‌توانستند نامزد انجمن بلدیه شوند.