سی‌و‌یک سال پیش در مهم‌ترین جلسه مجلس خبرگان چه گذشت؟
بازخوانی مذاکرات تعیین‌کننده
در این گفت‌و‌گوها که روز ۲۱ خرداد ۱۳۶۸ منتشر شد، آیت‌الله ملکوتی نماینده رهبری در آذربایجان شرقی و امام‌جمعه تبریز، یکی از نمایندگان استان فارس در مجلس خبرگان، حجت‌الاسلام مروجی امام‌جمعه اردبیل و یکی دیگر از نمایندگان استان آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان، حجت‌الاسلام احسان‌بخش نماینده رهبری در استان گیلان و امام‌جمعه رشت و یکی از نمایندگان استان گیلان در مجلس خبرگان و حجت‌الاسلام امینیان امام‌جمعه آستانه اشرفیه و نماینده دیگر استان گیلان در مجلس خبرگان شرکت داشتند.
قدرت مرجعیت
آیت‌الله ملکوتی، امام‌جمعه تبریز و نماینده آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان در گفت‌و‌گو با خبرنگار کیهان در تبریز در این باره گفت: بر اساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی که در آن آینده رهبری جمهوری اسلامی ایران پس از ارتحال جانگداز حضرت امام خمینی پیش‌بینی شده، خبرگان مردم طی یک نشست فوق‌العاده حیاتی برای نظام، رهبری آینده نظام را مورد بررسی قرار دادند و سرانجام با اکثریت قریب به اتفاق آرا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به مقام رهبری آینده جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد.
آیت‌الله ملکوتی پیرامون نظر خبرگان پیرامون شرط مرجعیت برای رهبری آینده گفت: مقصود از مرجعیت در نظر خبرگان اهلیت مرجعیت است؛ یعنی کسی که اهلیت استنباط و استخراج حکم از ادله معتبر داشته باشد و چون آیت‌الله خامنه‌ای این قدرت و توانایی را داشت و نیز دیگر شرایط رهبری از جمله مدیریت، تدبر، شجاعت، آگاه و عالم به مسائل و مقتضیات روز را داشت و با در نظر گرفتن نظر مساعد حضرت امام به ایشان که شواهد آن موجود است، مجلس خبرگان ایشان را به مقام رهبری انتخاب کرد.
وی حسن انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای را ستود و گفت: چون اکثریت اعضای مجلس خبرگان خود مجتهدی عالم هستند؛ لذا این انتخاب بر اساس دلایل و ادله محکم و روشن بوده است.
آیت‌الله ملکوتی ضمن تاکید بر لزوم اطاعت و پیروی از آیت‌الله خامنه‌ای، اظهارات مخالفان نظام در خارج از کشور را بی‌اساس دانست و بار دیگر بر انتخاب آگاهانه مجلس خبرگان تاکید کرد.
۴۴ نفر به رهبری فردی رای دادند
حجت‌الاسلام حاج سید علی‌محمد دستغیب، یکی از نمایندگان استان فارس در مجلس خبرگان درباره چگونگی انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران به خبرنگار کیهان در شیراز گفت: در جواب این سوال لازم می‌دانم که اموری را به‌عنوان مقدمه عرض کنم:
امر اول
الف) فقیه کسی را می‌گویند که مقدار قابل توجهی از احکام اسلام را بشناسد. به این معنی که به روایات رسیده از اهل‌بیت(ع) تسلط داشته باشد و صحیح را از ضعیف جدا کند و به معانی آنها واقف و قدرت شناختن احکام از این روایات را داشته باشد.
ب) مجتهد کسی را گویند که قدرت استنباط و بیرون آوردن احکام خدا را از قرآن و سنت داشته باشد. حال اگر این قدرت فراگیر و به تمام احکام باشد، مجتهد مطلق و مسلم نام دارد و چنانچه به مقداری باشد مجتهد متجزی نام دارد.
ج) مرجع کسی است که در احکام اسلام مردم به او رجوع می‌کنند و مسائل دینی خود را از او می‌خواهند و به اصطلاح از او تقلید می‌کنند و آن بر دو قسم است: مرجع بالفعل یعنی کسی که در حال حاضر مورد رجوع مردم است و مثلا رساله دارد و دیگر مرجعی که در حال حاضر مورد رجوع مردم نیست؛ اما صلاحیت دارد که از او تقلید کنند.
د) فقیه و مجتهد و مرجع به کسی که در حال حاضر مرجع بالفعل باشد یا صلاحیت داشته باشد گفته می‌شود و ممکن است کسی فقیه باشد اما مرجع نباشد؛ این نظر که لازم باشد مرجع به تمام احکام احاطه کامل داشته باشد.
ه) «ولی امر» کسی است که زمام امور مسلمانان در تمام مسائل چه عبادی یا سیاسی و نظامی و قضایی و غیره به عهده اوست. به این معنی که لازم است موضوعات احکام را بشناسد و به اصطلاح روایت، حوادث واقعه را بداند تا بتواند احکام آنها را از قرآن و روایات پیدا کند.
امر دوم
آنچه در روایات اسلامی رسیده است عنوان فقیه یا راوی حدیث دارد، برای مثال در روایتی نقل شده که امام صادق(ع) فرمود: کسی که راوی حدیث ما باشد و احکام ما را بشناسد و در حلال و حرام ما اهل نظر باشد پس من او را حاکم بر شما قرار دادم و او حجت من بر شماست و در روایت دیگری است که آن دسته از فقها که خودنگهدار باشند و حافظ دین باشند و بر هوای نفس غالب باشند و مطیع اوامر خداوند باشند، بر مردم لازم است که از ایشان تقلید کنند.
امر سوم
آنچه در قانون اساسی است این است که ولی امر باید فقیه عادل و باتقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر که اکثریت مردم او را به رهبری و مرجعیت شناخته و پذیرفته باشند.
امر چهارم
خبرگان منتخب مردم در نشست ۱۴ خرداد ۶۸ خود که از ساعت ۵/ ۳ عصر شروع شد شخص خاص یا حتی افرادی را که قانون اساسی بر آن یک فرد و یا افراد تطبیق کند و جای هیچ‌گونه تاویل و توجیه نباشد، پیدا نکرد. از طرفی حضرت امام خمینی در جواب سوال حضرت آیت‌الله مشکینی در مورد رهبری فرمودند (فقط در مورد رهبری) ما که نمی‌توانیم نظام اسلامی‌مان را بدون سرپرست رها کنیم، باید فردی را انتخاب کنیم که از حیثیت اسلامی‌مان در جهان سیاست و نیرنگ دفاع کند. من از ابتدا معتقد بودم و اصرار داشتم که شرط مرجعیت لازم نیست. مجتهد عادل مورد تایید خبرگان محترم سراسر کشور کفایت می‌کند. اگر مردم به خبرگان رای دادند تا مجتهد عادل را برای رهبری حکومتشان تعیین کنند وقتی آنها هم فردی را تعیین کردند تا رهبری را به عهده بگیرد قهرا مورد قبول مردم است. در این صورت او ولی منتخب مردم می‌شود و حکمش نافذ است. به این جهت خبرگان تصمیم گرفتند که فرد یا افرادی را که مجتهد عادل بوده و سایر شرایط را دارند انتخاب کنند. پس از شور که «آیا فرد باشد یا شورا»، «فرد» به رای گذارده شد. از ۷۴ نفر حاضر در جلسه ۴۴ نفر به فردی رای دادند و دلیلشان هم این بود که اولا حضرت امام رضوان‌الله علیه در جوابیه نام شورا را نبرده‌اند و ثانیا (باید) تمام شرایط در هر یک از اعضای سه نفر یا پنج نفر باشد و یافتن چنین افرادی در این مدت کوتاه مشکل است؛ بنابراین با توجه به جوابیه امام و ضرورت رهبری، خبرگان در افرادی که مطرح شدند حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را واجد شرایط دانستند و به او رای مثبت دادند و در حقیقت او را به‌عنوان کسی که فقیه عادل دارای بینش سیاسی و اجتماعی است و شجاع و مدیر و مدبر است به مردم معرفی کردند تا در مورد بازنگری قانون اساسی تصمیم گرفته شود و پس از تصویب خبرگان و رای مردم به‌عنوان متمم قانون اساسی اعلام شود. پس از آن خبرگان نظریه خود را که به احتمال قوی همان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای باشد، بگوید. ضمنا تایید حضرت امام خمینی رضوان‌الله علیه از حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که از حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی نقل شد در بیشتر شدن رای‌ها که ۶۰ نفر از ۷۴ نفر حاضر در جلسه بود، تاثیر داشت.
روایت نمایندگان گیلان
حجت‌الاسلام احسان‌بخش، امام‌جمعه رشت و نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان پس از بازگشت از تهران طی گفت‌و‌گویی مسائل مطرح‌شده در جلسه خبرگان و علت انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به سمت رهبری جمهوری اسلامی ایران را تشریح کرد. وی گفت: در قانون اساسی آمده که وظیفه خبرگان که چکیده‌ای از شخصیت‌های علمی مملکت هستند برای تعیین امر رهبری زمانی که در مملکت برای رهبر مسائلی پیش آید، تشکیل جلسه دهند. بعد از رحلت حضرت امام که مشیت خداوند بود که ایشان دعوت حق را لبیک گفتند، در شب واقعه تلفنی اطلاع دادند که فورا خودتان را به بیت امام برسانید. من که ساعت ۲ بعد از نیمه‌شب وارد تهران شدم از رحلت امام باخبر شدم. اولین وظیفه‌ای که داشتیم این بود که وصیت‌نامه امام رضوان‌الله علیه قدس‌سره که به امانت به مجلس خبرگان سپرده شده بود، قرائت شود. در جلسه روز یکشنبه که اعضای مجلس خبرگان، وزرای کابینه و وکلای مجلس حضور داشتند وصیت‌نامه حضرت امام توسط آیت‌الله خامنه‌ای قرائت شد. سپس درها بسته شد و اعضای خبرگان در پشت درهای بسته که به مدت ۷ ساعت به طول انجامید به بحث و تبادل‌نظر در مورد مسائل مختلف رهبری پرداختند. در این جلسه ابتدا رهبری به‌صورت شورایی سه نفری و پنج نفری مطرح شد که پس از سخنان مخالف و موافق به رای گذاشته شد و رد شد. سپس بحث پیرامون انتخاب شخصی برای رهبری جمهوری اسلامی مطرح شد که در این زمان یکی از آقایان در مجلس با صدای بلند خطاب به آقای هاشمی رفسنجانی گفت «چرا آن چیزی که می‌دانید شهادت نمی‌دهید؟» پس از اینکه یک‌بار دیگر تکرار شد، آقای موسوی اردبیلی گفت: «من هم در آن شهادت بودم.» سپس آقای هاشمی رفسنجانی ادامه داد: اگر قرار است من شهادت بدهم آن شهادت چنین است. وی گفت: «در جلسه‌ای که من، آقای موسوی‌اردبیلی، نخست‌وزیر، حاج احمدآقا و خود آقای خامنه‌ای بودیم درباره رهبری خدمت امام صحبت می‌کردیم. وقتی که ما گفتیم کسی را برای رهبری نداریم، امام فرمود «چرا آقای خامنه‌ای هست». وی (حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی) افزود: «من در ملاقات خصوصی با امام که بازتر صحبت می‌کردم در مورد رهبری گفتم که کسی را نداریم و احتمال دارد در جامعه دچار مشکل شویم.» که امام فرمودند «چرا مثل آقای خامنه‌ای دارید» و مساله سوم که آقای رفسنجانی به نقل از حاج احمدآقا گفتند، چنین بود: «به این ترتیب بود که من با امام رضوان‌الله علیه نشسته بودیم و تلویزیون تماشا می‌کردیم و آقای خامنه‌ای داشت در سفر کره‌شمالی صحبت می‌کرد. من گفتم: چقدر خوب صحبت می‌کند، امام فرمودند برای رهبری شایسته است.»
نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان گفت: با این سه شهادت ما به این نتیجه رسیدیم که اگر آقای خامنه‌ای مجتهد نبود امام نمی‌فرمود که ایشان قدرت اجتهاد و استنباط دارند و از طرفی در نامه حضرت امام به آیت‌الله مشکینی که سوال شده بود آیا لازم است که ولی‌فقیه بعد از شما مرجع باشد؟ امام فرمودند من مرجعیت را لازم نمی‌دانم، فقط اجتهاد کافی است.
وی افزود: با انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به سمت رهبری جمهوری اسلامی، دنیا شوکه شد و ما متوجه شدیم که عموم مردم که در خط امام هستند، از این انتخاب خوشحال شدند. وی ادامه داد: شخصیت جهانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هنوز در سازمان ملل به‌عنوان گوینده‌ای که در رسایی سخنوری تاکنون به خود ندیده مطرح است.
وی در پایان در مورد انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از مردم گیلان خواست که همان‌طوری که در گذشته در خط امام بودند و صداقت از خود نشان می‌دادند همان راه و روش را ادامه داده و اطاعت از آیت‌الله خامنه‌ای را اطاعت از امام بدانند.
حجت‌الاسلام امینیان، نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان نیز پس از بازگشت از جلسه فوق‌العاده خبرگان در مصاحبه با کیهان علت انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری جمهوری اسلامی را تشریح کرد. وی گفت: اعضای محترم خبرگان که نمایندگان منتخب مردم در مجلس و نخبگان علما و مجتهدین هستند در جلسه اضطراری یک روزه خود با تبادل افکار و مصلحت‌اندیشی دقیق و با در نظر گرفتن معیارهای اسلامی و مصالح ملی و کشوری و به منظور تامین اهداف رهبر کبیر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت‌الله حاج سیدعلی خامنه‌ای را که در حال حاضر امام‌جمعه محترم و منتخب حضرت امام در قلب کشور و رئیس‌جمهوری محبوب و برگزیده ملت هستند، به‌عنوان رهبری انقلاب شکوهمند اسلامی انتخاب و به مردم شرافتمند و شهیدپرور ایران معرفی کردند. معظم‌له علاوه بر شایستگی ذاتی از نظر علم، فقاهت، تقوا، جهان‌شناسی، قاطعیت، بینش سیاسی، مبارزات انقلابی، مناعت‌طبع، صلابت‌نفس، جامعیت مکارم و محاسن، داشتن اندیشه‌های پرمحتوای مذهبی، قدرت بیان، نیروی قوی تحلیل‌های سیاسی - اجتماعی، سوابق بسیار روشن و مثبت، مورد عنایت مخصوص حضرت امام رضوان‌الله تعالی علیه بوده که در موارد و مناسبات خاصی به آن اشارت فرمودند.
حضرت امام قدس‌سره حداقل در سه مورد، لیاقت و شایستگی معظم‌له را برای مقام رهبری تصریح فرمودند. این موارد در مجلس خبرگان مطرح شد. دو مورد آن را حضرت مستطاب حجت‌الاسلام آقای هاشمی‌رفسنجانی دامت برکاته از حضرت امام نقل کردند. حضرت آیت‌الله جناب آقای مشکینی ریاست محترم هیات‌رئیسه مجلس خبرگان و حضرت آیت‌الله موسوی‌اردبیلی ریاست محترم دیوان‌عالی کشور و بعضی از علمای دیگر که در محضر مبارک حضرت امام حضور داشتند و از زبان مبارک ایشان شنیده بودند، تایید و تصدیق فرمودند.
نمایندگان محترم مجلس خبرگان پس از شنیدن ماجرا و علم و اطلاع یافتن از نظر مبارک حضرت امام، با کمال رضایت و خوشی و با کمال افتخار به رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رای مثبت داده و به ملت شریف ایران و مسلمین جهان معرفی کردند. اینجانب این انتخاب بسیار شایسته را به مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تبریک و تهنیت عرض کرده، موفقیت کامل ایشان را از خدای بزرگ خواهانم.
طرفداران رهبری شورایی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مروج امام‌جمعه اردبیل و نماینده مردم آذربایجان‌شرقی در مجلس خبرگان نیز طی گفت‌و‌گویی با خبرنگار کیهان دلایل انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد.
وی گفت: بر طبق اصل ۱۰۷ قانون اساسی پس از رحلت جانگداز امام امت، خبرگان تشکیل جلسه داد و با توجه به ضرورت و اهمیت مساله، بحث در مورد رهبری را شروع کرد. در این جلسه ابتدا پیرامون شورایی یا انفرادی بودن رهبری بحث شد که در نهایت با اکثریت آرا، تک‌رهبری بودن به تصویب رسید و سپس با توجه به اینکه آیت‌الله خامنه‌ای شخصی است مدیر، مدبر، آگاه به مسائل روز برخوردار از فعالیت و اجتهاد، مقبول بودن در نزد علمای حوزه علمیه قم و مشهد، داشتن سابقه مبارزاتی درخشان، مساعد بودن نظر حضرت امام به ایشان بر طبق شواهد موجود و شجاعت نفسانی وی موجب آن شد که خبرگان به‌‌رغم عدم تمایل شخص آیت‌الله خامنه‌ای، نامبرده را با اکثریت آرا به رهبری جمهوری اسلامی ایران انتخاب کنند.
وی در پایان یادآور شد کسانی که در این انتخاب رای منفی دادند با آقای خامنه‌ای مخالف نبودند، بلکه آنان طرفدار شورایی بودن رهبری بودند.
منبع:تاریخ ایرانی
