واگذاری شرکت‌ها به مردم از چه زمانی آغاز شد؟
ایده توزیع سهام کارخانه‌ها
این بحث در هفته‌های اخیر پس از سال‌ها و این بار در دوره دوم ریاست‌جمهوری حسن روحانی جریان پیدا کرد و گفت‌وگوهای فراوانی را شکل داد و در این روزها طیف وسیعی از مردم درگیر آزاد‌سازی یا فروش سهام خود هستند. واکاوی روزنامه‌های قبل از انقلاب حکایت می‌کند که این ایده اول بار در سال ۱۳۵۱ کلید خورد. روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۵۱ روزنامه اطلاعات از آمادگی فروش سهام و جلسه مهم شورای عالی بورس در مورد چگونگی عرضه سهام خبر داد. در آن جلسه مدیرعامل گروه صنعتی شهریار اعلام کرد که برای واگذاری و فروش و عرضه ۴۹ درصد از سهام کارخانه‌های خود به کارگران و مردم آماده است. علی رضایی گفت ۲۰ درصد از ۵۱ درصد بقیه سهام گروه صنعتی شهریار نیز برای رفاه عمران مردم سبزوار که زادگاه وی است، اختصاص خواهد یافت.مدیرعامل گروه صنعتی شهریار که برای دانشجویان دانشگاه اقتصاد دانشگاه تهران سخنرانی می‌کرد، افزود: تصور می‌کنم حداقل ۳۳ درصد از سهام واحدهای بزرگ به کارگران و کارمندان و مردم علاقه‌مند برسد. رضایی تاکید کرد که گروه صنعتی شهریار تصمیم گرفته است که ۴۹ درصد سهام کلیه شرکت‌های تابعه خود را در مرحله اول به کارگران و مهندسان و کارمندان و در مرحله دوم به تمام علاقه‌مندان با سهل‌ترین شرایط به فروش برساند؛ حتی در نظر دارد که وام‌های بدون بهره به کارگران و کارمندان خود برای خرید سهام اعطا کند.همچنین در خبر دیگری که در همین صفحه منتشر شده اعلام شد که به دنبال اجتماع ۵۰۰ نفری مدیران و صاحبان صنایع که پس‌فردا در اتاق ایران به منظور بررسی ضوابط عرضه و فروش سهام تشکیل می‌شود، روز چهارشنبه سوم خرداد ماه جلسه شورای عالی بورس در بانک مرکزی ایران به دعوت رئیس کل بانک مرکزی تشکیل خواهد شد تا فروش سهام کارخانه‌ها به کارگران و کارمندان صنایع و عامه مردم و وظایف سازمان‌های بورس اوراق بهادار را مورد بررسی قرار دهد.در این جلسه مهم مطالعات بانک مرکزی ایران درباره مشارکت عامه در سرمایه‌گذاری‌های تولیدی و منافع حاصله و آثار گسترش مالکیت صنایع ایران در توسعه بازار سرمایه و بورس مطرح شده و نیز اقداماتی که باید از طرف شورای‌عالی بورس و هیات پذیرش اوراق بهادار در جهت تقویت بورس سهام و تسهیل نقل و انتقال سهام موردنظر به موقع اجرا گذاشته شود، مورد بررسی و اتخاذ تصمیم قرار خواهد گرفت.
آگهی فروش پیکان
سه‌شنبه 26 اردیبهشت 1351 نیز آگهی فروش 45 درصد سهام پیکان به مردم در روزنامه اطلاعات منتشر شد. در متن این خبر که در صفحه اول روزنامه منتشر شده آمده بود:تاسیس شرکت سهامی عام «پیکان» در مراسمی که در استادیوم ورزشی کارگران کارخانجات ایران‌ناسیونال برگزار شد، اعلام شد. شرکت عام پیکان برای تولید و توزیع انواع اتومبیل سواری تشکیل می‌شود و با اجرای این تصمیم سهام کارخانجات پیکان در اختیار عموم قرار می‌گیرد.در گزارش روزنامه اطلاعات آمده است که کارخانجات ایران‌ناسیونال نخستین واحد صنعتی است که عرضه و فروش واحد صنعتی پیکان به مردم و تاسیس شرکت عام پیکان را در دستور کار خود قرار داده است.در مراسمی که در همین رابطه برگزار شد حسین دانشور قائم‌مقام مدیرعامل ایران ناسیونال گفت حضورشما در این جلسه مرا به یاد روزی در 10 سال قبل می‌اندازد که در زیر برف و باران برای دیدن کارخانجات صنعتی ایران‌ناسیونال به جاده کرج می‌رفتیم. اگر اشتباه نکنم در آن موقع جز یک کارخانه کوچک بستنی‌سازی، کارخانه‌ای به چشم نمی‌خورد، ولی اینک نه‌تنها در سرتاسر جاده کرج، به هر طرف نگاه می‌کنیم کارخانه‌های صنعتی می‌بینیم بلکه در نقاط دیگر کشور نیز قطب‌های جدید و نیرومند صنعتی به‌وجود آمده است.»
عرضه سهام 500 سهامدار بزرگ
چهارشنبه سه خرداد نیز اطلاعات خبر داد که جلسه‌ای در اتاق بازرگانی برگزار شد و در این برنامه از آمادگی 500 سهامدار بزرگ برای عرضه سهام به مردم سخن گفته شد.در این مراسم سناتور دکتر طاهر ضیایی گفت: از عرضه سهام واحدهای صنعتی به عموم ملت ایران استقبال می‌کنیم و می‌خواهیم با بحث و تبادل‌نظر و بررسی‌های لازم یک هماهنگی و همراهی در نحوه اجرا بین خودمان ایجاد کنیم.
ضیایی در ادامه سخنانش گفت: بخش‌خصوصی ایران که تا اندک زمانی پیش از پایه‌گذاری نظام نوین ایران فقط یک سازمان آشفته توزیع بود و با سیستم قرون وسطایی به کاری اشتغال داشت که فقط نام «شعبه تجارت» را می‌شد بر آن اطلاق کرد در مدت محدودی که از عمر انقلاب سفید می‌گذرد از قالب قدیمی خود خارج شده و با تحرکی روزافزون به مرحله تولید و صدور آن هم در سطحی غرورانگیز قدم نهاده است.سناتور ضیایی ادامه داد صاحبان صنایع ایران با بهره‌گیری از ثبات موجود و یاری دولت به جلب ارقام مهمی از سرمایه‌های خارجی به‌صورت سرمایه‌گذاری مشترک توفیق پیدا کردند و این دستاورد نیز به‌موقع خود برای همه ما موجب سرافرازی است.
در این جلسه قاسم لاجوردی مدیر گروه صنعتی بهشهر پشت تریبون قرار گرفت و سخن گفت و ابوالقاسم خردجو مدیرعامل بانک توسعه صنعتی نیز به تبعیض پیرامون صنایع کشور و عرضه سهام پرداخت و گفت: امروز درآمد سرانه از مرز 400 دلار عبور کرده و به‌مرحله‌ای رسیده است که قدرت پس‌انداز را برای طبقات مختلف امکان‌پذیر ساخته است و باید توجه داشت که پس‌اندازها در 10 سال اخیر در ایران حقیقتا شگفت‌آور بوده است و در پایان سال 49 در عرض 10 سال حساب‌های پس‌انداز به‌طور کلی اعم از دیداری یا مدت‌دار از 4میلیارد تومان به 20 میلیارد تومان رسیده است و از رشد مستمر 5/ 19 درصد در سال برخوردار بوده است.
آقای خردجو افزود: دارایی و اقتصاد امروز حدود 5/ 12 میلیارد دلار و با رشد 14 درصد است و ظرف 15 سال آینده به یکصد میلیارد دلار که اندازه اقتصاد فعلی انگلستان است خواهد رسید و با توجه به این نکته که در آن موقع جمعیت ایران به‌مرز 45 میلیون نفر خواهد رسید و در مقام مقایسه با جمعیت فعلی انگلستان با اقتصاد یکصد میلیارد دلاری، درآمد سرانه ما از درآمد سرانه فعلی انگلستان تجاوز خواهد کرد.اگر از هم‌اکنون برای این رشد سریع و تفاوت درآمدها که غیرقابل قیاس هستند فکری نشود این تفاوت خطر انفجار را به‌دنبال خواهد داشت.وی آنگاه به شقوق مختلفی اشاره کرد و گفت: چنانچه صنایع با وضع فعلی بخواهند در آینده اداره شوند و به‌حیات خود به‌صورت انحصاری ادامه دهند مواجه با خطراتی خواهند بود.وی پس از برشمردن شقوق مختلف اداره صنایع به این نکته اشاره و اظهار کرد بهترین روش اداره صنایع در آینده توزیع قسمتی از سهام بین کارگران و عموم مردم است و با توزیع سهام واحدهای تولید بین مردم عده کثیری را در برخورداری از رشد اقتصادی شریک کرده‌ایم و با این اقدام مالکیت صنایع از چند هزار نفر به چند میلیون نفر گسترش می‌یابد و سلب مالکیت از چنین گروهی امکان‌پذیر نخواهد بود و همین امر ضامن بقای صنایع و پیشرفت آن خواهد شد.
صفحه تازه‌ای در تاریخ
در پایان هوشنگ انصاری وزیر اقتصاد پشت تریبون رفت گفت در همین مدت کوتاه ما شاهد عکس‌العمل‌های مطلوب در داخل و خارج از کشور هستیم.در داخل کارگران مملکت این فکر را از لحاظ عرضه سهام صنایع کشور به خودشان و مردم مورد استقبال شایانی قرار دادند.از سوی دیگر صاحبان صنایع نیز از طرق مختلف از جمله تماس‌های مستقیم با خود من و وزیر کار و همچنین با اعلام آمادگی خود اجتماعات کوچک و بزرگی به‌منظور عرضه سهام تشکیل دادند و آمادگی کامل خود را برای استقبال اعلام کردند.در خارج از کشور نیز مطبوعات مهم دنیا این اقدام را در ردیف اصلاحات ارضی قلمداد کردند. آنها نوشته‌اند فکر یک فکر نمونه بود و به‌صورت بی‌نظیر و در کمال موفقیت مورد استقبال قرار گرفت.هوشنگ انصاری ضمن سخنان خود ادامه داد: این صنایع نمونه‌هایی از پیشرفت هستند که در مدت کمتر از 10 سال خود را به پای صنایع پیشرفته کشورهای بزرگ صنعتی رسانده‌اند. وزیر اقتصاد آنگاه به تشریح بنیان‌گذاری صنایع فعلی اشاره و اظهار کرد: خوب به‌خاطر دارم حدود هفت سال قبل برای ایجاد گروه صنعتی شهریار با من مشورت کردند، این گروه صنعتی با 30 هزار تن تولید در هفت سال قبل شروع کرد ولی هم‌اکنون ظرفیت تولیدی آن به 500 هزار تن در سال رسیده است و برنامه‌ای در دست اجرا دارند که تولید آن را تا دو میلیون تن بالا می‌برد.این پیشرفت آن هم در مدت کوتاه برای هر صنعتی قابل تحسین است.هوشنگ انصاری سپس به تولید گروه صنعتی ایران ناسیونال اشاره کرد و افزود: تولید سالانه اتومبیل پیکان این گروه صنعتی به‌زودی از مرز 150 هزار دستگاه خواهد گذشت و در آینده نزدیکی این گروه موتور اتومبیل را در داخل تولید و برای فروش به انگلستان صادر خواهد کرد.هوشنگ انصاری سپس به تفصیل پیرامون مشکلاتی که صنایع در بدو تاسیس داشتند صحبت کرد و گفت: مشکلات با پشتکار مدیران و صاحبان صنایع به نحو مطلوبی حل‌وفصل شده است و اضافه کرد خوشبختانه درحال‌حاضر صنایع از مدیران لایق و کارگران ماهر و تعلیم پذیرفته به‌اندازه کافی برخوردار است.به‌همین جهت راه پیشرفت صنایع هموارتر است و صنایع در این دوره در سطح بالایی قرار دارند و به آسانی قادرند با کشورهای پیشرفته صنعتی رقابت کنند.هوشنگ انصاری آنگاه گفت: مسلما این اقدام که الان در شرف اجرا است باید به نحو رضایت‌بخشی با موفقیت پایان گیرد.با اجرای موفقیت‌آمیز این طرح بزرگ صفحه تازه‌ای در تاریخ ما بازخواهد شد.در پایان جلسه اعلام شد کمیسیون ویژه‌ای با عضویت آقایان هوشنگ انصاری وزیر اقتصاد، مجیدی وزیر کار، سناتور ضیایی رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، ابوالقاسم خردجو مدیرعامل بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، تشکیل شد و این افراد مامور شدند که طرح اجرایی واگذاری حداقل یک‌سوم سهام صنایع را به مردم تدوین کنند.این طرح حاوی ضوابط و مقرراتی خواهد بود که براساس آن سهام به‌درستی بین مردم توزیع خواهد شد و کارگران هر واحد در خرید سهام اولویت خواهند داشت و همچنین سهامی که به کارگران فروخته می‌شود در کارخانه باقی می‌ماند و اولویت کارگران برای خرید آن محفوظ است.
در نهایت پنج‌شنبه 4 خرداد هم خبر بررسی عرضه و فروش سهام کارخانه‌ها منتشر شد که در این خبر آمده است:کمیته مشترک دولتی و بخش‌خصوصی برای تدوین مقررات عرضه سهام به‌مردم امروز اولین جلسه خود را تشکیل داد. در این جلسه وزیر کار، معاون وزارت دربار، دو تن از معاونان وزارت اقتصاد، رئیس و نایب‌رئیس اتاق ایران، رئیس‌کل بانک‌مرکزی، مشاوران این بانک، مدیرعامل و قائم‌مقام بانک توسعه صنعتی و معدنی و مدیرعامل بانک اعتبارات صنعتی شرکت داشتند. این گروه ماموریت دارند که ضوابط اساسی و طرح جامعی را برای بخش سهام کارخانه‌های صنعتی تهیه و تدوین کرده و تکمیل کنند تا پس از تصویب به اجرا گذاشته شود.همچنین در صفحه 15 همین شماره از روزنامه اطلاعات نوشته شده است که صاحبان صنایع ایران سه‌شنبه آینده برای بررسی نحوه عرضه و فروش مقداری از سهام کارخانه‌های خود در اتاق ایران اجتماع خواهند کرد. در متن این خبر آمده است:
به‌موجب طرحی که در صنایع مختلف پیاده خواهد شد حداقل 33 درصد از سهام هر واحد صنعتی که معمولا این سهام در دست سهامداران بزرگ و اصلی است در درجه اول به‌کارگران و کارمندان همان واحد عرضه خواهد شد.بسیاری از این سهام از نظر رقم و قیمت اسمی بزرگ و بالای ده هزار تومان و نظایر آن است.
این واحدها به‌خاطر آنکه بتوانند سهام را به مردم عادی و کارگران خود عرضه کنند سهام را کوچک کردند تا هم از نظر مبلغ قابل خرید و فروش برای مردم عادی باشد و هم از نظر تعداد سهم، سهام زیادتری عرضه شود تا افراد بیشتر بتوانند آن را خریداری کنند.
در حال‌حاضر تمامی واحدهای کشور این طرح را به‌طور کلی مورد تایید قرار دادند و از روز سه‌شنبه عمل خواهند کرد اما هر واحد صنعتی بنا به مقتضای سرمایه و تجهیزات و برنامه‌های آینده ممکن است که قسمتی از سهام فروخته شده را صرف سرمایه‌گذاری داخلی بنماید یا پول آن را بابت بهای سهام عرضه شده به صاحبان آن سهام بپردازد.
سهام گروه صنعتی ملی
در صفحه 17 همین شماره نیز آمده است که گروه صنعتی ملی سهام خود را به مردم عرضه خواهد کرد.
بنا بر این گزارش گروه صنعتی ملی اعلام کرد که برای شرکت همگانی مردم در انقلاب صنعتی ایران سهام خود را برای خرید عموم عرضه خواهد داشت. آقای رحیم ایروانی، رئیس هیات مدیره گروه صنعتی ملی اظهار کرد که هم‌اکنون سهام گروه صنعتی ملی در دست تعداد زیادی از افراد عادی و کارگران شرکت‌های وابسته است که تعداد آنها بیش از 600 نفر است. بعضی از کارگران حتی از شرکت‌های تعاونی خود برای خرید سهام گروه صنعت ملی وام دریافت کرده‌اند.با این حال این گروه که با سرمایه 500 میلیون ریال یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سهامی ایران است در نظر دارد تمام مردم ایران، به‌خصوص مصرف‌کنندگان را در مالکیت سهام خود شرکت دهد و به همین دلیل برنامه‌ای برای عرضه سهام شرکت که همه یک هزار ریالی است تهیه شده است.آقای ایروانی اظهار کرد که بانیان گروه صنعتی ملی از همان ابتدای کار خود معتقد بودند که برنامه صنعتی کردن کشور باید از پشتیبانی وسیع مردم برخوردار باشد. وی گفت که گروه صنعتی ملی از ابتدای کار که شرکت کفش ملی را تاسیس کرد، از حمایت مردم بهره‌مند بوده است؛ زیرا عرضه جنس مرغوب به قیمت مناسب از طریق بهترین و مدرن‌ترین شبکه توزیع در سراسر کشور برای این گروه محبوبیت بسیار ایجاد کرده است. این گزارش ادامه می‌دهد: هم‌اکنون شرکت نگارستان که از شرکت‌های تابع گروه صنعتی ملی است، بیش از 250 مرکز فروش در سراسر کشور ایجاد کرده و در نقاطی که امکان ایجاد شبکه فروش نبوده، شرکت محصولات خود را به وسیله مغازه‌های سیار در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داده است.از طرفی تنوع اجناس شرکت که انواع مختلف کفش‌های مردانه و زنانه و بچگانه و همچنین کفش‌های ورزشی و طبی و ایمنی را تولید می‌کند، در جلب اعتماد مردم موثر بوده است.گروه صنعتی ملی همواره در مسیر تحول اقتصادی ایران مساعی خود را به کار برده و از طریق[ایجاد] اشتغال در سطوح مختلف به سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی دولت کمک کرده است. هم اکنون نیروی کارگری گروه شامل کارگر ساده، سرکارگر، مکانیک و مهندس، عالم اقتصاد و متخصص صادرات، بازاریاب و فروشنده است. بسیاری از کارگران متخصص گروه ابتدا از کارگری ساده شروع کرده سپس ضمن برنامه‌های آموزشی حین کار دارای تخصص و مهارت شده‌اند. ایجاد اشتغال در این شرکت بسیاری از جوانان ایرانی فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های خارجی و داخلی را در بازار کار جذب کرده است و این برنامه ضمن توسعه کارهای گروه ادامه دارد.در ادامه این گزارش در مورد جذب سرمایه‌های خارجی از سوی گروه صنعتی ملی آمده است: کمک دیگر گروه صنعتی ملی به اقتصاد کشور را باید در جلب سرمایه‌های خارجی جست‌وجو کرد. از میان شرکت‌های وابسته به گروه 5 شرکت تولیدی شریک خارجی دارد و این شرکا از بهترین و مشهورترین تولیدکنندگان انگلیسی، آلمانی، سوئیسی، ژاپنی و چکسلواکی هستند. برنامه جلب سرمایه‌های خارجی ادامه دارد و این سرمایه‌ها طبق نظر و سیاست مدیران ایرانی در ایران به کار می‌افتد.گروه صنعتی ملی در برنامه توسعه صادرات ایران نیز نقش مهمی ایفا کرده است و کفش‌های ساخت شرکت‌های این گروه در چهار قاره یعنی آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکا به فروش می‌رسد. شرکت کفش ملی که از توابع گروه است، شرکت بسیار خوب بین‌المللی دارد. آقای ایروانی سپس ادامه داد حال ما به یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های خود دست زده‌ایم و مردم را در موفقیت‌های چشمگیر و روزافزون خود سهیم خواهیم کرد. ما می‌دانیم که برای توسعه کار خود و به‌خصوص برای تسخیر بازارهای جهانی به حمایت هر چه بیشتر ملت ایران نیازمندیم و این حمایت شامل سرمایه‌گذاری تک‌تک افراد ملت در عملیات گروه است. توسعه گروه به حدی رسیده است که برای تامین رشد مطلوب ما باید از پس‌اندازهای مردم به‌طور مستقیم و به طرز مشارکت در مالکیت گروه استفاده کنیم.وی گفت: در اقتصاد پیشرفته امروز ما در عداد پیشقدمان صنعت کفش در جهان هستیم و برای اینکه موقعیت خود را حفظ کنیم و حتی پیش‌تر ببریم، باید از حداکثر امکانات بهره‌مند باشیم. تجربه ما در گروه نشان داده است که تمرکز مدیریت باعث پیشرفت کار ما می‌شود. این تمرکز به اعضای وابسته گروه اجازه داده است که از مدرن‌ترین سیستم کامپیوتر استفاده کنند.
