جرثقیل «اکوان»
در سال‌های اولیه تاسیس پالایشگاه آبادان برای پیاده کردن دستگاه‌ها و تجهیزات فنی پالایشی از کشتیها به ساحل ناهموار اروندرود، سه‌پایه‌هایی از لوله‌های فلزی به سبک آن روز به‌کار گرفته می‌شد. اولین و شاید باارزش‌ترین وسیله‌ای که برای این کار فراهم آمد، خرید چند دستگاه جرثقیل بود که با آتش هیزم و با نیروی بخار کار می‌کرد. این جرثقیل‌ها در سال‌های ۱۹۱۲ میلادی (۱۲۹۱خورشیدی) حدود چهار سال پس از کشف نفت، به بندر آبادان آورده و در صنعت نفت به‌کار گرفته شد.
جرثقیل‌های فوق با ظرفیت محدود، در حدود سه‌تن، تا مدتی نیازهای پالایشگاه را تامین می‌کرد. اما به‌تدریج همان‌گونه که صنعت نفت پیشرفت کرد، جرثقیل‌ها تکمیل‌تر شد؛ ضمن اینکه با افزایش حجم کار، تعداد آنها نیز افزایش یافت و سرانجام جرثقیل‌های موتوری و دیزلی جای جرثقیل‌های بخاری- هیزمی را گرفت و در زمره ابزارهای مهم صنعت نفت درآمد.
در سال۱۹۳۷ میلادی (۱۳۱۶ خورشیدی) جرثقیلی غول‌آسا از انگلستان خریداری و به‌صورت قطعات مجزا به ایران حمل شد. این جرثقیل یک سال بعد پس از رسیدن به آبادان، در محل «حفار بریم» به هم مونتاژ و سپس به اسکله شماره «هفت- الف» منتقل شد. این جرثقیل که ابتدا با نیروی بخار کار می‌کرد، «اکوان» نامیده شد که برگرفته از شاهنامه فردوسی و نام دیوی بود که تنوره‌کشان به هوا بلند می‌شد و اجسام سنگین را جابه‌جا می‌کرد. پس از مدتی، دیگ بخار اکوان برداشته و به هوای فشرده مجهز شد. این جرثقیل در نهایت می‌توانست ۲۰۰ تن بار را به‌طور ایمن و آسان جابه‌جا کند. با آغاز جنگ جهانی دوم جرثقیل اکوان نقش مهمی را ایفا کرد. این جرثقیل توانست هزاران تن بار از جمله ادوات زرهی، سوختی، آمبولانس، لکوموتیو و واگن‌های قطار و کالاهای عمومی دیگر را جابه‌جا کند. وقتی آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها کمک به روسیه را در جنگ آغاز کردند، همین جرثقیل ۱۴۲۱ لکوموتیو را که هر یک حدود صد تن وزن داشتند، به اضافه بار عقب آن به وزن ۷۹ تن، ۱۱۸ فقره ماشین‌آلات سنگین و ۳۴۲ تانک را جابه‌جا کرد.
جرثقیل اکوان یکی از موثرترین وسایل جنگ بود. تعداد ۳۶۹هواپیمای بمب‌‌افکن مدل بوستون (Boston) و ۱۸۶جنگنده تاندر بولت (Thunder bolt) به‌وسیله اکوان از عرشه کشتیها در آبادان تخلیه شد.
- عباس آذرخش
