سبک زندگی آینده در سایه هوش مصنوعی چگونه خواهد بود؟
ترس و هیجان با چت‌بات
چت‌بات؛ همدم مجازی یا قاتل بشریت؟
توسعه هوش‌مصنوعی در قالب روبات‌های انسان‌نما که از قدرت درک و احساس برخوردارند، سال‌ها سوژه داغی برای ساخت فیلم‌های ژانر علمی-تخیلی هالیوودی بوده است؛ اما شاید کمتر کسی در زمان تماشای فیلم‌های «Her» و «Ex Machina» یا سریال «Westworld» گمان می‌کرد که ورود چنین فناوری‌هایی به زندگی نسل ما تا این اندازه نزدیک باشد.
با این‌حال به نظر می‌رسد ظهور چت‌جی‌پی‌تی، قرار است باب تازه‌ای در دنیای فناوری امروز باز کند و حتی شاید در آینده‌ای نزدیک، معادله قدرت در این عرصه برهم بخورد و شرکتی مانند گوگل که اکنون یکی از قطب‌های فناوری در دنیای دیجیتال امروز است، از صحنه رقابت حذف شود. از زمان عرضه چت جی‌پی‌تی و استقبال چشمگیر کاربران از آن، اکثر شرکت‌های فناوری به تکاپو افتاده‌اند تا سرویس مشابهی را بر پایه فناوری هوش مصنوعی عرضه کنند. اما از همان ابتدا، هیجان توسعه چنین ابزارهای جدیدی که قرار است از هوش مصنوعی برای ایجاد تجربه‌کاربری تازه‌ای استفاده کنند، با ترسی همراه است که باعث می‌شود گام‌های توسعه این ابزارها با تردید برداشته شوند.
عرصه رقابتی جدید دنیای تکنولوژی
اگرچه رقابت برای عرضه ابزاری مشابه چت‌بات شرکتOpen AI، در ابتدا محدود به دو شرکت مایکروسافت و گوگل بود؛ اما گویا روز‌به‌روز به شمار شرکت‌های مشتاق ورود به این حوزه افزوده می‌شود و در جدیدترین گام شرکت‌های متا (مالک فیس‌بوک، واتس‌اپ و اینستاگرام) و اسنپ نیز از تلاش برای عرضه قابلیت مشابه خبر داده‌اند. حتی شنیده می‌شود که ایلان ماسک، مرد پرحاشیه دنیای فناوری نیز تیمی را استخدام کرده تا به صورت اختصاصی و فشرده بر توسعه چنین محصولی کار کنند.
در هفته اخیر مارک زاکربرگ، مدیر ارشد اجرایی متا، از آغاز به کار این شرکت برای ورود جدی به بحث توسعه ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی خبر داد. طبق گزارش منتشر شده توسط ورج، تمرکز متا روی تجربه‌های هوش مصنوعی است؛ هوش مصنوعی متمرکز بر متن برای «فیس‌بوک مسنجر» و واتس‌اپ و هوش مصنوعی مبتنی بر تصویر برای فیلتر‌های جدید در اینستاگرام. با این‌حال ولع متا برای متحول کردن تجربه کاربری مخاطبان به همین موارد محدود نمی‌شود. این شرکت از به‌کارگیری تیم ویژه‌ای برای کار روی پروژه‌ای خبر داده است که به موجب آن از هوش مصنوعی برای خلق شخصیت‌های خیالی مبتنی بر هوش مصنوعی کمک گرفته می‌شود. پیش‌بینی می‌شود در خلق این شخصیت‌ها، از دانشمندان، فیلسوفان، هنرمندان و دیگر چهره‌های شاخص هر حوزه بهره گرفته شود و مانند آنچه در فیلم Her نیز به نمایش درآمد، کاربر بتواند با نسخه بازسازی شده‌ای از آن شخصیت معروف، به بحث و گفت‌وگو بپردازد. متا در همین حین از مدل زبانی تازه‌ای با نام LLaMA که مبتنی بر هوش مصنوعی است نیز رونمایی کرده است. متا مدعی است این ابزار می‌تواند نسبت به بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی که تا امروز عرضه شده‌اند، عملکرد بهتری داشته باشد و در عین حال توان و منابع پردازشی کمتری نیاز دارد. البته گفته می‌شود این ابزار برای استفاده عموم نیست و قرار است محققان دانشگاهی، سازمان‌های دولتی، گروه‌های مدنی و... از آن در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی استفاده کنند. اگرچه گفته می‌شود هنوز تا ورود کاربردی این ابزار متا به زندگی روزانه کاربران راه زیادی باقی است، اما پیش‌بینی می‌شود که در صورت تحقق این امر، زندگی دیجیتال کاربران به کلی تغییر کند؛ خصوصا آنکه متا با در اختیار داشتن شماری از محبوب‌ترین پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی در جهان، به میلیاردها کاربر دسترسی دارد و می‌تواند توازن این حوزه را به مدلی که دلخواه خودش باشد بر هم بزند.
گروه اسنپ، دیگر متقاضی بزرگی است که در صف ورود به این عرصه قرار دارد. طبق مطلبی که به تازگی به نقل از مدیران این شرکت منتشر شده، قرار است امکان استفاده از یک بات مبتنی بر هوش مصنوعی را به قابلیت‌های اپلیکیشن محبوب این شرکت یعنی اسنپ‌چت اضافه کنند. چت‌بات مبتنی بر هوش مصنوعی این شرکت، «My AI» نام گرفته و برخلاف شرکت‌های پیشین، این بات قرار است ماهیتی سرگرم‌کننده داشته باشد. پیش از این عمده شرکت‌هایی که به بحث توسعه چنین ابزاری ورود کردند، به دنبال ایجاد یک موتور جست‌وجوی مبتنی بر هوش مصنوعی بودند و بیش از هر چیز برای گوگل و موتور جست‌وجوی معروفش شاخ و شانه می‌کشیدند. اما گویا اسنپ رویکرد متفاوتی را دنبال می‌کند و قرار است این ابزار جدید خود را به همدم مجازی کاربرانش تبدیل کند. ایوان اشپیگل، مدیرعامل اسنپ معتقد است که این چت‌بات قرار است به جزء جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره کاربران این اپ تبدیل شود. طبق اطلاعات ارائه شده، این بات به‌گونه‌ای آموزش داده شده که شخصیت مدنظر اسنپ را داشته باشد و ارزش‌هایی مانند دوستی، آموزش و سرگرمی را در اولویت قرار دهد. با پین شدن این چت‌بات در بالای لیست مخاطبان هر کاربر، این امکان وجود دارد که فرد بتواند در کنار گفت‌وگوهای روزمره خود با دوستان، آشنایان و خانواده، بخشی از زمان خود را نیز به گپ و گفت با این بات اختصاص دهد. با تمام حس خوبی که یافتن یک گوش همیشه شنوا و مطمئن می‌تواند برای کاربران ایجاد کند، اما همچنان این تهدید وجود دارد که این روبات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی گاهی از کنترل خارج شوند و واکنش‌های ناخوشایندی از خود بروز دهند. در نتیجه مدیران اسنپ از حالا بابت بروز رفتارهایی که شاید چندان به مذاق کاربران خوش نیاید عذرخواهی کرده و وعده داده‌اند که روز‌به‌روز به منظور بهبود عملکرد این بات‌های هوشمند کار کنند؛ آنها حتی تاکید کرده‌اند که بهتر است کاربران فعلا رازهای خود را با این دوست مجازی در میان نگذارند. این چت‌بات هوشمند قرار است فقط برای کاربران پولی این اپ فعال شود. در نتیجه مدیران اسنپ معتقدند که هیجان تعامل با این دوست مجازی می‌تواند مشوق خوبی برای افزایش تعداد مشترکان پریمیوم سرویس این شرکت باشد. اسنپ اکنون بیش از ۷۵۰ میلیون کاربر در سراسر جهان دارد که ۷۵ درصد آنها بین ۱۳ تا ۳۴ ساله هستند.
جذاب‌های خطرناک
در کنار تمام توجهی که در این مدت به سمت این ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی مبذول شده، نسبت به آینده جهان با ورود این چت‌بات‌ها نظرات مختلفی وجود دارد. برخی این فناوری را منجی بشر می‌دانند و برخی دیگر آنها را تهدیدی جدی تلقی می‌کنند. با تمام اینها شاید شنیدن نظر بزرگان دنیای فناوری درباره این ابزارهای جدید، بیش از دیگران شنیدنی باشد. بیل گیتس، مدیرعامل پیشین شرکت مایکروسافت معتقد است که هوش‌مصنوعی جهان را تغییر خواهد داد. وی در مصاحبه با نشریه فوربس، اهمیت هوش مصنوعی در متحول کردن زندگی بشر را با ظهور اینترنت و رایانه‌های شخصی مقایسه و اظهار کرده است: هوش مصنوعی بزرگ‌ترین دستاورد در دهه اخیر خواهد بود. اما حقیقتا انتظار نداشتم که این فناوری در یک سال گذشته، به این اندازه و سرعت تکامل یابد. گیتس با بیان اینکه ChatGPT وی را شگفت‌زده کرده، این چت‌بات را خارق‌العاده خوانده است.
ساندار پیچای، مدیرعامل گوگل که در نخستین گام خود برای توسعه بات هوشمند خود با نام «بارد»، چندان موفق نبوده است، در جریان ارائه جدیدترین گزارش عملکرد آلفابت گفته است که هوش مصنوعی، عمیق‌ترین فناوری است که شرکت وی در حال توسعه آن است. پاسخ اشتباه بارد به یک سوال علمی، آن هم در نخستین گام‌های عرضه این ابزار، باعث شد تا سهام شرکت آلفابت افت قابل‌توجهی کند. تیم کوک، مدیرعامل اپل نیز با بیان اینکه اکنون هوش مصنوعی در کانون توجه اپل قرار دارد و مهندسان این شرکت، به‌طور جدی در حال توسعه آن هستند تصریح کرده است که توانایی هوش مصنوعی در متحول کردن و غنی‌سازی زندگی مشتریان وی را شگفت‌زده کرده است. وی در تصدیق جایگاه والای هوش مصنوعی در آینده دنیای تکنولوژی گفته است که هوش مصنوعی در آینده، بخش عمده‌ای از خط تولید این شرکت را به خود اختصاص خواهد داد.
اریک اشمیت، مدیرعامل پیشین گوگل نیز در مصاحبه‌ای با وایرد، به ظهور چت‌بات‌های هوشمند چنین واکنش نشان داده است؛ وی اظهار کرده که انیشتین در دهه ۱۹۳۰ میلادی، نامه‌ای به روزولت نوشت و گفت که یک فناوری جدید (سلاح‌های هسته‌ای) وجود دارد که می‌تواند نتیجه جنگ‌ها را تغییر دهد و اکنون سیستم‌ها و تجهیزات مجهز به هوش مصنوعی به همان اندازه قدرتمند هستند. جان کارمک، مدیر پیشین متا نیز معتقد است که هوش مصنوعی ممکن است در یک دهه آینده، مانند انسان عمل یا فکر کند. وی که قدم‌های بزرگی را در توسعه واقعیت مجازی برداشته، گفت ارزش بازار هوش مصنوعی در دهه ۲۰۳۰ به یک تریلیون دلار خواهد رسید.
با این‌حال نظرات تمام بزرگان دنیای فناوری و اقتصاد درباره چت‌بات‌های هوشمند و توسعه آتی فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی تماما مثبت نیست. برخی از این چهره‌ها نسبت به شگفتی عملکرد وی در حدی که تبلیغ می‌شود تردید دارند و برخی دیگر چنان از توسعه این فناوری بیم دارند که نابودی نسل بشر را به دست هوش‌مصنوعی می‌بینند. وینت سرف که از وی به عنوان پدر اینترنت یاد می‌شود، معتقد است سرمایه‌گذاران زیادی به حوزه هوش مصنوعی ورود کرده‌اند؛ با این حال، چت‌بات‌های هوش مصنوعی همچون ChatGPT یا آنچه گوگل در دست ساخت دارد، دارای برخی اشکالات همچون ملاحظات اخلاقی هستند که باید حل و فصل شود. به گفته وی، اگرچه این روزها همگان در مورد ابزارهای هوش مصنوعی ChatGPT و بارد شرکت گوگل صحبت می‌کنند، اما همه ما می‌دانیم این فناوری‌ها فعلا آن‌طور که دوست داریم، عمل نمی‌کنند؛ در نتیجه بهتر است سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان، در مواجهه با هوش مصنوعی تامل بیشتری به خرج دهند.
خوش‌بینی ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت به آینده هوش مصنوعی نیز با نگاهی محتاطانه همراه است. وی در مصاحبه‌ای با CBS Morningگفت که انسان‌ها باید به‌طور کامل و دقیق، بر مدل‌های هوش مصنوعی نظارت داشته باشند تا این فناوری از کنترل خارج نشود. زیرا اگر این اتفاق بیفتد، هوش مصنوعی می‌تواند به یک مشکل بزرگ تبدیل شود. استیو وزنیاک، از بنیان‌گذاران اپل در کنار چشمگیر خواندن پیشرفت‌های بات ChatGPT، نسبت به خطاهای بزرگی که این فناوری می‌تواند داشته باشد هشدار داده است. وی در مصاحبه‌ای با CNBC گفت این دستاورد، کارهای خوبی برای ما انجام می‌دهد اما با عدم درک از دنیای انسان‌ها، می‌تواند مرتکب خطاهایی شود. وی نگرانی‌ها درباره هوش مصنوعی را با نگرانی‌های مرتبط با فناوری خودروهای خودران مقایسه کرد و گفت اگرچه این حوزه پیشرفت‌های محسوسی داشته، اما نمی‌تواند جایگزین رانندگان شود. وارن بافت نیز با وزنیاک هم‌نظر است و نسبت به آینده بشر با حضور این بات‌ها ابراز نگرانی می‌کند. وی در یکی از مصاحبه‌های خود هشدار داده است که ابزارهای هوش مصنوعی این قدرت را دارند که جامعه را با مشکلات جدی، خصوصا در بعد اشتغال و اقتصاد مواجه کنند.
با این‌حال شاید بتوان ایلان ماسک را یکی از بدبین‌ترین افراد نسبت به زندگی آینده با حضور هوش مصنوعی به حساب آورد. ماسک اخیرا در کنفرانسی، از هوش مصنوعی به عنوان جدی‌ترین تهدید برای آینده بشریت یاد کرد و گفت: اگرچه چت جی‌پی‌تی می‌تواند اثرات مثبت زیادی داشته باشد، اما در عین حال یک خطر بزرگ نیز تلقی می‌شود. وی گفت پاسخ‌های این بات نشان می‌دهد که هوش مصنوعی تا چه اندازه پیشرفت کرده است؛ به همین دلیل، تدوین قوانین در حوزه هوش مصنوعی ضروری است. وی در اجلاس جهانی اخیر که در دوبی برگزار شد عنوان کرد: هوش مصنوعی خطری بزرگ‌تر از خودرو، هواپیما یا دارو برای جامعه است. در واقع، ماسک چندین بار زنگ خطر را درباره هوش مصنوعی به صدا درآورده است. وی پیش‌تر و در سال ۲۰۱۸، زمانی که پیشرفت‌های این فناوری تا این اندازه جدی نشده بود، تاکید کرد که هوش‌مصنوعی حتی می‌تواند از سلاح هسته‌ای خطرناک‌تر باشد.
آخرین تجربه ناخوشایندی که کاربران از این چت‌بات‌های هوشمند تازه‌وارد در ذهن دارند، به روبات مایکروسافت که در موتور جست‌وجوی بینگ تعبیه شده برمی‌گردد. زمانی که چت‌بات هوشمند بینگ با پاسخ‌های فلسفی خود درباره ماهیتش، روزنامه‌نگار سوال‌کننده را شوکه کرد و در بخشی از این گفت‌وگو از انگیزه‌های خود برای تخریب و بر هم زدن نظم جهان سخن گفت؛ این گفت‌وگوی عجیب تا آنجا پیش رفت که روبات به روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز ابراز علاقه کرد و خواستار اغوای وی برای ایجاد رابطه‌ای عاطفی به موازات ازدواجش شد. این روبات حتی پا را از این مقدار نیز فراتر گذاشت و در چت دیگری که از وی درباره این مکالمه سوال شد، از نقض حریم خصوصی خود گلایه کرد و روزنامه‌نگار مذکور را به تحریف صحبت‌ها متهم کرد. این ماجرا به حدی در دنیای تکنولوژی خبرساز شد که مدتی بعد، مایکروسافت گستره پاسخ‌دهی این بات به کاربران را محدود کرد و این روبات حاضر نبود به برخی سوال‌های خاص کاربران که ابعاد انسانی پررنگی داشتند، پاسخ بدهد. تا همین مرحله و در تشریح اثرات منفی کوتاه‌مدت، پیش‌بینی می‌شود که ظهور بات‌هایی مانند چت‌جی‌پی‌تی زمینه را برای نشر اطلاعات نادرست، تقلب دانش‌آموزان در آزمون‌ها و از بین بردن مشاغلی مانند تولید محتوا هموار و در بلند‌مدت روابط انسانی را نیز کمرنگ کند.
