کاهش قیمت گاز در گذار از بحران تامین انرژی پایدار، به نفع چه کسی تمام خواهد شد؟
صنایع اروپا متلاطم از امواج گاز
روند ریزشی قیمت گاز
برخی از معامله‌گران بازار سوخت‌های فسیلی پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت‌های کوتاه‌‌‌‌‌‌‌مدت حاملهای انرژی حتی ممکن است در تابستان امسال نیز به روند ریزشی خود ادامه دهند، تصویری که می‌تواند تداعی‌‌‌‌‌‌‌گر سناریوی مشابه ولی وارونه قیمتی در ماه مه ۲۰۲۲ باشد. در آن زمان، پس از کاهش عرضه گاز روسیه، قراردادهای آتی این محصول استراتژیک تا چهار‌برابر افزایش را ثبت کرد تا جایی‌که بسیاری از کشورها مجبور شدند تولید زغال‌سنگ را احیا کرده تا حداقل بتوانند چراغ‌‌‌‌‌‌‌های منازل و معابر خود را روشن نگاه دارند. اروپای کنونی حجم زیادی از گاز طبیعی مایع را در اختیار دارد که بخش بزرگ آن از نروژ، میادین شیل تگزاس و حتی قطر تامین می‌شود. قیمت گاز در اروپا به زیر سطح قبل از جنگ روسیه با اوکراین سقوط کرده و تقریبا هر روز و به‌صورت مداوم به روند کاهشی خود ادامه داده‌است.
در آن مقطع زمانی نگرانی‌هایی نیز در مورد کمبود عرضه و اینکه آیا اروپا می‌تواند به سطح مطلوب ذخیره‌‌‌‌‌‌‌سازی گاز تا پیش از فرارسیدن زمستان برسد، وجود داشت. اکنون سطح ذخایر سوخت‌های فسیلی قاره‌سبز بالاتر از حد متوسط بوده و حتی این امکان وجود داردکه در طول تابستان و جلوتر از برنامه، تکمیل ظرفیت شوند. در عین‌حال هنوز روشن نیست که آیا تهدید ناشی از لزوم تامین پایدار انرژی برای اروپا به‌صورت کامل ازبین رفته‌است یا اتخاذ راهبردی مشابه با سال۲۰۲۲، جهت پیشگیری از مخاطرات احتمالی مورد‌نیاز خواهد بود. سیاستی که بر اساس آن، کشورهای اروپایی در آن مقطع، از هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرد برای خرید گاز طبیعی مایع حتی گران‌قیمت از تمامی مبادی ممکن دریغ نکردند. جالب است بدانید شاخص فروش گاز هلند برای هشت هفته متوالی کاهشی بود و به زیر ۲۵ یورو به ازای معادل تولید هر مگاوات ساعت انرژی حرارتی رسید‌که پایین‌ترین قیمت این محصول از ماه مه ۲۰۲۱ بوده‌است.
واردات گاز در زمستان معتدل
افزایش واردات گاز طبیعی مایع به اروپا به فرآیند جایگزینی منابع سوخت‌های فسیلی از مبدا روسیه کمک شایان‌توجهی کرد. همچنین وقوع زمستان نسبتا معتدل در سال‌گذشته، تا حدود زیادی از مراجعه بیش از اندازه اروپاییان به سایت‌‌‌‌‌‌‌های ذخیره‌‌‌‌‌‌‌سازی انرژی، جلوگیری کرد. هم‌‌‌‌‌‌‌اکنون سطح ذخایر نفت و گاز قاره‌سبز تا حدود ۶۷درصد ظرفیت تکمیل است، درحالی‌که میانگین پنج‌ساله این ذخایر بیش از عدد ۵۰درصد را نشان نمی‌دهد. براساس داده‌های شرکت زیرساخت گاز اروپا، ذخایر آلمان که در این منطقه از پیشروان ذخیره‌‌‌‌‌‌‌سازی انرژی به‌حساب می‌آید، حدودا به ۷۳درصد ظرفیت رسیده‌است.
رکود اقتصادی-صنعتی در اروپا
در نگاه کلان، پدیده‌‌‌‌‌‌‌ای مانند ضعف اقتصادی جامعه، در کاهش مصرف انرژی نقش بسزایی دارد. نمودار رشد اقتصادی چین، شتاب گذشته خود را از دست داده‌است. از سویی دیگر، تولید صنعتی در اروپا با رکود عمیقی مواجه شده‌است تا جایی‌که تولید آلمان به‌عنوان اقتصاد صنعتی تراز اول قاره‌سبز نیز به‌طور غیرمنتظره‌‌‌‌‌‌‌ای در سه‌ماهه اول سال‌جاری کاهش یافت و این کشور را وارد رکود کم‌‌‌‌‌‌‌سابقه‌‌‌‌‌‌‌ای کرد. در شرایط کنونی، اروپا برای بهره‌‌‌‌‌‌‌مندی از انرژی‌‌‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر بیشتر تلاش مضاعف می‌کند. مزارع جدید خورشیدی و بادی و شرایط آب‌و‌هوایی خوب این منطقه به کاهش مصرف گاز و در نتیجه تولید برق بالاتر در سال‌جاری کمک شایانی کرده‌است.
در همین ارتباط، گئورگ زاخمن کارشناس ارشد اندیشکده بروگل مستقر در پایتخت بلژیک، در مصاحبه با بلومبرگ گفت: کاهش قیمت حاملهای انرژی، به‌‌‌‌‌‌‌ویژه گاز طبیعی، برای اروپا بسیار نویدبخش است و نشان می‌دهد که افزایش واردات گاز طبیعی مایع در کنار کاهش محسوس تقاضا، توانست به‌سرعت بازار اروپا را پس از بسته‌شدن شیرهای گاز وارداتی روسیه، دوباره به شرایط متعادل بازگرداند.
کاهش قیمت سوخت، مهار تورم
مزایای کاهش قیمت انرژی برای خانوارهای اروپایی بسیار روشن است. تورم منطقه یورو در مه ۲۰۲۳ به ۳/ ۶درصد کاهش یافت که پایین‌ترین میزان تورم از زمان حمله روسیه به اوکراین است. اقتصاددانان در گروه نامورا انتظار دارند به‌‌‌‌‌‌‌زودی قیمت عمده‌‌‌‌‌‌‌فروشی انرژی که بهمراتب از قیمت‌های فعلی پایین‌تر است، در دسترس مصرف‌کنندگان در سراسر منطقه یورو قرار بگیرد. رویترز می‌نویسد؛ از زمانی‌که بانک‌های مرکزی غربی نرخ‌های بهره را افزایش دادند، مولفه‌‌‌‌‌‌‌های محوری ایجاد تورم، متعادل‌‌‌‌‌‌‌تر و تا حدی تثبیت شده‌اند. به‌عنوان یک اصل اقتصادی، نرخ تورم ارتباط مستقیمی با روند رشد قیمت حاملهای انرژی داشته و از سویی دیگر هم‌‌‌‌‌‌‌زمان با کاهش نرخ تورم، فشار دستمزدها نیز تعدیل می‌شود، اما این روند مستلزم صرف و مرور زمان خواهد بود.
طلیعه بحران انرژی
برای اکثریت قریب به اتفاق کسب‌وکارهای واقع در حوزه یورو، بحران از زمانی آغاز شد که روسیه در فوریه ۲۰۲۲ به اوکراین حمله کرد. در بخش انرژی، بحران از دو سال‌پیش و هنگامی که مسکو برای نخستین‌بار مبادرت به کاهش عرضه نفت و گاز به اروپا کرد آغاز شد. در شرایط کنونی اوکراین آخرین و تنها مسیر باقی‌مانده برای انتقال گاز روسیه به اروپای غربی پس از آسیب دیدگی خطوط لوله نورد‌‌‌‌‌‌‌استریم در سپتامبر گذشته به‌حساب می‌آید. بازار جهانی انرژی شاهد رشد محسوس تقاضای گاز از سوی چین است. به گفته تحلیلگران انرژی‌‌‌‌‌‌‌اسپکتز، چنانچه حجم تقاضا و در نتیجه واردات گاز طبیعی مایع اژدهای زرد پایین‌تر از حد انتظار باشد، قیمت گاز در اروپا می‌تواند حتی بیشتر از سطح فعلی کاهش پیدا کرده تا جایی‌که به زیر ۲۰ یورو به ازای معادل تولید هر مگاوات ساعت انرژی حرارتی سقوط کند.
از صنایع اروپایی چه خبر؟
در سطح اروپا نیز قیمت‌های کنونی و نسبتا پایین گاز طبیعی مایع، باعث افزایش تقاضای انرژی از سوی بخش صنعت نشده‌است. صنایعی که سال‌گذشته و در جریان افزایش هزینه حاملهای انرژی، با افت معنادار تولید مواجه بودند. اینکه بازار انرژی چگونه و در چه زمانی به شرایط متعادل قبلی باز خواهد گشت، یکی از بزرگ‌ترین سوالات معامله‌گران گاز است که برای شناسایی و کشف هرچه سریع‌تر کف قیمت در بازار انرژی اشتیاق بسیار دارند، چه از نظر برخی فعالان حوزه انرژی، جبران ضرر و زیان وارده امری زمانبر بوده که صبر بسیار معامله‌گران را می‌طلبد. در همین چارچوب، برندا شافر، کارشناس ارشد مرکز انرژی جهانی شورای آتلانتیک در واشنگتن، باور دارد «تخریب تقاضا» تعبیر مناسبی برای فروپاشی در چرخه اقتصادی صنعت نفت و گاز است. به دلیل قیمت بالای انرژی در اروپا، بسیاری از صنایع به‌‌‌‌‌‌‌ویژه صنایع مبتنی بر گاز طبیعی مایع، یا سقوط کردند یا با هدف تعدیل هزینه‌های تمام شده، به خارج از اروپا منتقل شدند. او اعتقاد دارد این دسته از صنایع دیگر هرگز به چرخه تولید اروپا باز نخواهند گشت، حتی اگر قیمت سوخت‌های فسیلی ریزش‌‌‌‌‌‌‌های بهمراتب بیشتری را تجربه کنند.
