«دنیای‌اقتصاد» به بررسی تحولات بازار گاز در سطح قاره‌سبز پرداخت
پدال گاز اروپا زیرپای کیست؟
برودت هوا در زمستان می‌تواند میزان تقاضای گاز طبیعی در بخش‌های مسکونی و تجاری را در مقایسه با زمستان معتدل گذشته تا ۳۰میلیارد متر‌مکعب افزایش دهد. طی ماه‌های ابتدایی سال۲۰۲۲ که روسیه تهاجم نظامی خود را به اوکراین آغاز کرد، سران اروپایی با آینده‌نگری طرح‌های فراوانی را برای مقابله با احتمال کمبود عرضه گاز و قیمت‌های ناپایدار این کالای استراتژیک مطرح کردند. اعضای اتحادیه اروپا در نهایت و پس از مذاکرات و رایزنی‌‌‌‌‌‌های بسیار در مورد موضوعاتی مانند برقراری و حفظ یکپارچگی بین کشورهای عضو این اتحادیه در فرآیند خرید گاز از بازارهای جهانی، تنظیم سند مبادلات گاز بین‌‌‌‌‌‌مرزی، اصلاح بازار برای محافظت از مصرف‌کنندگان بخش صنعتی و خانگی در‌برابر قیمت‌های نجومی گاز و در آخر، ممانعت از بروز نوسانات قیمتی در بخش انرژی به اجماع رسیدند؛ موضوعی که متعاقبا توسط رسانه‌‌‌‌‌‌های معتبر اروپایی منتشر شد.
لزوم اتخاذ وحدت‌‌‌‌‌‌رویه بین اعضا
در همین راستا شاهد بودیم که در روزهای پایانی دسامبر سال‌گذشته مصوبه تقویت یکپارچگی بین اعضا از طریق هماهنگی بالاتر در فرآیند تامین و واردات گاز، تعیین شاخص‌های پایدار برای کشف و تثبیت قیمت و تنظیم سند مبادلات گاز بین‌‌‌‌‌‌مرزی به قانون تبدیل شد؛ مصوبه‌‌‌‌‌‌ای که در گام نخست حداقل برای مدت یک سال‌لازم‌‌‌‌‌‌الاجرا خواهد بود. مصوبه مزبور شامل اقدامات عملیاتی برای هماهنگی کامل کشورهای عضو در فرآیند خرید گاز، جلوگیری از تعرفه‌های نامتعارف آن و مقاومت در‌برابر بروز نوسانات ساعتی و روزانه در بازار مشتقات انرژی می‌شود.
در آن مقطع زمانی کشورهای عضو اتحادیه اروپا در شرایطی انجام این اقدامات پیش‌گیرانه و اصلاحی را مطرح کردند که با افزایش روزانه قیمت حاملهای انرژی روبه‌رو بودند. از دیگر اقدامات تکمیلی می‌توان به هماهنگی در واردات گاز طبیعی توسط اعضا، تجمیع تقاضای خرید گاز که به خرید مشترک در قیمت‌های پایین‌تر منجر می‌شود، ذخیرهسازی هرچه بیشتر گاز طبیعی، توسعه خطوط لوله انتقال، اعمال نظارت عالیه بر بازار انرژی، مدیریت نوسانات عمدتا تصنعی در بازار مشتقات انرژی و افزایش بهره‌‌‌‌‌‌برداری بهینه از ظرفیت تاسیسات گاز طبیعی موجود در سراسر قاره سبز نام برد.
مکانیزم مقررات‌‌‌‌‌‌زدایی اروپا
به گزارش رویترز، اتحادیه اروپا از سال۲۰۰۰ به بعد درصدد اتخاذ و پیاده‌‌‌‌‌‌سازی راهبرد مقررات‌‌‌‌‌‌زدایی در حوزه گاز بوده و در این راستا همواره از تعیین قیمت گاز بر اساس قیمت آن در بازارهای بورس مطرح جهان در‌برابر تعیین قیمت گاز برمبنای قیمت جهانی نفت در قراردادهای بلندمدت حمایت کرده‌است. در شرایط کنونی اما همزمان با ادامه نبرد فرسایشی روسیه با اوکراین ونوسانات شدید در قیمت جهانی گاز، اعضای اتحادیه برای نخستین‌بار درنظر دارند با ورود به بازار انرژی، نسبت به کنترل و مهار نوسانات قیمت گاز از طریق تعیین سقف قیمت در معاملات دست به اقدامات عملی بزنند.
براساس تصمیم اشاره‌شده فوق، راهبرد اصلاح بازار حداقل برای ۲۰ روز کاری اعمال می‌شود ودر پی آن چنانچه برای چند روزکاری متوالی، قیمت پایه گاز طبیعی مایع پایین‌تر از مرز ۱۴۰یورو به ازای هر مگاوات ساعت تعیین شود، راهبرد یادشده غیرفعال می‌شود. با این همه، در صورت بروز هرگونه اختلال در بازار جهانی انرژی که تبعات منفی برای امنیت عرضه، برقراری آرامش در مراودات مالی یا ایجاد تشویش برای جریان پایدار گاز درون اتحادیه اروپا داشته باشد، اجرای مکانیزم جدید می‌تواند بلادرنگ توسط اتحادیه اروپا به حالت تعلیق درآید. لازم به‌ذکر است کمیسیون اروپا اعلام کرده است که با دقت هرچه تمام‌‌‌‌‌‌تر هرگونه تحرک منجر به رشد تقاضای گاز، تاثیر بر قراردادهای جاری خرید گاز و تفاوت بین قیمت‌های شاخص گاز در اتحادیه اروپا در مقایسه با شاخص‌های جهانی شود را تحت‌نظر خواهد داشت.
تبعات حذف روسیه از معادلات گازی
نکته قابل‌اعتنا در رابطه با این مصوبه اتحادیه اروپا آن است که راهبرد حذف روسیه از بازار گاز قاره‌سبز برای تعدادی از کشورهای عضو و حداقل در کوتاه‌‌‌‌‌‌مدت، هزینه بالایی خواهد داشت. دولت‌های اروپایی هم‌‌‌‌‌‌اکنون علاوه‌بر اینکه گاز و سایر حاملهای وارداتی انرژی را در قیمت‌های بالاتر خریداری می‌کنند، موظف خواهند بود به حمایت مالی و پرداخت یارانه به شهروندان و حتی صنایع خرد و کلان خود جهت پوشش تعرفه‌های بالای گاز، ادامه دهند.
در همین راستا، برخی از ناظران بازار انرژی منتقد اتخاذ این راهبرد از سوی اتحادیه اروپا هستند و باور دارند اعمال سقف قیمتی برای معاملات آتی تبعات ناخوشایندی مانند کمبود ذخایر فیزیکی گاز را به‌دنبال خواهد داشت. از دیگر پیامدهای اعمال محدودیت بر قیمت می‌توان از امکان بروز اختلال جدی در تامین گاز مورد‌نیاز قاره سبز و کاهش دستوری و البته مقطعی قیمت‌ها نام برد، موضوعی که به نوبه خود موجب گردش محموله‌‌‌‌‌‌های گاز به سمت بازار تشنه آسیا شده و اروپا را از دسترسی به گاز پایدار و مطمئن، محروم می‌کند.
دگردیسی در بازار خرید گاز
از آنجا‌که هرگونه دخالت در بازار، موجب ایجاد اختلال در فرآیند تعیین و کشف قیمت شده و بالطبع حاشیه سود سرمایه‌گذاری را تهدید می‌کند، بسیاری از تامین‌‌‌‌‌‌کنندگان گاز در این شرایط ترجیح می‌دهند در بازارهای خارج از اروپا مبادرت به عرضه گاز کنند. مدت‌هاست قاره‌سبز مقصدی استراتژیک برای صادرات کشورهای عضو فدراسیون کشورهای صادرکننده گاز به‌حساب می‌آید، بنابراین طبیعی است اجرای مصوبات این چنینی، می‌تواند درآمدهای صادراتی این دست از کشورها را با کاهش جدی مواجه کند.
ماهیت مصوبه سقف قیمت بر حاملهای انرژی صادراتی روسیه می‌تواند باعث کاهش قیمت محموله‌‌‌‌‌‌های خرد ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی در آسیا شود. در عین حال، همراستا با رشد تقاضای گاز طبیعی مایع در قاره کهن، تنور رقابت برای خرید و واردات محموله‌‌‌‌‌‌های بیشتر گاز گرم‌‌‌‌‌‌تر می‌شود، امری که می‌تواند انحراف مقصد محموله‌‌‌‌‌‌های ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی از اروپا به آسیا را رقم بزند. این مساله در نوع خود کسری گاز برای کشورهای اروپایی و در پایان مسیر، ایجاد اختلال در بازار انرژی در این منطقه و افت محسوس رغبت به سرمایه‌گذاری جدید در توسعه صنعت گاز را رقم خواهد زد.
اروپا و تحریم انرژی روسی
سران اتحادیه اروپا طیفی از محدودیت‌ها را برای انرژی صادراتی از مبدا روسیه تصویب کرده‌‌‌‌‌‌اند. در رابطه با نفت‌خام به‌عنوان مثال، اعمال محدودیت و کاهش درآمدهای نفتی کرملین البته با نیم‌‌‌‌‌‌نگاهی به استمرار عرضه نفت به اروپا را درپیش گرفته‌‌‌‌‌‌اند. علاوه‌بر این، با تصویب سقف قیمت برای گاز طبیعی صادراتی روسیه نیز تلاش دارند شهروندان اروپایی از تعرفه‌های بالای انرژی آسیب جدی نبینند.
در حالی‌که سران اروپایی همواره اوپک و اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس را به مداخله در بازار جهانی انرژی متهم می‌کردند، این‌بار اما می‌توان ادعا کرد که خود برای اولین‌بار و با هدف جلوگیری از افزایش بی‌‌‌‌‌‌رویه قیمت گاز، به مداخله و تنظیم‌بازار روی‌آورده‌‌‌‌‌‌اند. نمی‌توان از نظر دور داشت که شاید چنانچه راهبرد اصلاح بازار بموقع اجرا میشد، کشورهای اروپایی نمی‌توانستند در زمینه خرید، واردات و ذخیره مقادیر بالای گاز طبیعی مایع موفق عمل کرده و در نهایت امر محموله‌‌‌‌‌‌های گاز طبیعی مایع به‌سوی دیگر مشتریان انرژی در اقصی‌نقاط جهان، سرازیر میشد. اروپا نباید از نظر دور داشته باشد که فرآیند تامین و تولید گاز به سرمایه‌گذاری اولیه هنگفتی نیاز دارد، بنابراین عاقلانه نخواهد بود اگر با مبنا قرار‌دادن قیمت‌های روزانه گاز، بخواهد زنجیره تامین این کالای استراتژیک را اصلاح کند. به‌عنوان یک اصل پذیرفته‌‌‌‌‌‌شده، تولیدکنندگان و فروشندگان عمده در جهان قراردادهای بلندمدت خرید گاز را به سایر قراردادها ترجیح می‌دهند چراکه باور دارند قراردادهای بلندمدت گاز موجب پایداری بازار و اطمینان‌خاطر از عرضه می‌شوند.
