«دنیای‌اقتصاد» نقش مخرب بانک‌های دنیا را در ایجاد مخاطرات زیست‌محیطی بررسی کرد
متهم پنهان انتشار کربن
دیوید تانگ، از تحلیلگران ارشد حوزه انرژی در این زمینه می‌نویسد: «بانک‌ها تنها در سال۲۰۲۲، رقمی برابر با ۶۸۴میلیارد دلار وام به صنایع مرتبط با سوخت‌های فسیلی اختصاص دادند. امری که در تضاد کامل با مفاد توافق‌نامه پاریس است.» براساس گزارش جدید سازمان‌های تامینکننده نقدینگی پروژه‌های مرتبط با انرژی‌های سبز، بانک‌های بزرگ با ادامه تامین مالی صنایع نفت و گاز، حیات نوع‌بشر و اکوسیستم کره‌زمین را با مخاطرات جدی و آسیب‌های جبران‌‌‌‌ناپذیر روبهرو کردهاند. یوراکتیو با استناد به گزارشی که از سوی بالغ بر ۶۰۰ سازمان و نهاد فعال در حوزه محیط‌زیست در سراسر جهان موردتایید قرار گرفته‌است، سرمایه‌گذاری و هزینه‌‌‌‌کرد ۶۰ بانک برتر دنیا به‌‌‌‌علاوه ۱۰۰ شرکت برتر فعال نفتی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌است.
نتایج بررسی نشان‌دهنده آن است که تعداد ۴۹ بانک از مجموع ۶۰ بانک یادشده متعهد به حمایت همه‌‌‌‌جانبه از سیاست‌های زیست‌محیطی و انتشار خالص صفر کربن بوده‌‌‌‌اند؛ این در حالی است که در کمال ناباوری، همان ۴۹ بانک، عامل اصلی حمایت مالی از صنایع آلاینده بوده تا جایی‌که می‌توان مجموع ۸۱درصد از آلاینده‌‌‌‌های زیست‌محیطی را از منشأ این‌گونه شرکت‌های نفتی دانست. به‌رغم سود ثبت‌شده ۴تریلیون دلاری صنایع مرتبط با سوخت‌های فسیلی در طول سال‌مالی میلادی گذشته، نباید از نظر دور داشت که بانک‌ها در این مدت، بالغ‌‌‌‌بر ۶۸۴میلیارد دلار به این دسته از صنایع وام اختصاص داده‌اند.
چالش گرمای فزاینده زمین
با استناد به مستندات حاصله از تحقیقات انجام‌گرفته که در سال۲۰۲۲ منتشر شد، می‌توان نتیجه گرفت که سوزاندن نفت، گاز و زغال‌سنگ میادین و معادن موجود، جهان را بیش از ۵/ ۱درجه سانتیگراد و حتی تا ۲درجه سانتیگراد گرم‌‌‌‌تر می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) همچنین دریافته است که در اولین سناریو و راهبرد جهانی موسوم به «انتشار خالص صفر کربن» (NZE)، برای مقابله با افزایش دما برابر با ۵/ ۱درجه سانتیگراد، جایی برای توسعه صنایع مرتبط با سوخت‌های فسیلی یا سرمایه‌گذاری جدید در حوزه نفت و گاز وجود ندارد. بر این اساس و به گزارش اویل‌‌‌‌پرایس، هر پروژه‌ای که در طول سال۲۰۲۲ به مرحله تصمیم نهایی جهت جذب سرمایه‌گذاری رسیده است، با مفاد مصرحه در توافق‌نامه پاریس، ناسازگار بوده و در ضدیت کامل قرار دارد.
افق کوتاه‌‌‌‌مدت صنعت نفت و گاز
با این همه، بسیار محتمل است در حدفاصل سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۶، شاهد وقوع یک جهش بزرگ در سرمایه‌گذاری، اکتشاف و تولید نفت و گاز از میادین جدید در دنیا باشیم. پروژه‌های جدید نفتی می‌توانند برابر با ۷۰میلیارد‌تن آلودگی کربنی جدید ایجاد کنند که ۱۷درصد از سبد کربن جهان برای ممانعت از افزایش ۵/ ۱درجه‌‌‌‌ای دمای زمین را شامل می‌شود؛ رقمی‌برابر با حجم انتشار کربنی بالغ بر ۴۶۰ نیروگاه زغال‌سنگ‌سوز.
با استناد به گزارش یوراکتیو، زمینه سرمایه‌گذاری در فرآیند استخراج تمامی انواع سوخت‌های فسیلی، توجه بانک‌های دنیا را به خود جلب کرد: شرکت‌های نفت و گاز برتر دنیا، ۲۱میلیارد دلار سرمایه دریافت کردند که توسط بزرگ‌ترین بانک‌های کانادا تامین و مدیریت می‌شد. حجم سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف و تولید گاز طبیعی مایع (LNG) در حدفاصل سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، تا ۴۹درصد افزایش را ثبت کرد، دلیل این امر آن است که شرکت‌های فعال در زمینه سوخت‌های فسیلی، از حمله روسیه به اوکراین سود بالایی به جیب زدند. برخی از بانک‌های برتر علاقه‌‌‌‌مند به سرمایه‌گذاری در حوزه گاز طبیعی مایع (LNG) عبارتند از: مورگان‌استنلی، جی‌‌‌‌پی‌‌‌‌مورگان‌‌‌‌چیس، میزوهو، آی‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی (ING)، سیتیبانک و گروه اس‌‌‌‌ام‌‌‌‌بی‌‌‌‌سی (SMBC). به‌عنوان نمونه، تامین مالی پروژه‌های مرتبط با استخراج گاز با «تکنولوژی شکست»، توسط بانک‌ها و نهادهای مالی، در حدفاصل سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، تا ۸درصد افزایش را نشان می‌دهد.
استمرار روند انتشار کربن
بسیاری از کشورها در این میان نه‌تنها تلاشی برای کاهش انتشار کربن نکردند، بلکه بالعکس، به انتشار کربن بیشتر دامن‌زدند. بانک آر‌‌‌‌بی‌‌‌‌سی (RBC) کانادا به‌عنوان مثال درست از زمانی‌که تجزیه، تحلیل و ردیابی فرآیند تامین مالی پروژه‌های سوخت‌های فسیلی در کانون توجهات قرارگرفت، برخلاف جریان موردانتظار حرکت کرده و جایگاه نخست را در فهرست بلند و بالای بانک‌های تامینکننده منابع مالی پروژه‌های نفت و گاز از آن خود کرد. آر‌‌‌‌بی‌‌‌‌سی تنها میلیاردها دلار در پروژه‌های گازی ساحلی در اقصی‌نقاط جهان، سرمایه‌گذاری کرد.
با این همه بانک‌های ایالات‌متحده در زمینه تامین مالی سوخت‌های فسیلی هنوز هم بیشترین سهم را در بین تمامی کشورها به خود اختصاص داده‌اند. بانک‌های آمریکایی از زمان انعقاد معاهده پاریس، معادل ۳۲درصد از ۴/ ۵تریلیون دلار سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سوخت فسیلی را تامین‌مالی کردهاند و منابع مالی خود را برای استخراج زغال‌سنگ افزایش داده‌اند.
سیتیبانک؛ دومین نهاد بزرگ مالی است که تامین مالی فرآیند استخراج شرکت‌های فعال در زمینه سوخت‌های فسیلی را در منطقه آمازون بر عهده دارد. جی‌‌‌‌پی‌‌‌‌مورگان‌‌‌‌چیس نیز یکی از سرمایه‌‌‌‌گذاران اصلی در زمینه تامین مالی استخراج با بهره‌‌‌‌گیری از تکنولوژی شکست گاز است که با بانک کانادایی آر‌‌‌‌بی‌‌‌‌سی (RBC) در ارتباط کامل است. بانک اسپانیایی سانتاندر تامینکننده ارشد مالی شرکت‌های فعال در زمینه استخراج سوخت‌های فسیلی در منطقه آمازون را در سال۲۰۲۲ رهبری می‌کرد و بخش‌اعظمی از مجموع ۷۶۹میلیون دلاری که تمام بانک‌ها برای این پروژه‌ها تامین مالی کردهاند را پرداخت می‌کند.
بانک‌ها، متهم ردیف اول انتشار کربن
بانک‌های اروپایی بی‌‌‌‌ان‌‌‌‌پی پاریباس BNP) Paribas)، کردیت‌‌‌‌اگریکول (Crédit Agricole) و بانک ژاپنی اس‌‌‌‌ام‌‌‌‌بی‌‌‌‌سی (SMBC Group) در صدر فهرست بدنام‌‌‌‌ترین تامین‌کنندگان مالی پروژه‌های نفت و گاز فراساحلی در سال۲۰۲۲ قرار دارند. مجموع تامین مالی این دست از پروژه‌ها در جهان تنها در سال۲۰۲۲، به ۲/ ۲میلیارد دلار رسید. بانک‌های چینی همچون آی‌‌‌‌سی‌‌‌‌بی‌‌‌‌سی کشاورزی (ICBC) و بانک مسکن این کشور، تامین مالی نفت و گاز قطب‌شمال را به مبلغ ۹/ ۲میلیارد دلار برای شرکت‌های برتر فعال در این بخش برعهده داشتند. علاوه بر این، در سال۲۰۲۲ معادل ۸۷درصد از مجموع ۱۳میلیارد دلار سرمایه‌ای که به ۳۰شرکت بزرگ استخراج زغال‌سنگ در جهان اختصاص یافت نیز توسط بانک‌های مستقر در چین تحت‌نظارت سیتیبانک و بانک توسعه صنعت این کشور تامین‌اعتبار شد. بر اساس این گزارش و در همین سال‌بانک‌های چینی ۹۷درصد از منابع مالی ۳۰شرکت برتر فعال جهان در زمینه زغال‌سنگ را تامین کردند. این شرکت‌ها که برنامه‌هایی برای افزایش بهره‌‌‌‌برداری ازانرژی زغال‌سنگ دارند بر اساس آمار ثبت‌شده، دست‌‌‌‌کم برابر با ۲۹میلیارد دلار از بانک‌های مختلف در سراسر جهان، دریافتی داشته‌‌‌‌اند.
واقعیت این است که جهان امروز در زمینه سوخت‌های فسیلی و تبعات مخرب زیست‌محیطی ناشی از مصرف بی‌‌‌‌رویه این نوع از انرژی، با چالش‌های فراوانی روبهرو است. جهانیان چاره‌‌‌‌ای ندارند جز آنکه برای فرونشاندن شعله‌‌‌‌های این آتش تلاش کنند، نه اینکه سوخت مضاعف به آن بیفزایند. گزارش هیات بین‌دولتی تغییرات آب و هوا ( IPCC) که ماه گذشته منتشر شد، تایید می‌کند که تنها راه مطمئن و قابل‌اعتماد برای تضمین آینده‌‌‌‌ای قابل زندگی، حذف سریع، منطقی و عادلانه تولید و استفاده از سوخت‌های فسیلی است. دنیای امروز نمی‌تواند از هم‌اکنون تا حداقل سال۲۰۲۵، افزایش تولید و سرمایه‌گذاری جدید در زمینه سوخت‌های فسیلی را تاب‌بیاورد. هر مبلغی که اکنون در زمینه تولید بیشتر نفت و گاز سرمایه‌گذاری می‌شود، به‌‌‌‌منزله سرمایه‌گذاری بیشتر و دامن‌زدن به هرج‌‌‌‌و‌‌‌‌مرج زیست‌محیطی، تلقی خواهد شد.
درباره توافق پاریس
توافق پاریس که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، تحت سرفصل‌‌‌‌های پیمان‌‌‌‌نامه سازمان‌ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با جلوگیری از انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌‌‌‌ای، سازگاری زیست‌محیطی و امور مالی مربوطه، از سال۲۰۲۰ تنظیم‌شده‌است. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور حاضر در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل‌متحد در پاریس به تبادل‌‌‌‌نظر گذاشته شد و پس از اجماع، در دسامبر ۲۰۱۵ مورد تصویب قرارگرفت. یکی از محورهای مهم این توافق، محدود‌سازی درصد افزایش متوسط دمای جو زمین به کمتر از ۲درجه سانتیگراد و به‌طور عمده تلاش برای حفظ میانگین افزایش دما در سطح ۵/ ۱درجه سانتیگراد تا پایان قرن حاضر است.
در‌‌‌‌صورت عدم‌تحقق این امر، متوسط دمای جو زمین، در مقایسه با دوران پیش از صنعتی‌شدن به بیش از ۳درجه سانتیگراد خواهد رسید. از اهداف اصلی این توافق، اجرای پروژه‌ها برای توقف هرچه سریع‌تر انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای در کشورها و اجرای برنامه‌هایی است تا بتوان در نهایت در سال۲۰۵۰ میلادی بین میزان انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای و جذب دوباره آن تعادلی ایجاد کرد و متعاقب آن، میزان انتشار دی‌اکسیدکربن را به‌تدریج به صفر رساند. نکته جالب‌توجه آنکه در ژوئن ۲۰۱۷ دونالد ترامپ رئیسجمهور وقت آمریکا، اعلام کرد که کشورش از این توافق خارج می‌شود. رئیسجمهور قبلی آمریکا، باراک اوباما آن را امضا کرده‌بود با این حال ترامپ علت خروج ایالات‌متحده را مغایرت مفاد توافق با منافع آمریکا عنوان‌کرد.
ترامپ اعلام کرد؛ خروج از این توافق صنایع زغال‌سنگ و نفت را رونق خواهد بخشید. رئیسجمهور وقت ایالات‌متحده در سخنان خود در کاخ‌سفید گفت: آمریکا از پیمان پاریس خارج می‌شود، اما به رایزنی برای دست‌‌‌‌یابی به توافقی بهتر در این زمینه ادامه خواهد داد.
