منابع شرکت‌های غربی در سرزمین تزارها قفل شد
پول‌های بلوکه‌شده در روسیه
آندری اونوپریینکو، معاون مدیر بخش توسعه مدرسه اقتصاد کی‌یف که این داده‌ها را گردآوری کرده است، گفت: «این ارقام ممکن است از آن زمان به‌طور قابل توجهی رشد کرده باشد، اگرچه نمی‌توان دقیقا ارزیابی کرد این رقم چقدر است؟ زیرا اکثر مشاغل بین‌المللی فعال در روسیه تنها نتایج مربوط به وضعیت محلی خود را سالانه افشا می‌کنند. درآمدهای محلی شرکت‌ها از بریتیش پترولیوم تا سیتی‌گروپ، از سال گذشته که ممنوعیت پرداخت سود سهام به شرکت‌های کشورهای «غیر دوست» از جمله ایالات متحده، بریتانیا و همه اعضای اتحادیه اروپا اعمال شد، در روسیه قفل شده است. درحالی‌که چنین معاملاتی را می‌توان در شرایط استثنایی تایید کرد، مجوزهای انصراف کمی صادر شده است. مدیر اجرایی یک شرکت بزرگ مستقر در کشوری که به‌عنوان غیردوست معرفی نشده است، گفت: «ده‌ها میلیارد دلار در روسیه گیر کرده است و هیچ راهی برای بیرون کردن آنها وجود ندارد.» اندازه درآمدها و سودها نه تنها نشان‌دهنده اهمیت پایدار شرکت‌های غربی برای اقتصاد روسیه است، بلکه معضلی که چنین مشاغلی با آن مواجه هستند درباره اینکه با فعالیت‌های خود در کشور طردشده چه کنند. بسیاری از شرکت‌های خارجی در تلاش برای فروش زیرمجموعه‌های روسی خود بوده‌اند؛ اما هر معامله‌ای نیاز به تایید مسکو دارد و مشمول تخفیف‌های شدید قیمت است. در روزهای اخیر بریتیش امریکن توباکو و کامیون‌سازسوئدی ولوو توافقاتی را برای انتقال دارایی‌های خود در این کشور به مالکان محلی اعلام کرده‌اند.
دوست‌ها و دشمن‌ها
بر اساس داده‌های مدرسه اقتصاد کی‌یف، در میان شرکت‌هایی با منشأ «غیر دوست» که همچنان در روسیه فعال هستند، بانک اتریشی رایفیزن بیشترین درآمد سال۲۰۲۲ در این کشور را با ۲میلیارد دلار گزارش کرد. شرکت‌های آمریکایی فیلیپ موریس و پپسی‌کو به ترتیب ۷۷۵ و ۷۱۸میلیون دلار درآمد داشتند. سود ۶۲۱میلیون دلاری اسکانیا، کامیون‌ساز سوئدی در روسیه در سال۲۰۲۲، آن را به پردرآمدترین شرکت در میان شرکت‌هایی تبدیل کرد که از آن زمان از این کشور خارج شده‌اند. اگرچه رایفیزن، بزرگ‌ترین وام‌دهنده غربی که در روسیه فعالیت می‌کند، گفته است که به سود خود در این کشور «دسترسی ندارد»، در این رقم ارزش کسب‌وکار را نادیده گرفته‌اند. فیلیپ موریس نیز در این مورد از اظهارنظر خودداری کرد. پپسی کو و اسکانیا به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ ندادند. بر اساس ارقام منتشرشده توسط مدرسه اقتصاد کی‌یف، کسب‌وکارهای مستقر در ایالات متحده بیشترین سود کل را به میزان ۹/ ۴میلیارد دلار داشتند و شرکت‌های آلمانی، اتریشی و سوئیسی به ترتیب با ۴/ ۲میلیارد دلار، ۹/ ۱میلیارد دلار و یک‌میلیارد دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند. مدرسه اقتصاد کی‌یف داده‌های خود را از منابعی از جمله ثبت شرکت روسی، گزارش‌های خبری و بیانیه‌های شرکت جمع آوری می‌کند. وجوه غیرقابل دسترسی به هزینه‌هایی می‌افزاید که کسب‌وکارهای بین‌المللی از پیامدهای حمله روسیه به اوکراین با آن مواجه هستند. فایننشال‌تایمز ماه گذشته گزارش داد که شرکت‌های اروپایی از زمان تهاجم گسترده سال گذشته به روسیه، حداقل ۱۰۰میلیارد یورو از فعالیت‌های خود در روسیه خسارت وارد کرده‌اند. گروه انرژی آلمانی وینترشال که امسال پس از اموال آن در روسیه سلب مالکیت شد، کاهش ارزش غیرنقدی ۷میلیارد یورویی را به ثبت رساند. وینترشال ماه گذشته گفت: «اکثریت قریب به اتفاق سودی که از سال۲۰۲۲ در سرمایه‌گذاری‌های مشترک ما و روسیه ایجاد شده بود، از بین رفته است.» وی افزود که هیچ سود سهامی برای سال۲۰۲۲ از روسیه پرداخت نشده است. برخی از شرکت‌ها راه‌هایی برای دور زدن محدودیت‌ها پیدا کرده‌اند. طبق گزارش مالی سالانه خود برای سال ۲۰۲۲، شرکت تابعه روسی گروه غذایی آمریکایی مارس در سال گذشته ۱/ ۵۶درصد از سود سهام شرکت مادر خود را با «تعدیل آنها در قبال بدهی های خود» پرداخت کرد. بخش روسیه ژاپن توباکو اینترنشنال، تنها گروه بزرگ سیگار که متعهد به خروج از کشور نشده است، سال گذشته ۱۸۰میلیون دلار سود به تنها سهامدار خود جی‌تی‌آی آلمان پرداخت کرد که ۲۰درصد آن پس از حمله به اوکراین توزیع شد. بر اساس بیانیه روسیه این گروه برای سال۲۰۲۲. این شرکت به فایننشال‌تایمز گفت که این پرداخت‌ها را از درآمد سال۲۰۲۱ خود انجام داده است؛ درحالی‌که هیچ سود سهامی از سوی نهاد تجاری روسیه نسبت به نتایج سال۲۰۲۲ پرداخت نشده است. فیلیپ موریس در سال۲۰۲۲ هیچ‌گونه سود سهامی از روسیه پرداخت نکرد. در سال۲۰۲۱، کسب‌وکار روسی آن حدود ۶درصد از درآمد خالص خود را به‌عنوان سود سهام به مادر خود پرداخت کرد.
تکلیف دارایی‌ها
الکساندرا پروکوپنکو، محقق غیرمقیم در مرکز کارنگی روسیه اوراسیا گفت که مقامات روسی هنوز «یک استراتژی روشن برای برخورد با دارایی‌های مسدودشده» را ترسیم نکرده‌اند. با این حال، با توجه به تمایل شدید نهادهای خارجی برای به‌دست آوردن مجدد سود سهام خود، آنها احتمالا به‌عنوان اهرم فشار از آن برای ترغیب مقامات غربی برای آزادسازی دارایی‌های روسیه استفاده می‌کنند. وزارت دارایی روسیه ماه گذشته قوانین تقسیم سود را کاهش داد؛ اما عده‌ای از شرکت‌های «خوب» و «شیطان» را نیز رسمی کرد، همان‌طور که کرملین آنهایی را که می‌خواهند راه خود را از کشور جدا کنند، این‌گونه می‌نامد. یکی از افرادی که در قراردادهای خروج شرکت داشته است، گفت: «اجازه دادن به تقسیم سود مدت‌هاست که به نوعی تشویق برای «رفتار خوب» تبدیل شده است که نشان می‌دهد می‌خواهید در روسیه بمانید یا نه؟ به گفته این شخص، برای یک شرکت با منشأ «غیر دوست»، بازگرداندن سود سهام در حال حاضر به اندازه فروش یک محصول تجاری در روسیه پیچیده است. یکی از مشتریان من امید خود را برای گرفتن سود سهام از دست داد. حتی برخی از شرکت‌ها از کشورهای «دوست» در تلاش برای بازگرداندن سود سهام خود هستند.
سقوط روبل
به گفته رانجیت راث، مقام ارشد نفتی هند، روسیه از بازگرداندن حدود ۴۰۰میلیون دلار سود سهام شرکت‌های انرژی هند به کشور جلوگیری می‌کند. رئیس و مدیر عامل Oil India در ماه مه گفت: «ما درآمد سود سهام خود را به‌طور منظم دریافت می‌کنیم و در حساب‌های بانکی ما در روسیه موجود‌ند.» به گفته مدیر اجرایی یکی از شرکت‌های بزرگ روسی که در هند فعالیت می‌کند، مسکو مسدودیت پرداخت سود سهام به گروه‌های انرژی هند را در پاسخ به این واقعیت که مقدار زیادی پول حاصل از صادرات نفت روسیه در هند گیر کرده، تمدید کرده است. مدیرعامل Oil India با اشاره به کنترل سرمایه شدید هند گفت: «روپیه‌هایی را که برای پرداخت استفاده می‌شود، نمی‌توان به ارز دیگری تبدیل کرد. از آنها فقط می‌توان برای خرید کالا در هند استفاده کرد؛ اما خرید چیزی به ارزش میلیاردها دلار برای صادرات به روسیه چالش‌برانگیز است.» این مدیر با اشاره به کاهش شدید ارزش پول روسیه در برابر دلار در ماه‌های اخیر افزود: مسکو واقعا از فرار سرمایه می‌ترسد ببینید چه اتفاقی برای روبل می‌افتد. در ماه مارس، قبل از شروع سقوط شدید روبل، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پیشنهاد کرد که محدودیت‌های تقسیم سود را کاهش دهند و به «دوستان و شرکای قابل اعتماد» با منشأ «غیر دوستانه» اجازه دهند تا در صورت تمایل به سرمایه‌گذاری در داخل کشور، بخشی از سود خود را پس بگیرند. در عوض، پنج ماه بعد، تمدید این ممنوعیت برای آنها از جمله پیشنهادهایی بود که با عجله توسط وزارت دارایی روسیه برای جلوگیری از سقوط روبل تهیه شد. اگرچه روسیه توانست با استفاده از ابزارهای دیگر مقداری از روبل حمایت کند، کاهش بیشتر ممکن است باعث ارزیابی مجدد محدودیت های سرمایه شود.
