در راستای رفع این چالش مدیریت شهری پایتخت طی یک‌سال گذشته به مجموعه‌ای از اقدامات اصلاحی با محوریت تغییر برنامه اجرای طرح ترافیک در محدوده‌های ممنوعه شهر تهران اقدام کرد. نتیجه این اقدامات نشان می‌دهد: نتیجه جراحی محدود در ترافیک تهران که در سال جاری از سوی مدیریت شهری انجام شد، کاهش تعداد روزهای ناسالم شهر تهران در طول مدت سپری شده از سال جاری و افزایش تعداد روزهای پاک در پاییز امسال بوده است.

روند کاهشی حجم ذرات معلق منتشر شده در هوا به ویژه در مهر و آبان امسال نشان می‌دهد اثر الزام خودروسواران به اخذ گواهی معاینه فنی بر کیفیت هوای پایتخت محسوس بوده و به این ترتیب تعداد روزهایی که شاخص کیفیت هوا (AQI) از حد سالم فراتر رفته، کمتر از مدت مشابه سال گذشته بوده است. با این حال به نظر می‌رسد کسب نتیجه کامل برای کاهش آلودگی هوای تهران منوط به انتخاب شهرداری است که جسارت اجرای جراحی‌های وسیع ترافیکی را داشته باشد.

به ویژه آنکه در روند توسعه خطوط مترو نیز نارسایی‌هایی وجود دارد. نخستین نارسایی کلیدی متروی تهران در حال حاضر، وجود مناطق محروم از دسترسی مستقیم به ایستگاه‌های مترو است. در حال حاضر نسبت پوشش جغرافیایی متروی تهران ۳۲درصد است؛ به این معنا که حتی با فرض تکمیل خطوط ۶ و ۷ مترو، حدود ۷۰ درصد از مناطق شهر تهران به شبکه مترو دسترسی مستقیم ندارند. در نتیجه راندمان شبکه فعلی حمل و نقل ریلی تهران با توجه به عدم توزیع مناسب شبکه در کل سطح شهر، پایین است. چهار منطقه پایتخت شامل مناطق ۴، ۱۸، ۱۹ و ۲۲ یا فاقد دسترسی به ایستگاه‌های مترو بوده یا دسترسی ناکافی و تنها در بخشی از سطح جغرافیایی منطقه دارند که پاسخگوی نیاز آنها نیست. به این ترتیب جنوب تهران و نیز دو کانون جمعیتی مهم در شرق و غرب پایتخت که بیشترین فاصله را از مراکز کار و تحصیل در مرکز شهر دارند، نیازمند تقویت فوری شبکه ریلی هستند.

نارسایی دوم شبکه متروی تهران در حال حاضر از رصد پوشش جمعیتی خطوط موجود مشخص می‌شود. در حال حاضر نسبت پوشش جمعیتی خطوط مترو ۴۲ درصد است و به این ترتیب حدود ۶۰ درصد از شهروندان ساکن شهر تهران نمی‌توانند با طی مسافت ۸۰۰ متر (شعاع پوششی استاندارد مبنای مطالعه) به مترو دسترسی مستقیم پیدا کنند. این در حالی است که اگر در همین هفت خط موجود شبکه متروی تهران، ایستگاه‌های تقاطعی بیشتری بین خطوط طراحی می‌شد، بر جذابیت سفر با این وسیله حمل و نقلی افزوده می‌شد. در حال حاضر تقریبا به ازای هر ۱۰ ایستگاه موجود در شبکه مترو یک ایستگاه تبادل بین خطوط طراحی شده است. هر چند دستیابی به این نتایج مثبت در کاهش حجم ذرات آلاینده هوا می‌تواند گام روبه جلو تلقی شود، اما به نظر می‌رسد برای آنکه مهم‌ترین دغدغه شهروندان تهرانی رفع شود؛ شهرداری تهران با یک معضل سه‌گانه در این حوزه مواجه است.

نخست آنکه مدیریت شهری پایتخت برای کاهش حجم ترافیک معابر و به دنبال آن کاهش آلودگی هوا، به منابع مالی کافی جهت توسعه حمل و نقل عمومی نیاز دارد. این در حالی است که شهرداری برای اداره شهر تهران با یک بودجه شکننده، محدود و با احتمال کسری زیاد برای سال آتی مواجه است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد اعمال تحریم‌ها از یکسو و بدحسابی مدیریت شهری در شبکه بانکی برای اخذ تسهیلات از سوی دیگر سبب شده تا تامین تجهیزات توسعه خطوط مترو و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی به مرور زمان دچار شود.  در وجه دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش زیادی از ترافیک موجود در معابر و خیابان‌های پایتخت ناشی از جولان خودروهای شخصی است. شهروندان از یکسو به دلیل هزینه پایین استفاده از خودروی شخصی و از سوی دیگر به دلیل کافی و مناسب نبودن ناوگان حمل و نقل عمومی تمایل بیشتری به استفاده از خودروی شخصی دارند. به ویژه آنکه طی سال‌های اخیر گسترش بزرگراه‌ها و تونل‌های شهری عامل تشویقی برای استفاده از خودروی شخصی محسوب می‌شود.

مدیریت شهری پایتخت برای آنکه بتواند به مهم‌ترین وعده خود یعنی «تهران شهری برای همه» پاسخ دهد نیاز است راهکاری برد-برد برای حل این معضل سه‌گانه طراحی کند. از این رو در صفحه امروز باشگاه اقتصاددانان از صاحب‌نظران و کارشناسان خواسته‌ایم تا به شهرداری پیشنهاد دهند در چه مسیری می‌تواند حرکت کند که نتیجه آن کاهش ترافیک معابر و خیابان‌های شهر و به دنبال آن کاهش آلودگی هوا باشد؟

 

اخبار مرتبط