یک کشور؛ دو سیستم
هفته قبل تعدادی از تظاهرات‌کنندگان به ساختمان شورای قانون‌گذاری هنگ‌کنگ هجوم بردند و از دید کارشناسان این اقدام یک نقطه عطف در روند اعتراضات محسوب می‌شود. هنگ‌کنگ یکی از مهم‌ترین بازارهای مالی آسیا و جهان محسوب می‌شود و از سال ۱۸۴۲ تا ۱۹۹۷ مستعمره انگلستان بود. در سال ۱۹۹۷ و پس از پایان‌یافتن پیمان پیشین، این جزیره به چین پیوست. از زمان آغاز ناآرامی‌ها در این جزیره پرسش‌های گوناگونی درباره این رویداد مطرح بوده است. در ادامه به چند پرسش در این زمینه اشاره می‌کنیم.
نخستین سوال این است که چگونه هفته گذشته تظاهرات شدت پیدا کرد؟ دوشنبه هفته گذشته بیست و دومین سالگرد انتقال کنترل هنگ‌کنگ از انگلستان به چین بود. دوشنبه شب گروهی کوچک از تظاهرات‌کنندگان با نادیده گرفتن درخواست دیگر تظاهرات‌کنندگان، به ساختمان شورای قانون‌گذاری هجوم بردند و با اسپری تمامی نوشته‌ها و علائمی که ارتباط هنگ‌کنگ با چین را نشان می‌داد رنگ کردند. آنها همچنین پرچم چین را برداشته و پرچمی را که به هنگ‌کنگ تعلق دارد، جای آن گذاشتند. پلیس با استفاده از گاز اشک‌آور آنها را از ساختمان بیرون کرد. با آنکه تعداد کمی از تظاهرات‌کنندگان وارد ساختمان شده بودند، اما برخی دیگر از تظاهرات‌کنندگان شجاعت آنها را ستایش کردند. در واقع آنها با پذیرش خطر دستگیری، پیام خود را به نمایش گذاشته بودند. به‌نظر می‌رسد میزان خشم از کنترل چین بر هنگ‌کنگ در سال‌های اخیر افزایش یافته و تصویب قانون یادشده یعنی قانون استرداد متهمان به چین جرقه‌ای بوده که ناآرامی‌ها را آغاز کرده است. تظاهرات‌کنندگان مایلند دولت هنگ‌کنگ بداند، آنها شورشی نیستند بلکه تنها می‌خواهند صدای‌شان شنیده شود، همچنین آنها راهی جز اقدامات یاد شده نداشتند.
دومین سوال این است که تاکنون واکنش چین به تحولات هنگ‌کنگ چه بوده است؟ در روزهای اولیه تظاهرات، دولت چین واکنش بزرگی نشان نداد، اما روز دوشنبه پس از حمله تظاهرات‌کنندگان به ساختمان شورای قانون‌گذاری هنگ‌کنگ، بیانیه‌ای شدیداللحنی از سوی چین منتشر شد. در این بیانیه آمده بود، «عده‌ای از عناصر تندرو با توسل به خشونت وارد ساختمان شورای قانون‌گذاری شده و اقدامات مختلفی انجام داده‌اند. این اقدامات شوک‌آور و خشمگین‌کننده است. اقدامات خشونت‌آمیز آنها یک تهدید برای حاکمیت قانون در هنگ‌کنگ است که صلح و ثبات این جزیره را به‌خطر می‌اندازد. همچنین این اقدام چالشی آشکار برای نظام یک کشور دو سیستمی است که به هنگ‌کنگ امکان داده برای چند دهه از میزانی خودمختاری بهره ببرد.» برخی کارشناسان نگران هستند که بیانیه‌های مستقیم پکن و دیگران که در رسانه‌های دولتی منتشر می‌شود در واقع دستورالعمل‌هایی به مقامات هنگ‌کنگ برای نحوه رفتار با تظاهرات‌کنندگان باشد. شدت یافتن تنش‌ها در هفته قبل ممکن است به پکن برای اقدامات بیشتر جهت مهار تظاهرات بهانه‌های لازم را بدهد.
سوال مهم دیگر این است که اقدام بعدی چین چه خواهد بود؟ رانی تانگ، عضو کابینه و مشاور حقوقی خانم کری لام، قبل از رویدادهای دوشنبه گذشته هشدار داده بود که هنگامی که مشکلی در هنگ‌کنگ پدید می‌آید و شرایط پیچیده می‌شود این هراس به‌وجود می‌آید که اگر پلیس توان مهار خشونت را نداشته باشد، ممکن است ارتش چین وارد معرکه شود. البته تحلیلگران دیگر معتقدند چین تا استفاده از ابزارهای نظامی برای سرکوب تظاهرات‌کنندگان هنگ‌کنگ فاصله بسیار بسیار زیادی دارد. تحلیلگر مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی می‌گوید: «اگر شرایط خیلی از کنترل خارج نشود، احتمال آنکه دولت چین مستقیما در امور هنگ‌کنگ دخالت کند، بسیار کم است، زیرا اگر چنین اقدامی از سوی چین انجام شود بازگشتی وجود نخواهد داشت و استفاده از قدرت نظامی سبب می‌شود نظام یک کشور دو سیستمی به نظام یک کشور یک‌سیستمی تبدیل شود.» بدون تردید شدت یافتن خشونت‌ها توان کنترل اوضاع را برای دولت هنگ‌کنگ و دولت چین کمتر می‌کند و آینده مبهم‌تر خواهد شد. این چیزی نیست که پکن خواهان آن باشد.
چهارمین پرسش این است که واکنش جامعه جهانی به رویدادهای هنگ‌کنگ چه بوده است؟ روز دوشنبه پس از هجوم عده‌ای از تظاهرات‌کنندگان به ساختمان شورای قانون‌گذاری هنگ‌کنگ، وزیر خارجه انگلستان گفت: «کشورش یک پیمان حقوقی الزام‌آور در جامعه جهانی در سال ۱۹۸۴ امضا کرده که در آن به نظام یک کشور دو سیستمی اذعان شده و نیز به آزادی‌های اساسی مردم هنگ‌کنگ اشاره شده است.» او هشدار داد که اگر آن پیمان حقوقی بین‌المللی رعایت نشود تبعات جدی دربر خواهد داشت. از سوی دیگر رئیس‌جمهوری تایوان در یک توییت از تظاهرات‌کنندگان هنگ‌کنگی حمایت کرد و از دولت هنگ‌کنگ خواست به نگرانی‌های مشروع مردم و خواست آنها یعنی آزادی و دموکراسی پاسخ دهد. ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا نیز چند جمله کلی درباره رویدادهای هنگ‌کنگ به زبان آورده است. در هفته‌ها و ماه‌های آینده رویدادهای هفته‌های اخیر در هنگ‌کنگ بر وضعیت اقتصادی این جزیره اثراتی خواهد داشت و ممکن است دامنه اعتراضات گسترده‌تر شود. به‌نظر می‌رسد تبعات ناآرامی‌های هنگ‌کنگ برای این جزیره مهم، بیشتر باشد تا چین. دولت چین در سال‌های اخیر به قوانین هنگ‌کنگ احترام گذاشته، اما از دید بسیاری از مردم هنگ‌کنگ، افزایش نفوذ چین قابل‌قبول نیست. احتمال آنکه تظاهرات‌کنندگان بتوانند به اهداف خود که البته چندان روشن نیست دست پیدا کنند، بسیار کم است. اما در این مرحله آنها خواستار حفظ خودمختاری نسبی در برابر چین هستند.
ارسال نظر