شرکت‌های بخش خصوصی چگونه به کمک تمرکززدایی در صنعت معدن خواهند آمد؟
شاهبیت توسعه معادن کوچک مقیاس
وجود ذخایر متنوع معدنی در کشور که اغلب آنها ابعاد کوچک تا متوسط دارد یک واقعیت معدنی است که ریشه در زمین‌‌‌شناسی ایران دارد. این ویژگی مهم موجب شده تا چهره معدنکاری ایران در مقایسه با کشورهای معدن‌‌‌‌‌‌خیز جهان تفاوت‌‌‌های عمیقی داشته باشد که از مزایا و معایب خاص خود برخوردار است. این ویژگی زیست‌‌‌محیطی در نهایت موجب شده تا صنعت معدنکاری در ایران به شکلی غیرمتمرکز درآید که نیازهای خود را می‌‌‌طلبد. دشواری‌‌‌ها در ایجاد زیرساخت‌‌‌های موردنیاز مخصوصا شبکه حمل‌ونقل (ریلی حتی آسفالته)، تامین آب موردنیاز و سختی‌‌‌های اکتشاف و تامین و نگهداری ماشینآلات استخراج و معضلات خاص منطقه‌‌‌ای و نیروی انسانی همگی از ویژگی‌‌‌های خاص این شرایط است. اما در دل این دشواری‌‌‌ها برخی مزیت‌‌‌هایی نهفته که ذات عدم‌تمرکزپذیری آنها برای معدنکاری و صنایع رابه همراه خواهد داشت.
اینکه ادبیات معدنکاری در ایران را با ادبیات معادن کوچک مقیاس همراه ببینیم یک الزام فنی است بنابراین ذات معدنکاری ایران با محوریت سازمان‌های توسعه‌‌‌ای همچون ایمیدرو می‌‌‌طلبد که نگاهی متفاوت با جهان را برای این حوزه برگزینیم. این در حالی است که توجه به زیرساخت‌‌‌ها در دستور کار ایمیدرو قرار دارد که به سرمایه‌گذاری در بنادر یا ایجاد مناطق ویژه اقتصادی برای صنایع انرژی‌‌‌بر منتهی شده است. حال در شرایطی که به شدت به توسعه معدنکاری کوچک‌‌‌مقیاس در کشور نیاز داریم و مناطق مستعد بسیاری اغلب پس از پی‌‌‌جویی‌‌‌های اولیه در اختیار نهادهای دولتی یا توسعه‌‌‌ای قرار گرفته و بعضا رها شده یا به دلایل مختلف متروکه شده است، واگذاری به بخش خصوصی یک واقعیت و نیاز غیرقابل کتمان است. اینکه بنا داریم به سمت عدم‌تمرکز یا حداکثرسازی تولید از ذخایر معدنی حرکت کنیم یا اکتشافات را تکمیل کرده و به آنها عمق ببخشیم راهی جز حضور بخش خصوصی در این حوزه وجود ندارد.
نکته‌‌‌ای که اگرچه مورد پذیرش است ولی در اجرای آن اغلب آن‌‌‌قدر تعلل می‌‌‌کنیم که ذات جذابیت مواد معدنی تعدیل شود. به عنوان یک نمونه مشخص می‌توان به سرنوشت ذخایر خاک نسوز در مناطق مرکزی ایران اشاره کرد که زمانی به شدت جذاب بودند ولی هم‌‌‌اکنون تنها به ذخایری متروکه بدل شده‌‌‌اند. هیچ بعید نیست در آینده‌‌‌ای نه‌‌‌چندان دور برخی ذخایر زغال‌‌‌سنگ نیز به همین سرنوشت دچار شوند. این نکته واقعیتی غیرقابل کتمان است ولی در مسیر اجرای آن یعنی واگذاری ذخایر معدنی به بخش خصوصی آن‌‌‌گونه که باید و شاید شاهد رونق و توسعه نیستیم. نکته دیگر تامین ماشینآلات معدنی است.
سخت‌‌‌گیری برای تامین ماشینآلات شاید برای چند بنگاه اقتصادی خاص جذاب باشد ولی به پاشنه‌‌‌آشیل توسعه معدنکاری در کشورمان بدل شده تا جایی که افزایش عمر ماشینآلات را به همراه داشته است. اینکه اگر یک شرکت معدنی صادرات و ارزآوری داشت یا توانست از ارز سایر صادرکنندگان برای ورود ماشینآلات نو یا دست دوم موردنیاز خود استفاده کند مطلب پیچیده‌‌‌ای نیست که به انتقاد شرکت‌های معدنی منتهی شود. البته در این خصوص تلاش‌‌‌هایی صورت گرفته اما برای رونق معدنکاری در کشور کافی نیست. مقاومت محلی نیز یکی از واقعیت‌‌‌های معدنکاری ایران در حوزه معادن کوچک‌‌‌مقیاس است که باید به آن توجه کرد. در شرایطی که شرکت‌های توسعه‌‌‌ای همچون ایمیدرو در مسیر توسعه یک معدن یا منطقه معدنی گام بردارند شاهد خواهیم بود که مقاومت‌‌‌های محلی چندانی خودنمایی نکرده و این فرآیند خود یکی از مسیرهای توسعه معدنکاری محسوب خواهد شد.
تمرکززدایی در صنعت معدن
به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، محمدرضا موثقی‌نیا، رئیس هیات عامل ایمیدرو در سومین همایش ملی پدافند غیرعامل وزارت صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر لزوم توجه به رونق تولید و تمرکززدایی در توسعه پدافندغیرعامل بخش معدن و صنایع معدنی اظهار کرد: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت تولید و رونق تولید در جنگ اقتصادی، یقینا بهترین راه مقابله با وابستگی و جنگ اقتصادی همین رونق تولید است.
وی افزود: بنابراین ایمیدرو رونق تولید را به عنوان بهترین و اثربخش‌ترین روش توسعه پدافند غیرعامل مورد توجه قرار می‌دهد.
موثقی نیا عنوان کرد: پروژه خطوط انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان و تفاهم نامه (اولیه) وزارت صمت و وزارت نیرو برای تولید 10هزار مگاوات برق فسیلی و 5هزار مگاوات برق تجدیدپذیر از جمله اقدامات ایمیدرو در حوزه پدافند غیرعامل است.
رئیس هیات عامل ایمیدرو گفت: یکی از مسیرهای تقویت پدافند غیرعامل، تقویت بخش خصوصی و توسعه سرمایه (گذاری) در سطح کشور و پیشگیری از تمرکز است بنابراین باید تمرکززدایی در صنایع و معادن را مدنظر قرار داد.
وی یادآورشد: طی 20 سال گذشته بالغ بر 20 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و 100هزار اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در ایمیدرو صورت گرفته است.
دفاع اقتصادی
سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور نیز در این همایش یکی از وظایف وزارت صمت در جنگ اقتصادی را دفاع اقتصادی دانست و اعلام کرد: تهدیدهای ترکیبی اقتصادی در وزارت صمت چهار مولفه مهم سایبری، شبکه‌های اجتماعی، رسانه و تغییر رفتار مردم را در بر می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: یکی از تهدیدهای عمده برای ایمیدرو و بخش معدن و صنایع معدنی در حوزه سایبری است بنابراین باید مدیران صنعت از حداقل دانش سایبری برخوردار باشند تا در تصمیم‌گیری آنها مشکلی پیش نیاید.
شناسایی ریسک و وابستگی‌ها، حفظ تداوم تولید، قابلیت برگشت‌پذیری پس از حادثه و حفظ و ارتقای آمادگی از جمله مباحثی بود که در حوزه تطبیق موضوعات مهم پدافندغیرعامل با حوزه صنعت به آن اشاره شد.
رئیس سازمان پدافندغیرعامل کشور امن‌سازی اضطراری سایبری و ایجاد شهرکی برای تمرکز صنایع پرخطر را از اولویت‌های این سازمان اعلام کرد.
