«دنیای اقتصاد» با استناد به گزارش S&P global plats تحلیل و بررسی کرد
روشن و تاریک فولاد ایران در «پساخروج»
گزارش‌های مختلفی در این زمینه در ماه گذشته در روزنامه «دنیای اقتصاد» به چاپ رسید که به بررسی اثرات تحریم‌های یک‌جانبه واشنگتن بر صنعت و بازار فولاد ایران می‌پرداخت. در این گزارش به بررسی دیدگاه یک پایگاه تحلیلی آمریکایی (S&P global plats) می‌پردازیم که معتقد است تحریم فولاد ایران این توانایی را دارد که بر بازار محصولات فولادی و فلزات خاورمیانه اثرگذاری داشته باشد و این بازارها را با تنش مواجه سازد.
جایگاه صادرات در حوزه فولاد و سنگ‌آهن
به تحلیل «دنیای اقتصاد» در فاصله سال‌های اخیر به دلیل رکودی که بر بازار داخلی حاکم بود صادرات توانست نقش بسیار مهمی را در رونق تولید فولاد و محصولات فولادی بر عهده داشته باشد و این موضوع در شرایطی که برجام توانسته بود سدهای بزرگی را از سر راه صادرکنندگان بردارد از اهمیت بالایی برخوردار بود. در این شرایط کشور توانست در سال گذشته ۲۱ میلیون و ۸۸۴ هزار تن فولاد خام تولید کند که در مقایسه با سال ۹۵، با رشد ۵/ ۱۸ درصدی روبه‌رو شده بود. طی مدت یاد‌شده همچنین ۶ میلیون و ۸۷۲ هزار تن فولاد خام از کشور صادر شد که نسبت به سال ۹۵ معادل ۸۴ درصد رشد نشان می‌دهد. از نظر دلاری نیز میزان صادرات فولاد در سال گذشته رقمی حدود ۴ میلیارد دلار گزارش شده است.
فعالان حوزه فولاد در این رابطه معتقدند آنچه باعث شد تولید این محصول در سال‌های اخیر کاهش نیابد صادرات محصولات فولادی بوده و تحریم‌ها می‌تواند این فرصت مهم را تحت‌تاثیر قرار دهد. این مساله در کنار آسیب‌هایی که به تولید داخلی حوزه فولاد وارد می‌کند باعث می‌شود شرکای واردکننده نیز با پتانسیل‌های رشد قیمتی در بازارهای منطقه‌ای روبه‌رو شوند. کارشناسان در این رابطه معتقدند فولاد ایران از کیفیت بالا و قیمت مناسب برخوردار است و این موضوع باعث شده تا محصولات ایرانی بتواند بازارهای خوبی را در اختیار داشته باشد و جایگزینی آن امر پرچالشی برای خریداران خارجی فولاد ایران باشد به علاوه اینکه در نبود ایران خرید فولاد از سایر کشورها برای شرکای خارجی با افزایش قیمت همراه خواهد شد که نتیجه این امر کاهش حاشیه سود برای واردکنندگان فولاد ایران است. به همین دلیل باید گفت سهم کشورهای منطقه و خریدار فولاد از تحریم این صنعت کمتر از ایران نخواهد بود.
به عقیده فعالان این صنعت، ایران صادراتی به آمریکا ندارد ولی به دلیل تحریم‌های ثانویه می‌تواند تمام شرکای تجاری ایران را تحت‌تاثیر قرار دهد به ویژه اینکه علاوه بر اثرات مستقیم محدودیت صادرات فولاد و فلزات، مراودات بانکی نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد و این موضوع در کنار تحریم‌های بیمه‌ای و... می‌تواند شرایط را بری خریداران فولاد ایران سخت‌تر کند که در این رابطه اتحادیه اروپا نیز برای خرید محصولات فولادی و فلزات ایران در تنگنا قرار خواهد گرفت درحالی‌که در سال‌های اخیر این منطقه به یکی از بازارهای مهم فولادی ایران تبدیل شده است. S&P global plats در این گزارش با اشاره به اینکه بعد از امضای توافق‌نامه برجام شرکت‌های معتبر فولادی از جمله دانیلی، SMS، اتوتک، سارائه و... از طرح‌های فولادی ایرانی حمایت کرده و اعلام آمادگی کردند که در این حوزه ورود کنند با این حال در شرایط فعلی نگرانی‌ها برای سرمایه‌گذاران خارجی به اوج رسیده است.
برنامه‌های توسعه‌ای صنعت فولاد بعد از خروج
به گزارش دنیای اقتصاد و به نقل از منابع معتبر، ایران تا افق ۱۴۰۴ به حدود ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای رونق بخش معدن و فولاد نیاز دارد و سرمایه‌گذاری خارجی یکی از مهم‌ترین منابعی بود که بعد از برجام کشور روی آن حساب ویژه باز کرده بود و بازگشت تحریم می‌تواند شرایط را برای رونق طرح‌های فولادی تحت‌تاثیر قرار دهد. این منابع برای تامین نیاز کشور در حوزه‌های کنسانتره، گندله، آهن و فولاد از اهمیت بالایی برخوردار است و برای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ باید این منابع به سرعت جایگزین شود. البته برخی کارشناسان به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در شرایط کنونی (بازگشت تحریم) تشکیک کرده و معتقدند در حدود ۲۰ میلیون تن صادرات در این بازه زمانی باید محقق شود درحالی‌که با وجود تحریم نمی‌توان این میزان محصول را به راحتی به بازارهای جهانی صادر کرد به اضافه اینکه ممکن است تولید نیز از مرز ۴۰ تا ۴۵ میلیون تن عبور نکند. S&P global plats در گزارش خود علاوه بر موضوع تحریم به مساله دامپینگ و تلاش اروپا به تحریم فولاد ایران در گذشته نیز اشاره کرده و نوشته فولاد ایران در گذشته نیز یک بار در معرض تحریم یا وضع تعرفه‌های سنگین قرار گرفته بود با این حال شرایط کنونی از آن نیز سخت‌تر است زیرا می‌تواند از ابعاد متنوعی بر فولادسازان ایرانی فشار وارد کند. بنا بر این گزارش خریداران اروپایی نسبت به تحریم‌های جدید آمریکا در حوزه فولاد نگران هستند و به دقت شرایط این بازار را رصد کرده و معتقدند در صورتی‌که تحریم‌ها تقویت شود تجارت در این حوزه می‌تواند با سختی‌هایی روبه‌رو شود. به‌عنوان مثال حمل و نقل محصولات فولادی و فلزی و شرایط پرداخت روشن نیست.
این گزارش اضافه می‌کند در شرایط کنونی نیز خریداران فولاد از ایران برای بازپرداخت مبالغ صادراتی خود با مشکلاتی روبه‌رو هستند و با آغاز تحریم‌ها احتمالا تغییر مسیر ارز صادراتی به واردات یکی از گزینه‌هایی است که می‌تواند صادرات را از خود متاثر سازد. این موضوع می‌تواند برای مدت زمانی مشکل را برطرف سازد اما در میان‌مدت کارآیی خود را از دست خواهد داد. در این رابطه کارشناسان با اشاره به تلاش‌هایی اشاره می‌کنند که اروپا کرده تا بتواند کانال‌های جدید مالی برای انتقال منابع ناشی از صادرات تعریف کند.
برای این منظور استفاده از ارز یورو به‌جای دلار و حتی استفاده از برخی ارزهای محلی یا استفاده از پتانسیل بانک‌های اروپایی برای نقل و انتقالات مالی همگی شاید در دوره‌ای بتوانند بخشی از مشکل را برطرف کنند اما باید گفت مراودات اروپا و آمریکا در حوزه‌های بانکی و مالی و حضور بانک‌های اروپایی در بورس‌های آمریکا و در‌هم‌تنیدگی‌های مالی این دو اجازه نمی‌دهد در میان‌مدت و به‌خصوص بلندمدت این روش‌ها دوام چندانی داشته باشد به‌خصوص آنکه با گذشته زمان امکان جایگزینی ایران برای اروپا وجود دارد و به‌عنوان مثال خریداران اروپایی فولاد می‌توانند جایگزین‌های جدیدی برای ایران تعریف کنند و این مساله در سایر حوزه‌ها نیز محتمل است.
این در حالی است که تامین ماشین‌آلات مورد‌نیاز نیز برای تولیدکنندگان ایرانی به‌خصوص در بخش‌هایی مانند فولاد و پتروشیمی با چالش روبه‌رو می‌شود که نباید این نکته را از نظر دور داشت. البته ایران واردات چندانی در حوزه فولاد ندارد و این موضوع می‌تواند یک شانس محسوب شود، به‌خصوص آنکه با توجه به افزایش قیمت ارز واردات از توجیه چندانی برخوردار نیست و این مساله در ماه گذشته تاثیر قابل‌توجهی بر آمارهای وارداتی گذاشته است.
مکانیزم دفاعی اروپا در حوزه فولاد؟
S&P global plats در این گزارش در ادامه بار دیگر گذری بر موضع اروپا در مساله تحریم ایران کرده و می‌نویسد هنوز معلوم نیست اروپا چگونه و با چه مکانیزمی خواهد توانست در برابر تحریم‌های ثانویه مقاومت کرده و به همکاری‌های خود با ایران ادامه دهد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» میزان صادرات فولاد ایران به اروپا بعد از امضای برجام تا ۸ برابر افزایش یافته است که این مساله از اهمیت جایگاه کشورهای اروپایی برای صادرات این محصول حکایت دارد. دولت آمریکا با آگاهی از جایگاه اروپا در تلاش است تا مانع همکاری‌های آنها با ایران شود و در این مسیر حتی اتحادیه اروپا را به تحریم تهدید کرد. البته این اتفاق نیفتاد اما برخی معتقدند اروپا نیز فی‌نفسه قادر به مقاومت در برابر تحریم‌های ثانویه نیست.
گروهی از کارشناسان نیز معتقدند با توجه به مهلتی که برخی کشورها یا شرکت‌ها برای کاهش یا توقف خرید نفت ایران از واشنگتن دریافت کرده‌اند، شاید اروپا نیز بتواند در آینده امتیازهایی برای تداوم همکاری با تهران از ترامپ بگیرد اما اینکه آیا این موضوع در حوزه واردات محصولات مختلف نیز خواهد بود یا فقط به حوزه‌هایی مانند سرمایه‌گذاری شرکت‌ها یا فروش کالا یا برخی مراودات بانکی اختصاص خواهد داشت، معلوم نیست. آمریکا در این مدت شرکت‌های اروپایی را تهدید کرده است که در صورت سرپیچی از تصمیمات آمریکا تحریم خواهند شد و این موضوع باعث شد در حوزه‌های نفت و گاز و خودروسازی برخی شرکت‌ها از کشور خارج شوند. در حوزه صنعت فولاد نیز شرکت‌ها بعد از خروج آمریکا از برجام با احتیاط به مراتب بیشتری با ایران رفتار کردند که این موضوعات موضع نسبتا شکننده اروپا را در بخش صنعت فولاد تا حدی نشان می‌دهد.
کارشناسان حوزه جهانی فولاد می‌گویند شرکت‌های اروپایی تولیدکننده فولاد از قطع مراودات فولادی با تهران خوشحال می‌شوند چراکه آنها معتقدند ایران با قیمت‌های پایین توانسته بازار اروپا را به تصرف خود درآورد. این شرکت‌ها در گذشته سعی کردند تا برچسب دامپینگ به صادرات فولاد ایران بزنند اما این در حالی است که واقعیت مزیت نسبی تولید فولاد در ایران به دلیل دسترسی مناسب به مواد اولیه و منابع انرژی ارزان است که باعث شده تا قیمت تمام‌شده برای این صنعت در مقایسه با رقبا پایین باشد. در مجموع اکنون زمان آن است که ببینیم سیاست‌های ترامپ، دولت‌های اروپایی و بخش خصوصی در اروپا را در چه مسیری در برابر صنعت فولاد ایران قرار خواهد داد؟
افت قیمت در بازار داخل با تحریم فولاد
در این بین نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت اثرات این سیاست‌های تحریمی بر بازار داخلی است. با افزایش قیمت دلار در ایران تقاضای سفته‌بازانه برای اکثر محصولات پایه با شیبی بسیار تند افزایش یافته و فولاد نیز از این قاعده مستثنی نیست. به عبارتی تقاضا به‌شدت برای این محصول افزایش یافته و با توجه به حجم بالای صادرات محصولات فولادی قیمت این محصولات در بازار داخل با رشد عجیبی روبه‌رو شد. با این حال در صورتی که تحریم‌های آمریکا علیه فولاد ایران آغاز شود و با فرض تحقق سناریوهای فوق باید گفت قیمت فولاد به‌زودی در بازار داخل با افت روبه‌رو می‌شود که این موضوع به تخلیه حباب فولاد و عقب‌نشینی جدی تقاضا در هر دو بعد واقعی و سفته‌بازی منتهی می‌شود.
در این بین برخی با طرح این سوال که تحریم چه بلایی بر سر سنگ‌آهن ایران خواهد آورد نگران این بخش معدنی مهم در کشور هستند با این حال S&P global plats در این گزارش با اشاره به اینکه بخش زیادی از صادرات سنگ‌آهن ایران به مقصد چین صورت می‌گیرد، می‌گوید بنابراین احتمال اینکه این بخش از تحریم‌های واشنگتن آسیب ببیند پایین است به‌خصوص آنکه سنگ‌آهن اصلا مشمول تحریم‌های آمریکا نیست و در لیست محصولات تحریمی نیز قرار ندارد، با این حال ممکن است به دلیل تحریم‌های مالی و بانکی بازگشت منابع ناشی از فروش این محصول با مشکلاتی روبه‌رو شود.
پایان خودتحریمی‌ها؟
در این رابطه نیز باید به برخی محدودیت‌ها در حوزه صادرات سنگ‌آهن اشاره کرد که دولت بعد از رشد قیمت دلار تلاش کرد از شدت آنها بکاهد. برخی کارشناسان با اشاره به اینکه نیاز کشور به سنگ‌آهن در آینده بسیار افزایش خواهد یافت، تلاش کردند دولت را متقاعد کنند با وضع عوارض روی این محصول مانع از صادرات آن شوند اما به تدریج دولت در ماه گذشته به این نتیجه رسید عوارض صادراتی را کاهش دهد و شرایط را برای صادرات این محصول مهیا سازد اما در عوض صادرکنندگان محصول سنگ‌آهن ارز صادراتی خود را با قیمت مصوب به دولت بفروشند.
این سیاست‌ها در سال گذشته باعث شد میزان صادرات سنگ‌آهن کاهش یابد و در سال ۹۶ به ۲۰ میلیون تن برسد، درحالی‌که چند سال پیش از این حتی ۲۵ میلیون تن نیز از این محصول صادر شده بود. در پایان گزارش S&P global plats آمده اگر ایران نتواند در حوزه‌های فولاد و سنگ‌آهن با اروپا کنار بیاید و از امکانات آنها برای توسعه معدنی و صنعتی در سال‌های پیش‌رو استفاده کند احتمالا مجبور خواهد شد به سمت استفاده از تکنولوژی و منابع مالی چینی روی آورد و این اتفاق قبل از این نیز در سال‌های تحریم وجود داشت. در دولت دهم شرکت‌های چینی در همه بخش‌ها به‌خصوص در حوزه‌های معدنی و فولاد جای شرکت‌های معتبر دنیا را گرفتند و منابع و فاینانس‌های چینی در عوض پول نفت صادر شده به این کشور به تنها منبع مالی و سرمایه‌ای تبدیل شد که طرح‌ها و پروژه‌ها را تامین مالی می‌کرد تاجایی‌که بخشی از هفت طرح فولادی با استفاده از همین منابع تامین شدند.بر همین اساس در شرایط کنونی شرکت‌های چینی از شانس بالایی برای بازگشت به صنعت فولاد و البته سایر فعالیت‌های معدنی کشور برخوردارند. در این رابطه چندی پیش رئیس هیات‌عامل ایمیدرو اعلام کرده بود که حتی در صورت پشت کردن اتحادیه اروپا به برجام، می‌توان ارتباط گسترده‌تری در بخش معدن با چین داشت.
ارسال نظر