رکوردشکنی قیمتی در بازار فرآورده‌‌‌های نفتی بیاعتنا به کاهش نرخ ارز
آتش‌افروزی خاکریز اوکراینی بر قیمت روانکارها
لوبکات 14هزار تومانی می‌شود؟
قیمت پایه عرضه لوبکات در رینگ فرآورده‌‌‌های نفتی بورس‌کالای ایران ظرف بهمن‌ماه رو به افزایش گذاشت؛ به نحوی که نرخ این محصول در هفته پایانی این ماه به 13هزار و 900تومان به ازای هر کیلوگرم رسید. نرخ ارز و قیمت جهانی نفتکوره سولفور بالا دو فاکتور تعیین‌‌‌کننده قیمت پایه لوبکات برای عرضه در بازار فیزیکی بورس‌کالاست. قیمت پایه لوبکات (ماده اولیه تولید روغن‌‌‌پایه) در بورس کالای ایران بر اساس میانگین جهانی نرخ فروش دو هفته قبل HSFO (نفتکوره سولفور بالا) در ضریبی مشخص (رقمی نزدیک به ۹/ ۰× ۱۵/ ۱) با احتساب میانگین نرخ ارز نیمایی تعیین می‌شود. ظرف هفته‌‌‌های اخیر بازار ارز کشور دستخوش اخبار مذاکرات احیای برجام شده است. انتشار اخبار مثبت از نزدیک بودن حصول توافق در وین باعث شد ظرف بهمن‌ماه ارز در بازار آزاد، دو کانال قیمتی یعنی کانال 28 و 27هزار تومانی را از دست بدهد و تا کف کانال 26هزار تومان عقب‌‌‌نشینی قیمتی داشته باشد. به این ترتیب ارز حدود 7درصد ارزش خود را ظرف یک‌ماه از دست داد. البته عقب‌‌‌نشینی نرخ ارز نیمایی به مراتب کمتر از افت نرخ دلار در بازار آزاد بود؛ به نحوی که در این بازه زمانی نرخ ارز نیمایی حدود 2درصد ارزش خود را از دست داد. در حالی که نرخ ارز نیمایی تعیین‌‌‌کننده قیمت پایه محصولات برای عرضه در بازار فیزیکی بورس‌کالاست، معمولا نرخ ارز آزاد به رفتار معامله‌‌‌گران جهت می‌دهد.
اگرچه افت نرخ ارز سیگنالی کاهشی برای قیمت پایه لوبکات به همراه داشت، صعود قیمت جهانی فرآورده‌‌‌های نفتی به میزانی زیاد بود که اجازه کاهش قیمت پایه عرضه فرآورده‌‌‌های نفتی از جمله لوبکات در بازار فیزیکی بورس کالا را نداد. بررسی روند معاملات لوبکات در بازار فیزیکی بورس کالای ایران ظرف هفته‌‌‌های اخیر بیانگر بی‌‌‌توجهی متقاضیان این محصول به سیگنال‌‌‌های کاهشی نرخ ارز آزاد است. درواقع افت نرخ ارز آزاد این مرتبه نتوانست بر رفتار خریداران لوبکات که عمدتا تولیدکنندگان روغن موتور هستند اثرگذار شود و این بخش از فعالان صنعتی با وجود رکوردشکنی قیمت دست به خرید محصول عرضه‌شده زدند. استقبال از عرضه لوبکات با وجود رکوردشکنی قیمت پایه عمدتا متاثر از احتمال بروز تنش ژئوپلیتیک در دنیا بود. درواقع فعالان این حوزه با پیش‌بینی استمرار روند رو به رشد بهای پایه فرآورده‌‌‌های نفتی در عرضه‌‌‌های بعدی اقدام به خرید لوبکات در اوج قیمتی کردند.
حمایت نرخ جهانی از رشد قیمتی در بازار داخل
افزایش تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک میان روسیه و اوکراین و تجمع نیروهای نظامی روسیه در مرز اوکراین ظرف هفته‌‌‌های اخیر به صعود قیمت نفت کوره سولفور بالا (HSFO) به کانال 500دلاری منجر شد؛ به نحوی که بهای هر تن نفت کوره سولفور بالا در بندر روتردام در روزهای پایانی ژانویه به 506دلار به ازای هر تن رسید. با شروع فوریه این روند رو به رشد قیمتی سرعت بیشتری به خود گرفت؛ به نحوی که بهای هر تن نفت کوره سولفور بالا در بندر روتردام در نیمه فوریه به 527دلار به ازای هر تن رسید. همچنین میانگین نرخ نفت کوره سولفور بالا در 20بندر مهم مورد بررسی از سوی شیپ‌‌‌بانکر (shipandbunker) در چهارشنبه هفته گذشته به رکورد قیمتی 572دلار به ازای هر تن رسید که بیشترین میانگین نرخ ثبت‌شده از سوی این موسسه از زمان محاسبه این معیار است. در ادامه اندکی از نرخ این میانگین نرخ کاسته شد؛ اما همچنان میانگین نرخ هر تن نفت کوره سولفور بالا در کانال 560دلاری نوسان دارد که رقمی قابل‌توجه به‌‌‌شمار می‌رود. این اوج‌‌‌گیری قیمتی می‌‌‌تواند از رشد قیمت پایه این محصول در بازار ایران حمایت کند.
صعود 21درصدی قیمت ماده اولیه قیرسازان
وکیوم باتوم به‌‌‌عنوان ماده اولیه مصرفی در تولید قیر نیز از صعود قیمت جهانی نفت و فرآورده‌‌‌های آن در امان نمانده است. میانگین نرخ عرضه هر کیلوگرم وکیوم‌باتوم در هفته دوم فروردین برابر 6هزار و 700تومان به ازای هر کیلوگرم بود که این میانگین قیمتی هفته گذشته به 8هزار و 500تومان رسید و به این ترتیب بهای این محصول ظرف 11ماه امسال دستخوش رشد 21درصدی شد. در این بازه زمانی نرخ ارز نیمایی رشد 6درصدی داشت و به این ترتیب بخشی از افزایش بهای ماده اولیه مصرفی توسط قیرسازان متاثر از نوسانات نرخ ارز در بازار داخل بوده است. اما سهم قابل‌توجهی از این رشد قیمتی ناشی از افزایش قیمت جهانی این محصول همراستا با صعود محصولات حوزه انرژی است.
ظرف هفته‌‌‌های اخیر، سیگنال‌‌‌های مثبت احیای برجام به عقبگرد محسوس نرخ ارز آزاد و نیمایی در بازار داخل منجر شده که البته نرخ ارز نیمایی کاهش قیمت بیشتری را تجربه کرده است. در این شرایط، سرایت سقوط نرخ ارز آزاد به ارز نیمایی می‌‌‌تواند سیگنالی منفی برای قیمت پایه وکیوم‌باتوم باشد که همچون سرعت‌‌‌گیری در مسیر سیگنال مثبت رشد قیمت جهانی عمل کند.
اثر تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک بر فرآورده‌‌‌های نفتی
نتیجه تنش میان روسیه و اوکراین به مهم‌ترین فاکتور جهت‌‌‌دهنده به بازار نفت و فرآورده‌‌‌های نفتی و حتی محصولات پلیمری در دنیا تبدیل شده است. صف‌‌‌آرایی نظامیان روسیه در مرز اوکراین زمینه رشد قمیتی نفت در بازارهای جهانی را ظرف هفته‌‌‌های اخیر رقم زد و باعث صعود بهای هر بشکه نفت به کانال 90دلاری شد؛ به نحوی که در نیمه فوریه بهای هر بشکه نفت خام از کانال 95دلاری عبور کرد و به رکورد قیمتی 2014 رسید. روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده گاز طبیعی و در رده بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در دنیاست. بروز تنش نظامی میان روسیه و اوکراین به تحریم روسیه از سوی کشورهای غربی منجر شده و از این منظر زمینه رشد قیمت انرژی و سایر کامودیتی‌‌‌ها را که روسیه سهمی اثرگذار در تولید و صادرات آن دارد، فراهم می‌کند.
در این شرایط برآورد می‌شود استمرار تنش‌‌‌ها میان دو کشور می‌‌‌تواند بهای نفت برنت را تا محدوده 120دلار نیز افزایش دهد و در صورت کاهش صادرات نفت روسیه احتمال 150دلاری شدن نفت نیز وجود دارد. با این حال، روسیه هفته گذشته بخشی از نظامیان خود را از مرز اوکراین خارج کرد تا به این ترتیب گامی در جهت کاهش تنش در منطقه بردارد که این موضوع به افت هرچند اندک در بازار نفت منجر شد. البته این پایان ماجرای تنش در اروپای شرقی نبود. در روزهای پایانی هفته درگیری اخباری مبنی بر درگیری میان ارتش اوکراین و جداییطلبان لوهانسک منتشر شد؛ هرچند این خبر از سوی زلنسکی، رئیس‌‌‌جمهور اوکراین رد شد؛ اما انتشار این خبر توانست به ایجاد واهمه جدید در بازارهای مالی و کالایی دنیا بینجامد. مسکو پیش از این نسبت به رعایت حقوق جداییطلبان لوهانسک به اوکراین هشدار داده بود. در این شرایط دولت‌‌‌های غربی می‌‌‌گویند مسکو به دنبال ایجاد درگیری در این منطقه است تا به این ترتیب بتواند حمله نظامی به اوکراین را توجیه کند. اما روسیه اعلام کرده است که قصد حمله به اوکراین را ندارد و غرب را به ترس‌‌‌افکنی متهم می‌کند. در این شرایط نوسان قیمتی در بازارهای جهانی و به‌خصوص بازار انرژی با احتیاط انجام می‌شود.
در حال حاضر اخبار ضد و نقیضی از تنش روسیه و اوکراین منتشر شده و این موضوع بر سردرگمی بازار نفت و فرآورده‌‌‌های می‌‌‌افزاید. در حالی که اخباری از شلیک 300خمپاره و گلوله به منطقه دونتسک و انفجار شدید در منطقه لوهانسک در شرق اوکراین منتشر شده، دفتر امانوئل ماکرون، رئیس‌‌‌جمهور فرانسه اعلام کرد که بایدن و پوتین پس از یک‌سری گفت‌‌‌وگو برای برگزاری نشستی در روزهای آینده به توافق رسیده‌‌‌اند. همین بلاتکلیفی باعث می‌شود تا نوسان نرخ در بازارها محدود باشد.
در کنار موارد بیان‌شده، نزدیک شدن به زمان حصول نتیجه در مذاکرات احیای برجام موضوع دیگری است که می‌‌‌تواند بر بازار نفت و فرآورده‌‌‌ها اثرگذار شود. روز جمعه هفته گذشته یکی از مقامات ارشد اتحادیه اروپا گفت توافق بسیار نزدیک است، تحلیلگران بر این باورند که حصول توافق و رفع تحریم نفتی ایران می‌‌‌تواند روزانه به میزان یک‌میلیون بشکه بر عرضه جهانی نفت بیفزاید. چنین رشد عرضه‌‌‌ای در شرایطی که بازار نفت همچنان با کسری عرضه نسبت به تقاضا روبه‌روست، می‌‌‌تواند از تب‌‌‌وتاب قیمتی در بخش نفت بکاهد.
