ابزاری نوین در بورس انرژی ایران رونمایی می‌شود
بهینه‌‌‌سازی مصرف با گواهی صرفهجویی برق
با توجه به اهمیت فزاینده انرژی در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع، مساله ناترازی انرژی به یکی از چالش‌‌‌های اساسی کشورها تبدیل شده است. کشور نیز با توجه به رشد تصاعدی مصرف انرژی و محدودیت منابع موجود، با این چالش مواجه است. در چنین شرایطی، بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی به‌عنوان یکی از راهبردهای اصلی در رفع این معضل مطرح است. در همین راستا، بورس انرژی ایران با اتخاذ رویکردی نوآورانه و راهبردی، اقدام به راه‌‌‌اندازی بازار گواهی صرفهجویی برق کرده است. این اقدام در حقیقت، گامی مهم در جهت ترویج فرهنگ صرفهجویی، جذب سرمایه‌گذاری در پروژه‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی مصرف و همچنین حرکتی در مسیر توسعه پایدار محسوب می‌شود. در این راستا، محمد سجاد عرفانی، کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران، در خصوص گواهی صرفهجویی برق به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: گواهی صرفهجویی انرژی، اوراق بهادار قابل معامله‌‌‌ای است که بیانگر حق مالکیت بر مقدار مشخصی از انرژی صرفه‌‌‌جویی‌شده از یک حامل انرژی (مانند برق، گاز طبیعی و...) است. این گواهی بر مبنای گزارش امکان‌‌‌سنجی، توجیه فنی، اقتصادی، مالی و زیست‌‌‌محیطی طرح صرفهجویی انرژی در یک بازه زمانی مشخص، توسط نهادهای تخصصی و فنی بهینه‌‌‌سازی انرژی و محیط‌زیست و با تایید کمیسیون صرفهجویی انرژی صادر می‌شود.
ضرورت راه‌‌‌اندازی بازار گواهی صرفهجویی انرژی
وی در ادامه به ضرورت راه‌‌‌اندازی بازار گواهی‌‌‌های صرفهجویی انرژی در ایران اشاره کرد و افزود: راه‌‌‌اندازی بازار گواهی‌‌‌های صرفهجویی انرژی در ایران، از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. عوامل متعددی این ضرورت را برجسته‌‌‌تر می‌‌‌سازند، از جمله:
- شدت بالای مصرف انرژی در ایران: شدت مصرف انرژی در ایران، به طور قابل ملاحظه‌‌‌ای بالاتر از میانگین جهانی است. این امر، مبین لزوم اتخاذ سیاست‌‌‌ها و راهکارهای موثر برای بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی در کشور است.
-ناکامی سیاست‌‌‌های دستوری در زمینه صرفهجویی مصرف انرژی: تجربه نشان داده است که سیاست‌‌‌های دستوری در زمینه صرفهجویی مصرف انرژی، به‌تنهایی کارآمد نبوده و نیازمند ابزارهای تشویقی و بازاری برای ترغیب مصرف‌کنندگان به صرفهجویی هستند.
-محدودیت منابع مالی برای پروژه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای در حوزه انرژی: با توجه به محدودیت منابع مالی، استفاده از ابزارهای مالی مانند گواهی صرفهجویی انرژی می‌‌‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری در بخش بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌‌‌های تولید و توزیع انرژی کمک شایانی کند.
-کاهش عرضه انرژی و افزایش تقاضا: با توجه به کاهش میزان عرضه انرژی و افزایش تقاضا، مدیریت سمت تقاضا از طریق ابزارهایی مانند گواهی صرفهجویی انرژی، امری اجتناب‌‌‌ناپذیر است.
-تحریم‌‌‌های بین‌المللی در حوزه انرژی: تحریم‌‌‌های بین‌المللی، لزوم مدیریت تولید و مصرف انرژی را دوچندان کرده. گواهی صرفهجویی انرژی می‌‌‌تواند به عنوان ابزاری موثر در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد.
-کاهش آلودگی زیست‌‌‌محیطی: بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای، از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با آلودگی زیست‌‌‌محیطی و تغییرات اقلیمی است. گواهی صرفهجویی انرژی می‌‌‌تواند به تشویق سرمایه‌گذاری در طرح‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای کمک کند.
عرفانی در خصوص مزایای گواهی صرفهجویی برق گفت: این بازار مزایای بسیاری دارد که در این بین می‌‌‌توان به کاهش هزینه‌‌‌های انرژی، جذب سرمایه‌گذاری، حفاظت از محیط‌زیست، شفافیت و کارآیی، اشاره کرد. با توجه به افزایش روزافزون قیمت انرژی، کاهش هزینه‌‌‌های مرتبط با آن به یکی از اولویت‌‌‌های اصلی مصرف‌کنندگان تبدیل شده است. گواهی صرفهجویی برق این امکان را برای مصرف‌کنندگان بزرگ فراهم می‌‌‌آورد تا با خرید این گواهی‌‌‌ها، هزینه‌‌‌های انرژی خود را به طور قابل ملاحظه‌‌‌ای کاهش دهند. بازار گواهی صرفهجویی برق، کانالی شفاف و مطمئن برای جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های داخلی و خارجی در پروژه‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی ایجاد میکند. این امر موجب رونق این بخش، اشتغال‌زایی و همچنین توسعه فناوری‌‌‌های نوین در حوزه بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی خواهد شد.
بازار گواهی صرفهجویی انرژی قانونی است
وی تاکید کرد: کاهش مصرف انرژی و بهینه‌‌‌سازی آن، نقش بسزایی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای و بهبود وضعیت محیط‌زیست دارد. بازار گواهی صرفهجویی برق با تشویق مصرف‌کنندگان به کاهش مصرف انرژی، به طور غیرمستقیم در حفظ محیط‌زیست نیز موثر خواهد بود. بورس انرژی ایران با بهره‌‌‌گیری از زیرساخت‌‌‌های موجود و تجربه فعالیت در زمینه معاملات انرژی، بستری شفاف، کارآمد و قابل اعتماد برای معامله گواهی‌‌‌های صرفهجویی برق فراهم میکند.
این کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران در ادامه در مورد بسترهای قانونی ایجاد بازار گواهی صرفهجویی انرژی گفت: ایجاد بازار گواهی صرفهجویی انرژی، براساس قوانین و مقررات مختلفی صورت گرفته است که می‌‌‌توان به سیاست‌‌‌های کلی اصلاح الگوی مصرف ابلاغی مقام معظم رهبری (1389.04.15)، ماده «۱۲» قانون رفع موانع تولید رقابت‌‌‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور (1394.02.01)، آیین‌‌‌نامه ایجاد بازار بهینه‌‌‌سازی انرژی و محیط‌زیست ابلاغی توسط سازمان برنامه و بودجه به شماره نامه 1746710.96 مورخ 1396.12.19، بلامانع اعلام کردن انتشار گواهی صرفهجویی انرژی از نظر مباحث فقهی توسط کمیته فقهی سازمان بورس (ابلاغ 1399.10.02)، دستورالعمل اجرایی آیین‌‌‌نامه بازار بهینه‌‌‌سازی انرژی و محیط‌زیست ابلاغی توسط سازمان برنامه و بودجه کشور به شماره نامه ۲۰۹۷۳۴ مورخ 1400.05.09، تصویب گواهی صرفهجویی به‌عنوان ابزار مالی جدید در شورای عالی بورس (1399.12.26)، تصویب دستورالعمل‌‌‌های پذیرش، ثبت، سپرده‌‌‌گذاری و معاملات گواهی صرفهجویی در هیات‌مدیره سازمان و شورای عالی بورس و اوراق بهادار (١٤٠1-١٤٠0)، مصوبه کمیسیون صرفهجویی انرژی مورخ 1400.10.27 در حوزه برق و بندهای «ب» و «پ» ماده «٤٦» پیش‌‌‌نویس لایحه برنامه هفتم توسعه اشاره کرد.
عرفانی در خصوص سازوکار بازار گواهی صرفهجویی برق خاطرنشان کرد: براساس آیین‌‌‌نامه ایجاد بازار بهینه‌‌‌سازی انرژی و محیط‌زیست مصوب شورای عالی انرژی، گواهی صرفهجویی در چارچوب بورس انرژی ایران معامله می‌شود. این آیین‌‌‌نامه نهادهای مختلفی از جمله وزارت نیرو، سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت بهینه‌‌‌سازی مصرف سوخت را در فرآیند طراحی، نظارت و اجرا دخیل میکند. گواهی صرفهجویی انرژی، ابزاری مالی و اوراق بهاداری است که حجم مشخصی از یک حامل انرژی صرفه‌‌‌جویی‌شده را نمایندگی میکند. این گواهی دو نوع دارد: نوع اول گواهی صرفهجویی محقق‌شده است که مربوط به زمانی است که یک سرمایه‌گذار برای اجرای یک پروژه صرفهجویی اقدام کرده و صرفهجویی تحقق پیدا کرده است. این نوع گواهی برای صنایع بزرگ کاربرد بیشتری دارد. نوع دوم گواهی صرفهجویی تامین مالی است که مربوط به زمانی است که یک سرمایه‌گذار قصد اجرای یک پروژه صرفهجویی را دارد و برای تامین مالی پروژه، اقدام به انتشار گواهی صرفهجویی میکند.
معاملات سالانه گواهی صرفهجویی انرژی برق
وی در ادامه نحوه معامله و شیوه‌‌‌های اعمال گواهی صرفهجویی انرژی برق در بورس انرژی ایران را تشریح کرد و گفت: معاملات گواهی صرفهجویی انرژی برق، به صورت سالانه در بورس انرژی ایران انجام می‌شود. در حال حاضر، دو نماد گواهی صرفهجویی محقق شده عادی و اوج با سررسید اسفندماه 1404 در بورس انرژی ایران درج شده است. نحوه صدور گواهی به این صورت است که اولین صدور گواهی برای هر پروژه صرفهجویی، با موافقت شرکت‌های اندازه‌‌‌گیری و صحه‌‌‌سنجی (M&V) و پس از سه‌ماه از اولین تحقق صرفهجویی و شروع اجرای طرح خواهد بود. سپس در توالی‌‌‌های ماهانه، ارزیابی‌‌‌ها توسط دبیرخانه انجام شده و طی دوره‌‌‌های سه‌ماهه، گواهی‌‌‌های بعدی صادر خواهد شد. نحوه معامله نیز به این شکل انجام می‌شود که معاملات گواهی صرفهجویی انرژی، از روزهای شنبه تا چهارشنبه (به‌جز تعطیلات رسمی) از ساعت ۰۸:۳۰ تا ۰۹:۰۰ با مرحله پیش‌‌‌گشایش آغاز می‌شود. راس ساعت ۰۹:۰۰ حراج تک‌‌‌قیمتی انجام می‌شود و از ساعت ۰۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ معاملات به صورت پیوسته ادامه خواهد داشت. تسویه معاملات طی دوره معاملاتی توسط شرکت سپرده‌‌‌گذاری مرکزی T+1 خواهد بود.
عرفانی در خصوص شیوه‌‌‌های اعمال گواهی به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: مرحله اعمال و تحویل گواهی، به صورت اعمال در قبض دارنده گواهی است. امکان اعمال گواهی‌‌‌ها در قبض تا زمان از پیش‌تعیین‌‌‌شده‌‌‌ای (مانند بیستم هر ماه) وجود خواهد داشت. همچنین استفاده از گواهی به‌منظور جبران مازاد مصرف شرکت نیز امکان‌‌‌پذیر است. شرکت سپرده‌‌‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، فهرست افراد اعمال‌‌‌کننده گواهی‌‌‌ها را به شرکت مدیریت شبکه برق یا هر نهاد مکلف اعلامی به بورس ارسال خواهد کرد تا به میزان درخواست وی در قبض اعمال و از دارایی دارنده گواهی نزد شرکت سپرده‌‌‌گذاری کسر شود. دارنده گواهی، طی دوره معاملاتی تا انتهای دوره معاملاتی خود می‌‌‌تواند اقدام به اعمال گواهی کند. همچنین تا سه‌ماه پس از سررسید گواهی (تاریخ یکم مهرماه)، صرفا امکان اعمال گواهی وجود دارد و قابلیت معاملاتی آن از بین خواهد رفت. پس از این سه‌ماه، گواهی‌‌‌ها ابطال خواهد شد و دیگر امکان اعمال ندارند. شرایط اعمال گواهی نیز به این صورت است که دارنده گواهی باید بدهی معوق به عرضه‌‌‌کنندگان انرژی نداشته باشد. در صورت عدم‌اعمال در قبض از سوی ناشر، جریمه ناشر مطابق مشخصات قرارداد در امیدنامه گواهی صرفهجویی پذیرش شده و رویه اعمال و تسویه لحاظ خواهد شد.
کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس انرژی ایران در پایان عنوان کرد: راه‌‌‌اندازی بازار گواهی‌‌‌های صرفهجویی انرژی در بورس انرژی ایران، گامی بلند و موثر در جهت بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای و توسعه پایدار در کشور است. این بازار، با ایجاد انگیزه‌‌‌های مالی برای صرفهجویی، به مدیریت مصرف انرژی و جذب سرمایه‌گذاری در طرح‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی کمک میکند. با توجه به اهمیت این موضوع، انتظار می‌رود که با حمایت دولت و نهادهای ذی‌‌‌ربط، بازار گواهی‌‌‌های صرفهجویی انرژی در ایران به‌طور روزافزون توسعه یابد و به یکی از ابزارهای اصلی برای بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست تبدیل شود.
