بازی‌خوانی عوامل کلیدی چه می‌گوید؟
جدال سهامداران در پیچ خطرناک
آخرین گزارش‌های عملکرد ۹ماهه شرکت‌ها در سامانه کدال از وضعیت نامساعد کلیت صنایع در بخش مولد اقتصاد کشور حکایت دارد. پس از روانه‌شدن صورت وضعیت شرکت‌ها به سامانه جامع اطلاع‌‌‌‌‌‌‌‌رسانی ناشران، سهامداران با ارزیابی شرایط حاکم بر بورس تهران و فرابورس ایران تا حدودی دست از خرید سهام کشیدند، به‌این‌ترتیب که غالبا افراد ریسک‌گریز با شناسایی سود از گردونه معاملات خارج‌شده و جریان نقدینگی حقیقی یا به سمت پارکینگ کار‌‌گزاری‌‌‌‌‌‌‌‌ها یا به بخش غیر‌‌‌‌‌‌‌‌مولد اقتصاد نظیر دلار، سکه خودرو و غیره سرازیر شده‌است. در این میان بخشی دیگر از سرمایهگذاران خرد عمدتا حرفه‌ای با توجه به اقدامات اخیر سازمان بورس و اوراق‌بهادار در صنعت خودرو با محوریت ممانعت از تداوم گسترش رانت همچنان بر پایه تعقل و تجربه اقدام به خرید و فروش در بازار سهام می‌کنند. این قبیل از سرمایهگذاران معتقدند اقدامات اخیر نهاد ناظر بازار سرمایه به‌مثابه تلاش در جهت بازگرداندن اعتماد ازدست رفته است.
واکنش به محدوده تکنیکالی
از طرفی بررسی وضعیت شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران و شاخص‌کل هم‌وزن طی چند مدت اخیر نیز نشان از ورود اعداد و ارقام نماگرهای سهامی به محدوده حساس و روانی دارد. در چنین مواقعی عمدتا فعالان بورسی نیز واکنش‌هایی را با توجه به وضعیت بنیادی شرکت‌ها و جو غالب در جریان دادوستدها از خود نشان می‌دهند؛ به گونه‌ای که معامله‌گران یا به سمت خرید بیشتر یا به سمت تشدید عرضه در بازار سهام روی‌می‌‌‌‌‌‌‌‌آورند. دقیقا مشابه رفتاری که از سوی سهامداران در واکنش به مناطق حساس در محدودههایی نظیر ۷/ ۱میلیون واحد شاخص‌کل و ۵۲۰هزار واحد شاخص‌کل هم‌وزن شاهد بودیم.
«به لحاظ تکنیکالی در محدوده فیبوناچی حساس در کنار RSI از خریدار اشباع شده‌است» به این معنی که سهامداران تمایل چندانی به خرید بیشتر در این محدوده ندارند و شاخص‌ها در پی چنین رویکردی به ناچار وارد فرآیند اصلاحی می‌شوند. از آنجایی‌که معامله‌گران در بازار سهام با قوانین زائد معاملاتی از جمله محدودیت دامنه‌نوسان مواجه هستند، بنابراین انجماد سفارش‌های فروش از یک روز معاملاتی به‌روز دیگر منتقل می‌شود و سهامداران در پی فرسایش خود ساخته از سوی متولیان بورس کشور با زیان هنگفت روبه‌رو شده و در روندی فرسایشی‌تر موفق به خروج از بازار خواهند شد.
تغییر راهبرد معاملهگری
با اینکه در مدت اخیر در برهه‌‌‌‌‌‌‌‌هایی صنایع بزرگ تا حدودی مورد استقبال سرمایهگذاران قرار می‌گرفتند و عمدتا افزایش قیمت سهام در لیدرهای بورس تهران تحت‌تاثیر احیای اقتصاد چین و به‌تبع آن رشد قیمت کالاهای اساسی در بازارهای جهانی صورت‌گرفت اما در این برهه شرکت‌های کوچک در بورس تا حدودی از رالی بازار جاماندند. آن‌طور که به‌نظر می‌رسد در ۳۰روز معاملاتی اخیر یک جابه‌جایی بزرگ در بازار سهام به‌وقوع پیوسته است، به‌نحوی‌که جریان نقدینگی بورس از سوی بزرگان بازار به سمت صنایع کوچک و متوسط بازار سهام تغییر‌مسیر داده‌است. کانه فلزی و غیر‌فلزی، برخی از شرکت‌های فعال در صنعت دارویی، غذایی‌ها و گروه زراعت بستر جذب منابع سرمایهگذاران در این برهه شد. به‌این‌ترتیب شاخص‌کل هم‌وزن نیز با تاثیر‌پذیری از چنین رویدادی توانست رشد قابل‌ملاحظه‌ای را در روند معاملات بازار تجربه کند.
عیارسنجی ارزش معاملات خرد
با نگاهی به وضعیت ارزش معاملات خرد در بورس اوراق‌بهادار تهران نیز درمییابیم؛ در شرایطی که تمایلات خرید در بازار تشدید شد و به‌نوعی رویکرد عمده سرمایهگذاران هیجانی بود، این معیار بورسی در محدودههایی نظیر ۵/ ۵ تا ۶هزار‌میلیارد‌تومان در نوسان بود، هرچند در مواقعی نیز تا محدوده ۴هزار میلیارد‌تومان افت پیدا می‌کرد. در ادامه اما همزمان با تغییر راهبرد معاملهگری از سوی سرمایهگذاران و انحراف مسیر دادوستدها در بازار سهام توام با فروکش هیجانات خرید، ارزش معاملات خرد نیز دستخوش تغییر شد، به‌نحوی‌که حداقل در معاملات روز گذشته در محدوده ۳هزار و ۷۸۴میلیارد‌تومان به‌کار خود پایان داد. کاهش تمایلات سرمایهگذاران در راستای خرید و فروش سهام را می‌توان از جمله دلایل افت این مهم درنظر گرفت. این موضوع نیز در کنار گزارش‌های ضعیف‌‌‌‌‌‌‌‌تر از انتظار عملکرد ۹ماهه شرکت‌ها موجی از خروج سرمایهگذاران را از بورس تهران تشکیل داد. دقیقا در چنین شرایطی بود که ورود پول اشخاص حقیقی نیز با نزدیک‌شدن به سطح مقاومت ابر‌کانال ۷/ ۱میلیون واحد در بازار سهام متوقف شد، به‌گونه‌ای که ارزیابی کلان از جریان خروج پول حقیقی حکایت از این مهم دارد که روند خروج پول از یک روز در میان، به هر روز تبدیل شد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد ورود پولی که طی ۱۰روز گذشته صورت‌گرفت در ۳ الی ۴ روز معاملاتی اخیر به‌طور کلی خارج شده‌است. دقیقا این امر به‌عنوان مهر تاییدی دیگر بر ذخیره‌‌‌‌‌‌‌‌سازی سود از سوی سرمایهگذاران خرد در مقطع کنونی محسوب می‌شود.
سرمایهگذاران وفادار بورس
حال با توجه به آمار و ارقام درمییابیم که سهامداران خرد نسبت به گذشته تمایل چندانی به سهامداری ندارند. به باور برخی از کارشناسان بازار سرمایه تشدید احتیاط در جریان دادوستدها و بهره‌‌‌‌‌‌‌‌گیری از تجربیات کسب‌شده از سوی سرمایهگذاران در حال‌حاضر بخش قابل‌توجهی از فعالان بورسی را به سمت نوسان‌گیری سوق داده‌است. بر کسی پوشیده نیست که عمده سرمایهگذاران این بخش که با دعوت رئیس‌جمهور قبل و اعتماد به دولتمردان وقت سرمایه خود را در سال۱۳۹۹ وارد بازار سهام کردند، مدتی بعد با تحمل ضرر و زیان هنگفت پس از جبران کسری‌بودجه دولت از بورس خارج شدند و حالا به‌نظر می‌رسد عرصه را به معامله‌گران حرفه‌‌‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌‌‌تر واگذار کرد‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌‌‌اند. کاهش استقبال از عرضه‌های اولیه را می‌توان به‌عنوان گواهی دیگر بر این موضوع دانست. سرمایهگذاران کم تجربه که در گذشته عمدتا مشتری عرضه‌های اولیه بودند در وضعیت کنونی دیگر تمایل چندانی به آن ندارند. کاهش حجم متقاضیان خرید در عرضه‌های اولیه اخیر نیز دیگر موضوعی است که به‌نوعی نشان از قهر سرمایهگذاران خرد کم‌تجربه در بورس تهران دارد. شرایط نامساعد بازار، نرخ‌گذاری‌های دستوری، دستورالعمل‌های یک‌شبه، پایداری قواعد نا‌‌‌‌‌‌‌‌مناسب معاملاتی و مواردی دیگر از این قبیل را می‌توان به‌عنوان دلایل خروج حقیقی‌ها محسوب کرد. در نقطه مقابل سرمایه‌گذارانی که عمدتا به بورس وفادارترند، علاوه‌بر دانش از تجربه کافی نیز در زمینه سرمایه‌گذاری بهره‌‌‌‌‌‌‌‌مند هستند. این قشر طی چند وقت گذشته رفتار نسبتا معقول‌تری را از خود نشان داده‌اند، به‌طوری که اکنون خرید سهام عمدتا بر حسب منطق صورت می‌پذیرد و پول به کلیت شرکت‌های فعال در بازار سهام تزریق نمی‌شود. انتخاب سهم از سوی این قشر معامله‌گر در صنایع مختلف به‌صورت گزینشی واردشده و پس از کسب بازدهی معقول به شرکتی دیگر که اتفاقا از پتانسیل بنیادی برخوردار بوده تغییر مسیر می‌دهد.
اقتدار سازمان در مقابل گسترش رانت
اقدامات سازمان بورس و اوراق‌بهادار هم در جای خود می‌تواند به‌عنوان رفتاری ترمیمی از جانب سیاستگذار در جهت بازگشت اعتماد سرمایهگذاران محسوب شود. در شرایطی که نهاد‌ها و ارکان مختلف حامی گسترش رانت در بخش خودرویی کشور فعال هستند، سازمان بورس با مقاومت در مقابل این ارکان و دفاع تمام‌قد از کشف قیمت عادلانه و مقرون‌به‌صرفه برای خریدار و شرکت خودروساز مانع از گسترش رانت در این حوزه شده‌است. به‌نظر می‌رسد اتخاذ چنین رویکردی از جانب نهاد ناظر بازار سرمایه می‌تواند به سایر بخش‌ها نیز سرایت پیدا کند؛ به‌طوری که در راستای حفظ منافع سرمایهگذاران و به‌طور مشخص بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی کشور زمینه رانت از سایر بخش‌ها نیز به‌مرور زمان برچیده خواهد شد.
تقابل رویدادها در بازار سهام
اکنون کلیت بازار سهام با موارد متعددی مواجه است. از یک‌سو چشم‌انداز تورمی در پی رشد نرخ اسکناس آمریکایی به بورس‌‌‌‌‌‌‌‌بازان سیگنال افزایش قیمت سهام شرکت‌ها را می‌دهد و به‌طور مشخص صنایع صادراتی می‌توانند از چنین شرایطی منتفع شوند. موج انتظارات تورمی نیز در ادامه می‌تواند به سایر صنایع از جمله ریالی‌ها سرایت پیدا کرده و زمینه افزایش قیمت و رشد حاشیه سود را فراهم آورد. از سوی دیگر با توجه به اعمال محدودیت در صنایع صادراتی از جمله در بخش نفت (به‌تازگی ۱۳۶ نفتکش از سوی پاناما تحریم شد) این صنعت توام با سایر گروه‌هایی که به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند در ادامه با مصائب گوناگونی مواجه خواهند بود.
حال با توجه به اینکه تحریم اخیر بخش شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌ساز بورس تهران را نشانه رفته است احتمالا بازگشت شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران به مدار صعود نسبت به انتظارات کمی به طول خواهد انجامید.
