تاریخ انقضای محدودیت دامنه نوسان چقدر است؟
چگونه نقدشوندگی بازار تحت‌الشعاع قرار نمی‌گیرد؟
فرهنگ حسینی، کارشناس بازار سرمایه، در مورد تثبیت محدوده دامنه نوسان گفت: در شرایط ریسک بالا و عدم‌قطعیت، باید ریزساختارهای بازار در حالت متعادل قرار داشته باشند تا به تبع آن بازار بتواند در شرایط گذار قرار گیرد و از آن وضعیت به‌درستی عبور کند. در شرایط کنونی، کاهش دامنه نوسان یک اقدام درست بود تا هیجانات موجود در بازار تخلیه شود و بازار سرمایه به ثبات برسد. حسینی در مورد نحوه استفاده صحیح از محدودیت دامنه نوسان و ابزارهای جانبی که می‌‌‌تواند در کنار دامنه نوسان محدود، به تنظیم بازار کمک کند، اظهار کرد: البته دامنه نوسان پایین و ایجاد صف فروش یا خرید، تشدیدکننده رفتار توده‌‌‌وار است و افراد تمایل پیدا می‌کنند صف‌نشین باشند و هرچه دامنه نوسان کمتر باشد، شدت این موضوع افزایش خواهد یافت.
در نتیجه به میزان معقولی باید از محدودیت دامنه نوسان استفاده شود و ابزارهای دیگر نیز مورد توجه قرار بگیرند. یکی از ابزارهایی که می‌‌‌تواند فشار فروش را کاهش دهد و افرادی که علاقه‌مند به خروج از بازار هستند، بتوانند به‌راحتی از بازار خارج شوند و در عین حال نقدشوندگی بازار تحت‌الشعاع قرار نگیرد، ایجاد محدودیت فروش روزانه در هر نماد برای هر کد به مدت دو هفته است که می‌‌‌تواند از شکل‌‌‌گیری صف‌‌‌های فروش سنگین جلوگیری کند و رسیدن به نقطه تعادل بازار را سرعت بخشد تا پس از آرام شدن وضعیت فعلی، بازار سرمایه رشد خود را شروع کند. کارشناس بازار سرمایه در مورد معایب تداوم طولانی‌‌‌مدت محدودیت دامنه نوسان گفت: با این حال این ابزارها باید به صورت موقتی استفاده شوند و تداوم بلندمدت آنها باعث دستکاری قیمتی، ایجاد عادت نادرست در رفتار سرمایه‌گذاران و شکل‌‌‌گیری روند نامناسب در بازار سرمایه می‌شود.
در شرایط مثبت بازار، دامنه نوسان محدود باعث ایجاد صف‌‌‌های خرید سنگین، اثرهای توده‌‌‌وار و ربایشی و حتی حبابی‌‌‌شدن نمادها شود که تجربه این موارد را در دوران‌‌‌های رونق گذشته داشته‌‌‌ایم و دامنه نوسان کم نتوانسته است مانع از حبابی شدن بازار شود. این حبابی شدن بازار در سمت منفی هم می‌‌‌تواند رخ دهد و این روند نزولی و منفی در بلندمدت می‌‌‌تواند ریسک بالایی را به بازار تحمیل کند و باید در اولین فرصت اقدام به متعادل کردن وضعیت دامنه نوسان کرد. وی افزود: در شرایط سیاسی فعلی و رکود اقتصادی، مهم‌ترین عاملی که بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار داده، نرخ بهره است که باید کاهش پیدا کند. گزارش‌‌‌های علمی-اقتصادی متعددی وجود دارد که بیان می‌کنند، در زمانی که کسری بودجه بالاست و عامل تورم یک عامل مالی است، ابزارهای پولی مانند نرخ بهره پیش از برطرف شدن کسری بودجه کارساز نیستند و دولت باید اقدام به کاهش این کسری کند.
محدودیت دامنه، اصلاح را فرسایشی می‌کند
بهرنگ شادرو، کارشناس بازار سرمایه، در مورد محدودیت دامنه نوسان گفت: از نظر من، هیچ‌گونه محدودیتی در معاملات بازار سرمایه، حتی دامنه نوسان موجود در شرایط عادی، یعنی مثبت و منفی6 قابل توجیه نیست و بورس باید به سمتی حرکت کند که این محدودیت‌ها آرام‌آرام کاهش پیدا کنند. به‌طور مشخص در شرایط عادی فعلی بازار سرمایه کشور به دلیل عمق کم و پایین بودن ارزش و حجم معاملات، این امکان وجود ندارد. منظور از شرایط فعلی، شرایط بحرانی و در زمان تنش‌‌‌های سیاسی کنونی نیست، بلکه مقصود، وضعیت عادی و جامع اقتصاد و بازار سرمایه ایران است. به طور عملی کاهش محدودیت‌های موجود در بازار وجود ندارد، اما باید به این سمت حرکت کرد.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: پس از تغییر مدیریت در سازمان بورس و اوراق بهادار، برخی از سهم‌‌‌ها بیش از 25درصد رشد کردند و دامنه نوسان در روز شنبه، 7مهرماه محدود شد. اگر خود را در جایگاه فردی که 25درصد سود کرده، قرار دهیم و پس از آن یک بحران سیاسی به وجود آمده و دامنه نوسان محدود شده است، طبیعی‌‌‌ترین تصمیم، خروج از بازار با کمترین ضرر و ذخیره کردن سود است. بنابراین شاهد صف‌‌‌های فروش سنگین‌‌‌تر نسبت به قبل هستیم و خریدار هم رغبتی به خرید ندارد. در واقع با محدود کردن دامنه نوسان، ریسک فروشنده را به خریدار منتقل می‌‌‌کنیم و به طور طبیعی خریداران، حداقل خریداران حقیقی نمی‌‌‌خواهند این ریسک را قبول کنند. به هر حال تصمیمی جهت محدود شدن دامنه نوسان گرفته شده و باید به آن احترام گذاشت.
یکی از اقدامات مثبت سازمان بورس و اوراق بهادار، جمع کردن صف‌‌‌های فروش در روز یکشنبه، با وجود دامنه نوسان محدود بود و حتی شاهد صف خرید شدن در برخی نمادها هم بودیم. مجموع این اقدامات، باعث شده بود که امیدواری به بهبود بازار سرمایه در روز دوشنبه پس از اقدامات سازمان بورس بالا باشد، اما متاسفانه تصمیمات سازمان ادامه‌‌‌دار نبود و چهارشنبه هم، پس از پاسخ ایران، عملا بازار قفل شد. شادرو ادامه داد: نظر شخصی من این است که اگر اجازه داده می‌‌‌شد بازار سرمایه روال طبیعی خود را مانند هفته گذشته یعنی با دامنه مثبت و منفی 3درصد طی کند، شاید پس از 15درصد اصلاح، شاهد اقبال بیشتر از سمت خریداران بودیم تا بازار به تعادل برسد. در واقع این محدودیت دامنه، اصلاح را خسته‌‌‌کننده و فرسایشی می‌کند و باعث می‌شود نقدشوندگی بازار تحت‌الشعاع قرار بگیرد.
وی افزود: تاریخ انقضای محدودیت دامنه نوسان، پس از برطرف شدن ریسک‌‌‌های موجود است و بعد از گذشتن از این ریسک‌‌‌ها و کاهش آن، باید به‌سرعت به دامنه نوسان گذشته بازگشت و آن را دستکاری نکرد تا سرمایه‌گذار این اطمینان را داشته باشد که در چند ماه آینده دامنه مورد دستکاری قرار نخواهد گرفت؛ چرا که محدودیت دامنه، نقدشوندگی بازار سرمایه را شدیدا تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. اینکه سرمایه‌گذار، در ذهن خود این تصور را داشته باشد که ممکن است هر لحظه، دامنه محدود شود، باعث کاهش اقبال فعالان بازار سرمایه به بازار خواهد شد. دو مدل ریسک وجود دارد؛ ریسک‌‌‌های سیستماتیک مانند تنش‌‌‌های برون‌‌‌مرزی که خارج از اختیار سازمان بورس و اوراق بهادار است و ریسک‌‌‌هایی که در ید اختیار سیاستگذار است؛ مانند افزایش نرخ دلار نیمایی. به نظر می‌‌‌رسد، باید به سمتی حرکت کنیم که از ریسک‌‌‌های ذاتی فاصله بگیریم.
به‌عنوان مثال، اقداماتی مانند تهیه یک فرمول برای نرخ خوراک، تعیین‌تکلیف تخفیف‌‌‌های شرکت‌های پالایشی و عدم‌مداخلات قیمتی، به پویا شدن بازار سرمایه کمک می‌کند. بنابراین وجود صف خرید در برخی نمادهای بورسی نشان می‌دهد که اگر بازار به نتیجه برسد، سهمی ارزنده و سودساز است، پس حاضر به سرمایه‌گذاری در آن با وجود تنش است. بنابراین تقویت موارد مذکور به جای مسکن‌‌‌های موقتی مانند محدود شدن دامنه نوسان، می‌‌‌تواند در بلندمدت نتیجه‌‌‌بخش باشد.
