سلسله ریسک‌های سیستماتیک در سال‌جاری، چه بلایی بر سر نقدشوندگی بازار آورد؟
بورس پس از التهاب ۱۰ روزه
علی محمدی/ دنیای اقتصاد
نمای هفتگی معاملات
به‌رغم رشد شاخص‌کل در دو روز پایانی هفته، برآیند هفتگی معاملات بازار، به افت شاخص‌های سهامی منجر شد. شاخص‌کل در روز سه‌شنبه هفته گذشته، بعد از سرخ‌پوشی ۸روزه، به مدار مثبت بازگشت. در هفته‌ای که گذشت، شاخص‌کل بورس تهران، ۰.۷۱درصد از ارتفاع خود را از دست داد و به‌رغم رشد در دو روز پایانی هفته، نتوانست به کانال ۲میلیون و ۱۰۰هزار‌واحدی بازگردد. شاخص‌کل همچنان ۱۷درصد با قله تاریخی ثبت‌شده در اردیبهشت سال‌گذشته فاصله دارد و به‌نظر می‌رسد که شاخص برای گذر از قله و اتراق در ارتفاعات بالاتر، نیاز به محرک‌های بنیادین و برطرف‌شدن سایه ریسک‌های اثرگذار دارد. بازدهی شاخص‌کل از ابتدای سال‌همچنان منفی است و در پایان روز چهارشنبه، شاخص‌کل، ۴.۳۴درصد پایین‌تر از مقدار پایان سال‌گذشته قرار داشت. نماگر هموزن نیز که شمای کلی بازار را به نحو مطلوبی نمایش می‌دهد، در معاملات هفته قبل با افت ۰.۵۲درصدی همراه شد. شاخص هموزن نیز بعد از تجربه ۹روز متوالی منفی که پس از ترور سید‌حسن نصرالله شروع شده بود، بالاخره در معاملات آخرین روز هفته گذشته توانست با رشد همراه شود. این شاخص نیز از ابتدای سال‌افت ۶.۱۷درصدی را به‌ثبت رسانده‌است.
باران ریسک در بورس
ریسک‌های مختلف حاکم بر معاملات سهام در چند ماه گذشته مانع از آن شده که جریان نقدینگی سیال و سرگردان سطح جامعه به سمت و سوی خرید سهام متمایل شود و خدشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار‌شدن اعتماد عمومی در بورس، پول‌ها را به سمت دیگر بازارها سوق داده‌است. افزون بر موارد فوق‌الذکر، کاهش و دستکاری متعدد دامنه‌نوسان در سال‌جاری به دلیل ریسک‌های سیستماتیک و تنش‌های ژئوپلیتیک، یکی از مهم‌ترین مواردی بوده که سبب شده‌است ارزش معاملات بازار با افت قابل‌توجهی همراه شود. در نخستین ماه سال‌‌به دلیل پاسخ موشکی و پهپادی ایران به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، بازار در معرض ریسک سیستماتیک قرارگرفت و سازمان بورس دامنه‌نوسان بازار را کاهش داد و بعد از چهار روز معاملاتی دامنه را به روال سابق بازگرداند.
در دومین نوبت، بعد از سقوط بالگرد حامل رئیس‌‌‌‌‌‌‌‌‌جمهور و همراهان، سازمان بورس از ۳۰اردیبهشت تا ۸تیر دامنه‌نوسان را به دلیل ابهام حاکم بر سپهر سیاسی کشور دستخوش تغییر کرد. بعد از ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران نیز دامنه‌نوسان برای سومین‌بار در سال‌جاری با کاهش همراه شد. بعد از ترور دبیرکل حزب‌الله لبنان نیز قابل‌پیش‌بینی بود که بازار سهام با فشار عرضه همراه شود و در همین راستا سازمان بورس تصمیم گرفت که برای چهارمین‌بار در سال‌جاری، دامنه‌نوسان را کاهش دهد. بررسی ارزش معاملات بازار نشان می‌دهد در هرچهار نوبتی که دامنه‌نوسان بازار با کاهش مواجه‌‌شده، ارزش معاملات بازار با افت قابل‌توجهی همراه شده‌است؛ موضوعی که نشان‌دهنده تاثیر منفی ریسک‌های سیستماتیک و همچنین دستکاری ابزارهای بازار بر ارزش معاملات بازار و فاکتور نقدشوندگی است.
ریسک حوادث منطقه‌ای و وقایع حادث شده در خاورمیانه مانع از آن شده که بازار فاکتورهای مثبت پیرامون خود را نظاره‌گر باشد. قرار داشتن نرخ بهره بدون‌ریسک در سطح بالا، همچنان مهم‌ترین ریسک بنیادی بازار است که انگشت اتهام فعالان تالار شیشه‌ای به سمت آن نشانه رفته‌است. به‌نظر می‌رسد که اعضای اقتصادی کابینه دولت چهاردهم باید اقدامات عملی را در راستای جامه‌عمل پوشاندن به شعار حمایت از بورس به منصه‌ظهور برسانند. مشکل بورس خیلی عمیق‌تر و بنیادی‌تر از این حرف‌هاست که با خبردرمانی یا گفتاردرمانی بتوان آن را حل کرد. بازار علاوه‌بر انواع و اقسام ریسک‌های بنیادینی که در سنوات اخیر تجربه کرده، امسال تحت‌فشار طیف متنوعی از ریسک‌های سیستماتیک قرارگرفته و سهامداران زیر فشار این ریسک‌ها ناگزیر به ترک تالار شیشه‌ای شده‌اند.
بورس در سالیان اخیر قافیه را به بازارهای موازی باخته و دچار جاماندگی قابل‌توجهی نسبت به این بازارها و حتی تورم شده‌است. به هر روی باید منتظر ماند و دید که پس از کمرنگ‌شدن سایه ریسک‌های سیستماتیک و بازگشت به وضعیت عادی، نهاد بازارساز و متولیان اجرایی، چه تمهیدات ویژه‌ای برای اوضاع نابسامان بازار خواهند اندیشید.
