زیر سایه شاهنامه
فصل یکم با عنوان: «تاریخ‌نگاری، شاهنامه‌نگاری و شکل‌گیری تاریخ‌نگاری منظوم»درآمدی مبسوط به موضوع بحث است. در این فصل به مقوله شکوفایی تاریخ‌نگاری در عصر مغول اشاره شده است. سپس به مقوله شاهنامه‌نگاری و حماسه‌سرایی پرداخته شده و نوع نگاه به شاهنامه فردوسی و جایگاه این اثر در دوران قبل و بعد از مغول بازکاوی شده است. در این مبحث نشان داده شده است که با سقوط حکومت‌های ملی و روی کار آمدن حکومت‌های غیر ایرانی، تحت‌تاثیر دستگاه خلافت عباسی، چگونه اندیشه‌های ملی ایرانی و سمبل آن شاهنامه گرفتار توطئه بیگانگان شده است. با حمله مغول به دنبال سقوط حکومت‌های غیر ایرانی و برچیده شدن دستگاه خلافت عباسی، رویکرد به اندیشه‌های ملی و شناسنامه هویت ملی ایرانی یعنی شاهنامه رونق گرفت. دو مقوله رویکرد به شاهنامه فردوسی و رونق تاریخ‌نگاری در دوره مغول باعث شد شاهنامه‌نگاری و تاریخ‌نگاری با هم پیوند خورده و نهضت نظم تاریخ به سبک شاهنامه به راه افتد. فصل دوم با عنوان: «تاریخ سروده‌های عمومی» به معرفی و بررسی شاهنامه‌هایی پرداخته است که محتوای آنها تاریخ عمومی است. تاریخ‌های عمومی منظوم این کتاب سه دسته هستند. یک دسته، تاریخ‌هایی است که موضوع آنها تاریخ عمومی اسلام و ایران است. دسته دیگر تاریخ عمومی اسلام در هندوستان را روایت کرده و دسته آخر، تاریخ‌هایی است که به تاریخ عمومی قوم مغول پرداخته است. نکته قابل توجه در این فصل، معرفی دو مورد از شاهنامه‌های تاریخی است که به صورت نسخه خطی باقی است و هنوز به چاپ نرسیده است. فصل سوم با عنوان: «تاریخ سروده‌های سلسلهای» به بررسی تاریخ‌هایی پرداخته است که رخدادهای یک سلسله خاص را به نظم کشیده است. با مطالعه این فصل درمی‌یابیم که درباره سلسله‌های ایلخانان، سلجوقیان روم، آل کرت، ملوک شبانکاره و تغلقشاهیه چنین آثاری به رشته نظم درآمده است. نکته‌ای که در تاریخ‌های منظوم سلسلهای به چشم می‌خورد این است که اکثر این آثار از بین رفته است و تعداد کمی از آنها باقی مانده است. آثار به جا مانده از تاریخ‌های منظوم سلسلهای و عمومی نشان‌دهنده نقش حاکمان مغول، حکومت‌های محلی، وزیران، افراد دیوانی و خاندان‌های متنفذ در پیدایش چنین آثاری است. پایان کتاب ذیل عنوان «فرجام سخن» جمع‌بندی و نتیجه‌گیری موضوع حماسه‌سرایی تاریخی و بازکاوی تاریخ‌های منظوم است.
ارسال نظر