صفر تا ۱۰۰ «پرداخت الکترونیکی عوارض جاده‌ای» تشریح شد
طرح برد-برد در آزادراهها
گفتوگوی «دنیای اقتصاد» با معاون ساخت و توسعه آزادراهها
لطفا درخصوص جزئیات و همچنین هدف از اجرای طرح پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی(ETC) توضیح دهید.
اولین و مهم‌ترین هدف اجرای طرح پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی راحتی و تامین آسایش مردم است؛ در بسیاری از آزادراهها که هدف از احداث آنها کاهش زمان سفر و سهولت تردد بود زمانی که به‌واسطه احداث و تردد در آزادراه برای مردم صرفه جویی می‌شد عملا به‌دلیل تشکیل صف‌های پرداخت عوارض آزادراهی و نیاز به توقف برای پرداخت عوارض پشت گیت‌های عوارضی، به هدر می‌رفت. صرفه‌جویی در مصرف سوخت از دیگر دلایل تصمیم به اجرای سیستم دریافت عوارض آزادراهی به‌صورت الکترونیکی است؛ علاوه بر این موضوع ایمنی از دیگر دلایل اراده برای اجرای این سیستم در آزادراه‌های کشور است؛ در چندین مورد در محل دریافت عوارض آزادراهی برخوردها و تصادف‌های شدیدی اتفاق افتاده است که با حذف سیستم سنتی دریافت عوارض، از این حوادث نیز پیشگیری خواهد شد. خوشبختانه با حذف این موارد هم مردم می‌توانند تردد راحت‌تری داشته باشند هم از بروز حوادث این‌چنینی جلوگیری می‌شود؛ از سوی دیگر بابت درآمدهای حاصل از دریافت عوارض نیز از این طریق برای دولت ایجاد شفافیت خواهد شد و این موضوع قابل مدیریت و کنترل خواهد بود. نکته بعدی اینکه درحال‌حاضر با توجه به اینکه سیستم آزادراهی براساس نرخ‌های ثابت اقدام به دریافت عوارض می‌کند چند فعالیت مهم با الکترونیکی شدن عوارض می‌توان انجام داد.
کارهایی که می‌توان با اجرای طرح دریافت عوارض الکترونیکی انجام داد این است که عوارض آزادراهی براساس پیمایش و طول مسیر طی شده محاسبه و دریافت شود؛ یعنی طول مسیر طی شده در آزادراه از سوی خودروها، مبنای محاسبه و دریافت عوارض قرار بگیرد. با نصب دوربین‌های بیشتر روی دروازه‌های شناسایی خودروها وسیستم دریافت عوارض الکترونیک می‌توان این موضوع را نیز عملیاتی کرد که مبلغ عوارض براساس مسافتی که از سوی هر خودرو در آزادراه طی می‌شود و به نسبت استفاده وی از امکانات آزادراهی، محاسبه و دریافت شود. این طرح ابتدا در چهار آزادراه پرتردد کشور آغاز شد و ایام نوروز ۹۸ نیز فرصتی ایجاد کرد تا سیستم‌های دریافت عوارض الکترونیک آزادراهی نیز تحت بیشترین بار ترافیکی کنترل شود و مردم هم از این صرفه جویی زمانی استفاده کنند.
همچنین می‌توان این اقدام را براساس زمان تردد نیز انجام داد و در نهایت متناسب با بار ترافیکی، چون امکان وصل به سیستم توزیع درحال حرکت ایجاد خواهد شد، می‌توان نرخ عوارض را مدیریت کرد؛ از سوی دیگر، فعالیت‌های مدیریتی متنوعی را می‌توان در این زمینه و با اجرای این سیستم اعمال کرد؛ از جمله مدیریت عوارض خودروهای عمومی و شخصی که با استفاده از این روش می‌توان به منظور ترغیب هر چه بیشتر به استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی در ترددهای آزادراهی میزان عوارض خودروهای عمومی را کمتر از خودروهای شخصی تعیین کرد. همچنین تخفیف‌های مناسبی برای حمل‌ونقل عمومی در نظر گرفت که قدم‌های اول این اقدام نیز برداشته شده است.
نسل اول اجرای طرح پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی مربوط به کدام‌یک از آزادراه‌های کشور بود؟
سه آزادراه تهران-پردیس، اهواز –بندر امام خمینی(ره) و تهران-قم که البته به‌صورت کامل نیز تحت پوشش سیستم پرداخت عوارض الکترونیک قرار نداشتند و تنها یک گیت عبوری مجهز به این سیستم بودند و آن سیستم نیز تنها سیستم reader payبوده وتنها از طریق خوانش تگ‌های مخصوص پرداخت عوارض الکترونیک روی شیشه خودروها اقدام به دریافت عوارض کرده است.
در نسل اول اجرای ETC میزان استقبال از این طرح به‌صورت کمی چقدر بوده است؟ برای مثال آماری وجود دارد که مشخص کند از هر هزار خودرو چه تعداد خودرو عوارض خود را الکترونیکی پرداخت کرده‌اند؟
برآوردهای موجود در این زمینه چندان دقیق نیست؛ ولی آنچه مسلم است اینکه در نسل اول اجرای این طرح، در همان گیت‌ها و آزادراه‌هایی که این طرح به اجرا درآمد استقبال خوبی از سوی مردم انجام نشد و حدود ۵۰۰ هزار خودرو، تگ خریداری کردند. در هر کدام از این سه آزادراه در مجموع به‌طور میانگین ۱۰ تا ۱۵ درصد از پرداخت عوارض از طریق گیت‌های پرداخت الکترونیک انجام شده است؛ این برآورد از طریق محاسبه سهم عوارض پرداخت شده به لحاظ ریالی از مجموع عوارض آزادراهی دریافت شده حاصل شده است؛ در واقع این طرح تنها در یک گیت عوارضی و تنها در سه آزادراه کشور اجرایی شد و فراگیر نبود؛ بنابراین مردم تنها برای این کار باید به بانک مسکن مراجعه می‌کردند و مبلغی را بابت خرید تگ پرداخت الکترونیکی عوارض پرداخت می‌کردند؛ دریافت هزینه از مردم و یکپارچه نبودن طرح، محدود کردن روش پرداخت عوارض الکترونیک به خرید تگ و پرداخت از طریق کیف پول الکترونیکی که نیازمند مراجعه حضوری مردم به بانک مسکن و افتتاح حساب و شارژ مبلغ در کیف پول الکترونیکی برای تردد در آزادراهها بود بخشی از این دلایل محسوب می‌شود؛ ضمن اینکه اجرای این طرح به‌صورت انحصاری در اختیار بانک مسکن قرار داشت با توجه به توافقات صورت گرفته مردم باید در بانک مسکن حضور پیدا کرده و ثبت‌نام می‌کردند. درحال‌حاضر و در اجرای فاز تکمیلی این طرح پرداخت عوارض آزادراهی به‌صورت الکترونیکی با اصلاحات صورت گرفته هیچ هزینه‌ای برای مردم ندارد و روش‌های متنوع دیگری برای پرداخت الکترونیک به اجرا و پیشبرد این طرح اضافه شده‌اند.
در نسل اول اجرای ETC انحصار طرح تنها در اختیار یک بانک بود اما هم‌اکنون ازاین اقدام انحصارزدایی شده و چند بانک دیگر نیز به این طرح افزوده شده‌اند. چرا در همان فاز اول این اقدام صورت نگرفت؟
از آنجا که بانک مسکن بانک عامل حوزه مسکن وشهرسازی است و به‌دلیل ماهیت ویژه این بانک و ارتباطی که با حوزه وزارت راه وشهرسازی دارد این مسوولیت به بانک مسکن سپرده شد؛ برنامه بوده است که بانک مسکن این اقدامات را انجام دهد و هزینه تجهیزاتی که در آزادراه نصب کردند را از شرکت‌های آزادراهی دریافت کنند؛ بنابراین به نظر می‌رسد به همین دلیل شرکت‌های آزادراهی هم چندان به پیشرفت این کار علاقه‌مند نبودند؛ مردم هم استقبال نکردند؛ نمی‌توان گفت که نسل قبلی اجرای طرح دریافت عوارض آزادراهی به‌صورت الکترونیکی در واقع فاز اول اجرایی طرحی بوده است که هم اکنون در این زمینه درحال اجراست. طرح جدید به‌طور کامل با نسل قبلی متفاوت است؛ طرح فعلی در واقع یک طرح گسترده‌تر است که در سطح ملی و برای اجرا در همه آزادراه‌های کشور به‌صورت یکپارچه طراحی شده است؛ در واقع یک طرح همگانی است که همه مردم می‌توانند از طریق روش‌های مختلف اقدام به ثبت‌نام و پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی کنند.
علت تصمیم‌گیری ناگهانی برای اجرای ETC در چهار آزادراه کشور آن هم در شب عید و درحالی‌که بسیاری از افراد در سفر بوده و متوجه این طرح نشدند چه بود؟
این تصمیم را نمی‌توان تصمیم چندان ناگهانی دانست؛ در خرداد ۹۶ برای آنکه مردم بتوانند با سهولت بیشتری بدون توقف‌های طولانی پشت گیت‌های عوارض آزادراهی سفر خود را انجام دهند تصمیم گرفتیم این فراخوان انجام شود و براساس قانون مشارکت و آیین‌نامه اجرایی مربوطه فراخوان منتشر شد و در مرداد ۹۶ برنده مناقصه اعلام و پس از آن در اسفندماه ۹۶ مصوبه هیات دولت در این زمینه اخذ شد؛ با اقدامات انجام شده در مرداد ۹۷ قرارداد مشارکت مبادله و عملیات اجرایی از اول دی ماه ۹۷ آغاز شد؛ با توجه به جلساتی که با وزیر راه و شهرسازی برگزار شد تصمیم بر این شد که بهترین زمان برای تست این سیستم در نوروز ۹۸ که اوج بار ترافیکی در آزادراهها است، خواهد بود وبنابراین ۴ آزادراه کشور برای اجرای آزمایشی این طرح انتخاب شدند؛ در این ۴ آزادراه سیستم پرداخت الکترونیکی عوارض به سرعت نصب و راه‌اندازی شد. هر چند فرصت محدودی برای اطلاع‌رسانی وجود داشت؛ اما در همان فرصت محدود تلاش‌های بسیاری برای اطلاع رسانی در این زمینه به عموم مردم از طریق جراید، رسانه‌ها، صداوسیما و... صورت گرفت؛ حتی در ایستگاه‌های اخذ عوارض به‌صورت حضوری نیروهایی مستقر شدند تا در این زمینه به مردم اطلاع‌رسانی کنند و شیوه‌های پرداخت عوارض را آموزش دهند.
اجرای آزمایشی این طرح در زمان اوج تردد و بار ترافیکی آزادراهها به این علت بود که عیوب و نواقص احتمالی بهتر و دقیق‌تر شناسایی شود تا در اسرع وقت نسبت به رفع آن اقدام شود و مردم در ادامه اجرای این طرح و در زمان اوج بار ترافیکی آزادراهها در آینده با مشکل مواجه نشوند؛ با این وجود به‌دلیل محدود بودن زمان و فرصت اطلاع‌رسانی و از آنجا که احتمال می‌رفت برخی از مردم از تغییر در روش پرداخت عوارض آزادراهی مطلع نباشند به مالکان خودروهایی که از تاریخ ۲۸ اسفند ۹۷ که این سیستم راه‌اندازی شد در سیستم، شناسایی و ثبت شدند تا ۲۴ فروردین ماه ۹۸ فرصت داده شد و به آنها از طریق پیامک اطلاع رسانی شد تا نسبت به پرداخت عوارض آزادراهی خود با روش‌های موجود اقدام کنند؛ در مرحله بعدی این فرصت تا دهم اردیبهشت ماه مجددا تمدید شد تا فرصت دیگری به مردم داده شود و اطلاع‌رسانی کردیم تا مردم مراجعه کنند و نسبت به پرداخت عوارض آزادراهی خود اقدام کنند. همچنان تبلیغات و اطلاع‌رسانی درخصوص شیوه‌های مختلف پرداخت عوارض آزادراهی به‌صورت الکترونیکی ادامه دارد و درحال انجام است.
به‌طور ساده همه مسیرهایی که افراد می‌توانند به‌صورت فوری اقدام به پرداخت الکترونیکی عوارض آزادراهی کنند را توضیح دهید؛ فرآیند در روش‌های مختلف به چه صورتی است؟
طرق مختلفی برای پرداخت عوارض آزادراهی به‌صورت الکترونیکی وجود دارد؛ از جمله اینکه مردم می‌توانند با نصب اپلیکیشن‌های تاپ، کی‌پاد، اوتول‌یار، دیجی پی، پرنا و سایت NSPAY. IR نسبت به پرداخت عوارض آزادراهی خود اقدام کنند. علاوه بر این می‌توانند از طریق مراجعه به بانک مسکن تگ پرداخت عوارض الکترونیک دریافت کنند و این سیستم نیز کماکان برای افرادی که یا به گوشی‌های هوشمند دسترسی ندارند یا امکان استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی ندارند پابرجاست؛ همچنین با استفاده از کدهای دستوری USSD یا همان دستورهای *۷۲۰*۸# پرداخت عوارض را انجام دهند یا از طریق سیستم پیامکی با استفاده از کد و شناسه‌ای که برای مالکان خوردوها ارسال می‌شود نسبت به پرداخت عوارض از طریق ۱۵ هزار دستگاه خودپرداز متعلق به بانک‌های ملت، سامان، انصار وشهر در سراسر کشور اقدام کنند؛ علاوه بر این در ایستگاه‌های اخذ عوارض و مجتمع‌های خدماتی و رفاهی افرادی را مستقر کرده‌ایم هم برای پاسخگویی به سوالات مردم در این زمینه و هم دستگاه‌های کارتخوان POS تعبیه شده است تا مردم بتوانند از آن طریق نیز اقدام به پرداخت عوارض خود کنند.
درحال‌حاضر چند آزادراه در کشور وجود دارد؟ در چند آزادراه، عوارض به‌صورت الکترونیکی اخذ می‌شود؟تا پایان سال چند آزادراه به سیستم ETC مجهز می‌شوند؟ و چه بازه زمانی برای اتصال همه آزادراهها به این سیستم در نظر گرفته شده است.
۲۲ آزادراه به‌طور کلی در کشور وجود دارد که از این تعداد ۴ آزادراه شامل آزادراه‌های تهران –قم، تهران –ساوه، کرج –قزوین وقزوین -زنجان به‌صورت آزمایشی به سیستم ETC متصل شده‌اندکه مردم برای عبور از این آزادراهها با همان روش‌های گفته شده می‌توانند نسبت به پرداخت عوارض تردد خود اقدام کنند. مطابق با زمان‌بندی و برنامه‌ریزی انجام شده قرار است تا پایان امسال همه آزادراه‌های کشور به این سیستم مجهز شوند و آن چیزی که مد نظر ما است امیدواریم تا پایان تیر ماه بتوانیم همه آزادراهها را به این سیستم متصل کنیم. با اجرای این سیستم روش سنتی دریافت عوارض آزادراهی که نیازمند استقرار نیروی انسانی در گیت‌های دریافت عوارض بود به‌طور کامل جمع‌آوری خواهد شد؛ البته درحال‌حاضر نیز سیستم سنتی جمع آوری شده است و مامور مستقر در گیت‌ها وجود ندارد؛ برنامه‌ریزی شده است پس از مجهز شدن تمام آزادراهها به این سیستم نسبت به برچیده شدن ساختمان‌ها وگیت‌های اخذ عوارض در آزادراهها اقدام شود.
در واقع طبق قرارداد، تا آخر تیر زمان‌بندی انجام داده‌ایم تا تمام آزادراه‌های کشور به این سیستم مجهز شوند اما به‌دلیل احتمال ایجاد برخی مشکلات در زمینه هماهنگی با شرکت‌های آزادراهی حداکثر تا پایان شهریور و نهایتا تا پایان سال ۹۸ می‌توان امیدوار بود تمام آزادراه‌های کشور تحت پوشش قرار گیرد؛ علاوه بر آزادراه‌هایی که هم اکنون تحت پوشش قرار دارد ۱۰ آزادراه دیگر را در مرحله بعدی در دستور کار قرار داده‌ایم که هم‌اکنون درحال جانمایی برای نصب دروازه‌ها و ساخت تجهیزات مربوط به آن هستیم. آزادراه‌های قم-کاشان-اصفهان، آزادراه‌های کنارگذر مشهد و مشهد- باغچه، آزادراه تبریز –زنجان، تبریز- ارومیه، آزادراه قزوین-رشت و قطعه ۴ آزادراه تهران-شمال از جمله این آزادراهها است.
با اجرای طرح دریافت الکترونیکی عوارض آزادراهی عبور ماشین‌ها از گیت عوارض نسبت به شرایط دریافت سنتی عوارض در ساعت چند برابر می‌شود؟
آماری وجود ندارد که مشخص شود سرعت حمل‌ونقل در آزادراهها به‌واسطه اجرای طرح دریافت عوارض الکترونیکی چند برابر خواهد شد؛ اما از آنجا که دیگر در آزادراهها گیت وجود نخواهد داشت و برای پرداخت عوارض صف تشکیل نخواهد شد به‌طور قطع صرفه‌جویی قابل توجهی در زمان سفر ایجاد می‌شود؛ سیستم پرداخت الکترونیک از طریق دروازه‌های الکترونیکی و ثبت دوربین انجام می‌شود ومردم می‌توانند با حداکثر سرعت مجاز بدون اتلاف زمان با عبور از این دروازه‌ها و بدون توقف، عوارض خود را پرداخت کنند؛ این سیستم به‌صورت اتوماتیک با شناسایی خودرو و پلاک به‌صورت الکترونیک نسبت به محاسبه عوارض و ثبت در سیستم اقدام می‌کند.
تاثیراجرای این طرح بر حجم سفرها تاکنون به چه ترتیبی بوده است؟
حجم سفر و تغییرات آن تحت تاثیر پارامترهای دیگری غیر از این موضوع قرار دارد؛ اما براساس بازخوردهایی که از مردم دریافت می‌کنیم به‌دلیل اجرای یک طرح جدید به‌طور قطع مسائل ومشکلاتی وجود دارد و ایراداتی مشاهده می‌شود که درحال رفع آن هستیم ولی نهایتا مردم از اجرای این طرح راضی هستند که مهم‌ترین دلیل آن نیز صرفه‌جویی در زمان و عدم نیاز به توقف و ماندن در صف‌های طولانی برای پرداخت عوارض است.
موانع اجرای این طرح از ابتدا تاکنون چه بوده است؟
شاید مهم‌ترین نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد آن است که باید فرهنگ‌سازی شود تا مردم با دولت و وزارت راه و شهرسازی در این زمینه ودر اجرای این طرح همکاری کنند؛ در واقع اجرای این طرح یک بازی برد-برد محسوب می‌شود و هم دولت وهم مردم از عواید ناشی از اجرای این سیستم بهره‌مند خواهند شد؛ با توجه به پارامترهای گفته شده صرفه‌جویی در زمان، در مصرف بنزین، شفاف‌سازی درخصوص آمار تردد جاده‌ای و آزادراهی تنها بخشی از مزایای اجرای این طرح است.
آیا به‌واسطه اجرای این طرح تغییری در نرخ عوارض آزادراهی ایجاد می‌شود؟
عوارض آزادراهی کماکان براساس نرخ مصوب از مردم دریافت می‌شود و اجرای این سیستم تاکنون منجر به افزایش هزینه تردد در آزادراهها نشده است.
ارسال نظر