«دنیای‌اقتصاد» چشمانداز دوگانه صنایع شیمیایی و انرژی را بررسی کرد
مختصات بازار ۷ تریلیون دلاری
تحولات ژئوپلیتیک، بی‌‌‌ثباتی‌‌‌های اقتصادی و تغییرات ساختاری گسترده در کنار تعهدات زیست‌‌‌محیطی، سال ۲۰۲۵ را به نقطه عطفی برای صنایع شیمیایی و انرژی تبدیل خواهد کرد. گزارش موسسه ICIS که به تازگی منتشر شده، نشان می‌‌‌دهد این صنایع در آستانه تغییرات عمیقی قرار دارند که می‌‌‌تواند مسیر آینده آنها را برای همیشه دگرگون کند.
رقابت داغ آسیا و اروپا در صنعت شیمیایی
منطقه آسیا و اقیانوسیه که حدود ۴۰ درصد از بازار جهانی صنایع شیمیایی را در اختیار دارد، در سال ۲۰۲۵ با چالش‌‌‌های ساختاری متعددی روبه رو خواهد بود. چین به عنوان محور اصلی این بازار، رشد اقتصادی خود را به حدود ۴ تا ۵ درصد محدود خواهد دید و افزایش ظرفیت تولیدی و صادرات محصولات شیمیایی از سوی این کشور می‌‌‌تواند به اشباع بازارهای منطقه‌‌‌ای و بین‌‌‌المللی منجر شود. در این میان، هند، ویتنام و اندونزی با نرخ رشد ۵ تا ۶ درصدی به عنوان نقاط قوت منطقه مطرح هستند و روند افزایشی تقاضای مصرف‌‌‌کنندگان در کنار توسعه صنعتی در این کشورها، فرصت‌‌‌های جدیدی برای سرمایه‌‌‌گذاری در صنایع شیمیایی فراهم می‌‌‌کند؛ اگرچه تحولات ژئوپلیتیک مانند تغییر دولت‌‌‌ها در اندونزی و تایلند و افزایش تنش‌‌‌های داخلی در برخی کشورها، فضای سرمایه‌‌‌گذاری و تجارت را پیچیده‌‌‌تر می‌‌‌کند. رقابت از سوی تولیدکنندگان بزرگ خاورمیانه و چین در کنار ظرفیت مازاد تولید، فشار قابل توجهی بر شرکت‌‌‌های فعال در آسیا و اقیانوسیه وارد خواهد کرد که احتمالا به تعطیلی کارخانه‌‌‌های کوچک و موج جدیدی از تجدید ساختار منجر می‌‌‌شود. در اروپا نیز صنعت شیمیایی با یکی از سخت‌‌‌ترین دوره‌‌‌های خود روبه رو است و تقاضای پایین، تورم بالا، و ظرفیت مازاد، بازار این منطقه را تحت‌تاثیر قرار داده است. حتی کاهش نرخ بهره نیز نتوانسته تاثیر مثبتی بر بهبود تقاضا بگذارد و فشارهای مالی بر مصرف‌‌‌کنندگان و کاهش سرمایه‌‌‌گذاری در تولیدات صنعتی همچنان ادامه دارد.
با این حال، اروپا در زمینه نوآوری و تمرکز بر کاهش ردپای کربن پیشتاز است. پروژه‌‌‌هایی مانند تاسیسات بخار کراکینگ (Steam Cracking) کم‌‌‌کربن شرکت BASF در آلمان که انتشار CO۲ را تا ۹۵درصد کاهش می‌‌‌دهد، نشان‌‌‌دهنده پیشرفت‌‌‌های بلندمدت در این منطقه است؛ هرچند رقابت جدی با تولیدکنندگان آسیا و خاورمیانه برای حفظ سهم بازار همچنان چالشی بزرگ برای اروپا خواهد بود. در آمریکای شمالی نیز رکود در تولیدات صنعتی که بیش از ۲سال به طول انجامیده، بخش شیمیایی را تحت تأثیر قرار داده و تعرفه‌‌‌های احتمالی دولت ترامپ و افزایش واردات از آسیا می‌‌‌تواند وضعیت را پیچیده‌‌‌تر کند.
سهم ۵۰ درصدی تجدیدپذیرها در سبد انرژی آسیا
منطقه آسیا و اقیانوسیه در مسیر گذار جهانی به انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر پیشتاز است و پیش‌‌‌بینی‌‌‌ها نشان می‌‌‌دهد تا سال ۲۰۴۰ بیش از ۵۰ درصد برق تولیدی این منطقه از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد شد. سرمایه‌‌‌گذاری ۷ تریلیون دلاری تا سال ۲۰۳۰ در بخش‌‌‌هایی چون انرژی خورشیدی، بادی و خودروهای الکتریکی، این تحول را تقویت می‌‌‌کند، هرچند همچنان زغال‌‌‌سنگ به عنوان منبع اصلی انرژی در کشورهایی مانند چین و هند باقی خواهد ماند. در این میان، کشورهای دارای منابع غنی مانند استرالیا بر صادرات گاز طبیعی مایع و زغال‌‌‌سنگ متمرکز هستند، در حالی که کشورهایی چون ژاپن و کره جنوبی به دلیل وابستگی بالا به واردات، به فناوری‌‌‌های شبکه هوشمند برای مدیریت تقاضای رو به افزایش برق روی آورده‌‌‌اند. اروپا نیز به دنبال قطع وابستگی به گاز روسیه، به طرز قابل توجهی به واردات LNG از ایالات متحده و قطر روی آورده که این تغییر جهت، رقابت شدیدتری با آسیا بر سر تامین LNG ایجاد کرده و قیمت‌‌‌ها را افزایش داده است. در عین حال، سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های گسترده در انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، هیدروژن سبز و فناوری‌‌‌های کارآمد انرژی به عنوان بخشی از اهداف کاهش کربن اروپا ادامه دارد. در ایالات‌متحده نیز با وجود چالش‌‌‌های نظارتی، انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر همچنان بخش مهمی از سبد انرژی خواهند بود و گاز طبیعی نیز نقش کلیدی خود را به عنوان یک منبع انتقالی حفظ خواهد کرد؛ هرچند سیاست‌‌‌های احتمالی دولت ترامپ که بر حمایت از سوخت‌‌‌های فسیلی متمرکز است، ممکن است رشد تجدیدپذیرها را تضعیف کند و رقابت شدید میان پروژه‌‌‌ها برای جذب سرمایه و تاییدیه‌‌‌های نظارتی از دیگر ویژگی‌‌‌های این بازار در سال ۲۰۲۵ خواهد بود.
در حالی که تعهدات عمومی به پایداری زیست‌‌‌محیطی همچنان اعلام می‌‌‌شود، فشارهای اقتصادی و عدم اطمینان در مورد مقررات آینده، سرعت پیشرفت را کاهش داده است. بسیاری از فناوری‌‌‌های مورد نیاز برای کاهش انتشار کربن هنوز به سطح تجاری نرسیده‌‌‌اند و این مساله به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی مشهود است. تحولات ژئوپلیتیک، از جمله بحران‌‌‌های خاورمیانه و دریای چین جنوبی نیز همچنان بر زنجیره‌‌‌های تامین جهانی سایه افکنده و در عین حال، تاثیرات اقتصادی مانند کاهش نرخ بهره و تورم، پیچیدگی بیشتری به بازارهای جهانی اضافه می‌‌‌کند.
کلید بهینه‌‌‌سازی صنایع شیمیایی
هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ نقش تعیین‌‌‌کننده‌‌‌ای در بهینه‌‌‌سازی عملیات، پیش‌‌‌بینی تقاضا و مدیریت زنجیره تامین در صنایع شیمیایی و انرژی ایفا خواهد کرد. استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی مولد برای تحلیل روندهای بازار و کاهش هزینه‌‌‌ها در این صنایع رو به افزایش است و این فناوری می‌‌‌تواند شفافیت بیشتری در پروژه‌‌‌های بازیافت و اقتصاد چرخشی ایجاد کند. شرکت‌‌‌های پیشرو در این صنایع به طور فزاینده‌‌‌ای به سمت استفاده از راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای بهینه‌‌‌سازی فرآیندهای تولید، کاهش مصرف انرژی و پیش‌‌‌بینی نیازهای تعمیر و نگهداری حرکت می‌‌‌کنند. در حوزه انرژی، هوش مصنوعی نقش کلیدی در مدیریت شبکه‌‌‌های برق هوشمند و بهینه‌‌‌سازی تولید انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر ایفا می‌‌‌کند. الگوریتم‌‌‌های پیشرفته می‌‌‌توانند الگوهای آب و هوایی را پیش‌‌‌بینی کرده و تولید انرژی خورشیدی و بادی را بهینه کنند. همچنین، این فناوری‌‌‌ها در پیش‌‌‌بینی تقاضای انرژی و مدیریت بهینه شبکه‌‌‌های توزیع نقش مهمی ایفا می‌‌‌کنند. در صنعت شیمیایی نیز، هوش مصنوعی به بهینه‌‌‌سازی فرمولاسیون محصولات، کاهش ضایعات و بهبود کیفیت تولید کمک می‌‌‌کند. تحول دیجیتال در این صنایع فراتر از بهینه‌‌‌سازی عملیاتی است. اینترنت اشیا (IoT) و سنسورهای هوشمند، امکان نظارت بلادرنگ بر فرآیندها و تجهیزات را فراهم می‌‌‌کنند و داده‌‌‌های حاصل از این سنسورها، خوراک ارزشمندی برای الگوریتم‌‌‌های هوش مصنوعی فراهم می‌‌‌کنند. این ترکیب قدرتمند، امکان پیش‌‌‌بینی و جلوگیری از خرابی‌‌‌ها، بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای را فراهم می‌‌‌کند.
