پایگاه خبری هیل تحلیل کرد
جانسون در دوراهی حفظ یا لغو برجام
ترامپ با خارج ساختن ایالات‌متحده از توافق هستهای با ایران هرگز آن را از بین نبرد و در عوض تنها نشان داد که با بریتانیا، آلمان و فرانسه اختلاف دیدگاه دارد. پس از برگزیت اکنون جانسون بیش از هر زمان دیگری مشتاق رسیدن به یک توافق تجاری با واشنگتن است و در چنین شرایطی شاید ترک برجام می‌تواند بهترین حرکت برای تقویت موضع ترامپ در مسیر مذاکرات باشد. اما جانسون از سوی دیگر به پیامدهای این اقدام بر روابطش با فرانسه و آلمان آگاه است و به‌نظر میرسد بوریس جانسون که به تازگی دست‌انداز برگزیت را پشت‌سر گذاشته است، اکنون در برابر یک دوراهی قرار دارد که ورود به هریک از این راه‌ها می‌تواند هزینه‌هایی را برای او و بریتانیا در پی داشته باشد.
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، پایگاه خبری کنگره آمریکا (هیل) در گزارشی نوشت: ایران یک سال پس از خروج آمریکا از توافق هستهای، تعهدات خود را به‌عنوان نوعی اعتراض به تحریم‌های گسترده دولت ترامپ کاهش داده است.
به نظر میرسد این اقدام ایران تنها موجب بروز خصومت سه کشور اروپایی علیه برجام شده است. در ۱۴ ژانویه، طرف‌های اروپایی توافق با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که مکانیزم حل اختلافات را فعال می‌کنند. این حرکت یک عقب‌نشینی از برجام توسط اروپایی‌ها است که به‌طرز قابل‌توجهی بر خلاف ترامپ، خواستار حفظ برجام بوده‌اند. با این حال اگر هر سه کشور اروپایی در هماهنگی با هم عمل کنند، مکانیزم حل‌وفصل اختلافات می‌تواند تمدید شود. اما اگر جانسون تداوم این روند را برنتابد، ظرف مدت ۳۰ روز مرگ برجام فرا میرسد. در واقع برجام طی ماه‌های آتی در وقت اضافه به سر می‌برد. به رغم اینکه جانسون همواره از برجام حمایت کرده است، اما وی به تازگی به بی‌بی‌سی گفته است: «اگر قرار باشد از برجام خلاص شویم، پس بهتر است آن را با توافق ترامپ جایگزین کنیم.» ترامپ نیز به سرعت در پاسخ به این اظهارنظر در پیامی توییتری گفت: «من موافقم.»
سه کشور اروپایی پس از آنکه ایران روند تدریجی کاهش تعهدات خود به توافق را تکمیل کرد، مکانیزم حل اختلافات را فعال کرد. به تازگی نیز در پنج ژانویه، ایران اعلام کرد که دیگر به هیچ‌یک از محدودیت‌های برجام بر غنی‌سازی اورانیوم متعهد نخواهد بود. برای پاسخ به نقض تعهدات طرف‌ها به توافق، یک مکانیزم سه مرحله‌ای حل‌وفصل اختلافات درنظر گرفته شده است که در صورت توافق جمعی، دو سطح نخست آن می‌تواند برای مدت نامحدودی تمدید شود. اگرچه میانبر برای لغو برجام تنها به یک بازه زمانی ۳۰ روزه نیاز دارد.
در عوض شرکت در روند طولانی مکانیزم حل اختلاف، هر یک از اعضای برجام می‌توانند نامه‌ای را مبنی بر نقض تعهدات توسط طرف دیگر به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کند و این شورا ۳۰ روز فرصت دارد درباره حفظ توافق رای‌گیری کند که در غیر این صورت، تمامی قطعنامه‌ها و تحریم‌های پیش از توافق بازمی‌گردند. به زبان دیپلماتیک، این موضوع به‌عنوان «بند فسخ قرارداد» برجام درنظر گرفته می‌شود.
پس از آنکه ترامپ آمریکا را در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج کرد، مشخص نبود که آیا ایالات‌متحده هنوز دارای حق فعال‌سازی بند فسخ قرارداد هست یا خیر. آیا ترامپ ملاحظه اروپایی‌ها را کرد یا اینکه او چاره دیگری نداشته است؟ اکنون شواهد نشان می‌دهد او انتخاب دیگری در این زمینه داشته است. یک نظر قانونی که از سوی وزارت خارجه آمریکا مطرح می‌شود آن است که به رغم خروج از برجام، ایالات متحده به‌عنوان یکی از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل، می‌تواند بند فسخ قرارداد را با برگزاری نشستی پیرامون نقض قرارداد توسط ایران در این شورا برگزار و سپس رای دیگر اعضا را برای تداوم برداشته شدن تحریم‌ها وتو کند. دیگر کشورها ممکن است این تفسیر آمریکا را برنتابند، اما داشتن یکی از کرسی‌های شورای امنیت سازمان‌ملل قدرت بسیاری با خود به همراه دارد. بنابراین با یا بدون بریتانیا، ترامپ می‌تواند برای فعال‌سازی مکانیزم فسخ برجام در شورای امنیت تصمیم بگیرد.
نهادن مسوولیت فشردن ماشه بر دوش بوریس جانسون از منظر دیپلماتیک گزینه بسیار مناسب‌تری است. ژرمن‌ها و فرانسوی‌ها در این صورت نمی‌توانند طبق معمول به یکجانبه‌گرایی ترامپ بتازند. بنابراین باید پرسید که آیا جانسون مایل به همدستی با ترامپ برای نابودی برجام است؟ به‌طور قطع می‌توان گفت که اندیشه سیاسی جانسون با ترامپ قرابت فراوانی دارد. جانسون که خود را ناخدای کشتی برگزیت می‌داند، پیش از این نیز صریحا نشان داده است که او نیز زمانی که پای منافع ملی در میان باشد، وقعی به نهادهای بین‌المللی نمی‌نهد. هم‌اکنون بند نخست اولویت‌های جانسون، نیل به توافق تجاری با آمریکا است چرا که روند ساده‌تری از توافق با اتحادیه اروپا به نظر میرسد.
با این حال جانسون، همزمان به روابط خود با فرانسه و آلمان با دیده اهمیت می‌نگرد. تا به اینجا، رویکرد او همراهی با پاریس و برلین بوده است. جانسون در همین سال ۲۰۱۸، یک ستون کامل را در دفاع از برجام نگاشت و تاکید کرد که هر جایگزین دیگری برای توافق هستهای بدتر خواهد بود. تک‌روی جانسون برای پایان دادن به برجام در راستای خشنودی ترامپ می‌تواند نشانه یک شیفت بزرگ سیاسی برای او باشد که پیامدهای هنگفتی بر روابطش با اتحادیه اروپا برجا می‌گذارد.
از سوی دیگر رفتارهای ایران چه در زمینه هستهای و چه در منطقه روبه فزونی است که می‌توان به بازداشت سفیر بریتانیا در تهران اشاره داشت. حسن روحانی نیز به تازگی فعال‌سازی مکانیزم حل اختلاف را موجب به خطر افتادن بقای برجام دانسته است. اما در همین شرایط نیز توییت‌های پی در پی ترامپ می‌تواند تصمیم‌گیری برای جانسون را دشوار کند.
پیش از مصاحبه با بی‌بی‌سی که در آن جانسون پیشنهاد جایگزینی برجام با «توافق ترامپ» را مطرح کرد، ترامپ در توییتی نوشت که برای او اهمیتی ندارد که اگر ایران هرگز نخواهد مذاکره را آغاز کند. در حقیقت ترامپ با حقیر شمردن دیپلماسی ممکن است حمایت بریتانیا را از دست بدهد. ایران نیز منتظر مانده است تا اروپا روند مکانیزم حل اختلافات را تا انتخابات نوامبر ۲۰۲۰ در آمریکا به تعویق بیندازد. با این حال در هر زمانی از سال ۲۰۲۰، ترامپ یا جانسون می‌توانند هر لحظه بند فسخ قرارداد را فعال کنند و از این رو این یک قمار پرریسک برای ایران خواهد بود.
